Andvari - 01.01.2017, Side 35

34 GUNNAR F. GUÐMUNDSSON ANDVARI
að eiga. Sú von rættist heldur betur. Bókin seldist í stærra upplagi en
nokkurn hafði órað fyrir og rataði víða í hillur íslenskra heimila.
Félagsmálastörf
Björn Þorsteinsson var félagslyndur maður og starfaði í mörgum félög-
um, sumum rótgrónum en öðrum átti hann þátt í að koma á legg. Hann
var lengi trúr átthögum sínum, gekk til liðs við Rangæingafélagið í
Reykjavík og varð formaður þess á árunum 1950–1958. Eitt helsta
markmið félagsins var að safna saman efni um sögu héraðsins, varð-
veita það og koma því á framfæri eins og kostur var. Á þessum árum
var örnefnum safnað á öllum bæjum sýslunnar að forgöngu Bergsteins
Kristjánssonar, og skrifaði hann í félagi við Björn um örnefni í Holta-
hreppi.79 Félagið studdi dyggilega við héraðsskólann að Skógum, m.a.
með bókagjöfum, og stóð fyrir skógrækt bæði í Rangárþingi og Heið-
mörk. Einnig var unnið að því að láta gera minnisvarða um Þorstein
Erlingsson, og var hann vígður í lok september 1958, síðasta árið sem
Björn var formaður félagsins. Minnisvarðann gerði Nína Sæmundsson.
Mikið var lagt í athöfnina með kórsöng og ræðuhöldum þjóðþekktra
manna. Meðal þeirra sem þá tóku til máls voru Hákon Guðmundsson
hæstaréttarritari, Sigurður Nordal prófessor auk Björns sjálfs, og séra
Sigurður Einarsson í Holti flutti frumort kvæði sem hann nefndi
Þorsteinsminni. Björn hugðist enn fremur láta félagið gefa út Heklubók
mikla eftir Sigurð Þórarinsson jarðfræðing, en bókin kom ekki út fyrr
en um áratug síðar og þá hjá Sögufélagi í Reykjavík.80
Björn var formaður tveggja annarra félaga á þessum sama tíma,
Félags íslenskra fræða (1951–1957) og Tékknesk-íslenska félagsins
(1955–1970) sem reyndar var hugarfóstur hans sjálfs. Ekki er að fullu
ljóst hvernig það bar til að hann fékk miklar mætur á Tékkóslóvakíu
og tékknesku þjóðlífi. Sumarið 1947 fór hann til Tékkóslóvakíu að lík-
indum til að kynnast landi og þjóð og sósíalismanum í verki og dvald-
ist þá rúman mánuð í höfuðborginni Prag. Ári síðar, þegar Björn var
styrkþegi British Council í Lundúnum, komst hann í kynni við ungan
mann, „bjartan yfirlitum og brosleitan“, frá Kosiec í Slóvakíu. Hann hét
Jean Lenhardt og bjó á sama stúdentagarði og Björn. Sagnfræðingurinn
var ekki lengi að finna íslenskt nafn á þennan nýja kunningja sinn:
Jón Lénharður eða ljónharði skyldi hann heita. Eftir að leiðir þeirra