Andvari - 01.01.2017, Blaðsíða 78

ANDVARI TVENNT Í HEIMI 77
Hin víðfleyga trúarhvatning kemur þannig fyrst fram í einni þeirra vísna
sem Steingrímur jók í kvæði sitt frá öndverðum Hafnarárum. Nú hefur fennt
yfir báðar gerðir þess kvæðis, allt nema vísuna um tvennt í heimi.
III
Á uppvaxtarárum Steingríms Thorsteinssonar var Byron lávarður (1788–
1824) eitt helzta tízkuskáld Evrópumanna. Áhrifa hans þykir þó ekki gæta í
íslenzkum skáldskap fyrr en á fimmta áratug 19. aldar, í ljóðum eftir Grím
Thomsen og Gísla Brynjúlfsson. Bókmenntafræðingar hafa þá einkum í huga
tiltekið sjónarmið: að lífið sé undirorpið hryggð og sárindum, veraldlegir
hlutir hverfulir, heimurinn fánýtur innst inni. Þannig hafði Gísli Brynjúlfsson
„Vanitas vanitatum et omnia vana“ að einkunnarorðum hins langa, byronska
harmakvæðis er hann nefndi Faraldur og lét birtast í Norðurfara 1848.2
Eftir að Steingrímur settist um kyrrt í Kaupmannahöfn las hann skáldskap
nýrri tíma enn kappsamlegar en verið hafði á námsárunum heima.3 Hann
kynntist skáldskap Byrons lávarðar fyrir utanför, en í Höfn hófst hann að
marki handa við að snúa ljóðum eftir hann á íslenzku og hélt því áfram lengi
síðan. Árið 1903 safnaði hann Byron-þýðingum sínum saman í sérstaka bók
og fylgdi þeim eftir með æviágripi skáldsins og skýringargreinum.4*
Í æviágripinu ber Steingrímur lof á kvæðaflokk Byrons, Don Juan, en
segir jafnframt að þar sé undiraldan þrátt fyrir allt „sí og æ hin sama, ef-
unin og örvæntingin og lífsskoðunin sú, að allt sé í rauninni einskis vert
(Nihilismus)“. 5
Engin goðgá er að ætla að í Lífshvöt snúist Steingrímur gegn þessum þætti
í hugmyndaheimi Byrons, kvæðið sé að því leyti reikningsskil. Hann gat
vissulega metið hátt orðlist Byrons eftir sem áður.
Reikningsskil? En því það?
Jú, ungi maðurinn í fyrri hluta Lífshvatar, harmþrunginn og bölsýnn á allt
* Aftan við æviágripið stendur þessi neðanmálsgrein: „Í íslenzkum skáldskap kennir
og nokkurra áhrifa af B. t.d. í stöku kvæðum Gríms Thomsens (sbr. „Ólund“, „Lengir
nóttu“, „Heift“). Með hinu ágæta riti sínu „Om Lord Byron“, Kjøbenhavn 1845, gerði
Gr. Th. mikið til þess, að B. og skáldskapur hans yrði almennt þekktur í Danmörk, mun
það rit einnig hafa orðið til þess, að fleiri hér á landi fengu kynni af skáldskap B-s en
orðið hefði ella. Gísli Brynjúlfsson hefir í sumum kvæðum stælt B., sérstaklega í Faraldi.
Það sem minnir á byronska lífsskoðun í kvæðum Jónasar Hallgrímssonar og Kristjáns
Jónssonar mun vera frá Heine, en það heyrir óbeinlínis undir sömu stefnuna og vísar
til sama upprunans.“ Þarna á Steingrímur við svonefnda heimshryggð eða lífsleiða,
„Weltschmerz“, sem hann víkur að í æviágripinu.