Andvari - 01.01.2017, Page 147

146 SOFFÍA AUÐUR BIRGISDÓTTIR OG SNÆVARR GUÐMUNDSSON ANDVARI
38 Þórbergur Þórðarson. Í Suðursveit. Reykjavík: Mál og menning, 1975, bls. 410.
39 Í Suðursveit, bls. 410.
40 Einar Benediktsson. „Lágnættissól. (Við Grímseyjarsund.)“ Ljóðasafn I. Hafnarfjörður:
Skuggsjá, bls. 162.
41 Kristján Karlsson. „Inngangur“, bls. 18.
42 Einar H. Guðmundsson. „Björn Gunnlaugsson og náttúruspekin í Njólu.“ Ritmennt, 8.
árg., 1. tbl. 2003, bls. 9.
43 Sama stað.
44 Kristján Karlsson. „Inngangur“, bls. 18.
45 Björn Gunnlaugsson. Njóla eða hugmynd um alheimsáformið. Reykjavík: Jón Árnason
og Páll Jónsson. 1884, bls. III. Sjá einnig: Gunnar Harðarson. „Njóla og íslensk heim-
speki.“ Skírnir, vorhefti 1990, bls. 76-87.
46 Einar H. Guðmundsson. „Björn Gunnlaugsson og náttúruspekin í Njólu“, bls. 9. Einar
fjallar ítarlega um vísindastarf Björns sem og náttúruspeki Njólu, eins og fram kemur í
titli greinar hans.
47 Um er að ræða erindi 24, 25, 26 og 38 úr Njólu. Sjá einnig umræðu í Gunnar Harðarson.
„Njóla og íslensk heimspeki“, bls. 83-84 og Einar H. Guðmundsson. „Björn Gunnlaugsson
og náttúruspekin í Njólu“, bls. 37-38.
48 Einar H. Guðmundsson. „Björn Gunnlaugsson og náttúruspekin í Njólu“, bls. 37-38. Í
neðanmálsgrein nr. 60, bls. 38, skrifar Einar: „Fjarlægðin, um 700 þúsund kúluár, birtist
fyrst árið 1698 í áðurnefndu verki Huygens, Cosmotheoros. Hún er m.a. notuð í Vinagleði
og Náttúruskoðara. Til samanburðar má nefna, að í Stjörnufræði forðast Ursin að gefa
upp ákveðna fjarlægð til fastastjarnanna, en bendir þess í stað á, að árleg hliðrun þeirra
á hvelfingunni sé minni en ein bogasekúnda, og því séu þær að minnsta kosti í þriggja
ljósára fjarlægð. Rétt er að minna á, að bók Ursins kom út í Danmörku sama árið og
Bessel mældi hliðrun fastastjörnu í fyrsta sinn. Það er athyglisvert, að Björn skuli nota
niðurstöðu Huygens en ekki fjarlægðarákvörðun Newtons, sem bar saman birtu Síríusar
og Satúrnusar árið 1686 og fékk út tölu, sem var mun nær réttu lagi. Niðurstaða Newtons,
sem birt var að honum látnum, árið 1728, er tæplega tvöföld rétt fjarlægð.“
49 Um rómantíska náttúruspeki í Njólu, sjá Einar H. Guðmundsson. „Björn Gunnlaugsson
og náttúruspekin í Njólu“, bls. 57-59.
50 Einar Benediktsson. „Björn Gunnlaugsson“. Ljóðasafn III. Hafnarfirði: Skuggsjá, bls. 47.
51 Ofvitinn, síðara bindi, bls. 88.
52 Nefna má að árið 2011 fannst reikistjarna sem ferðast umhverfis Hamal og er umferðar-
tíminn 381 dagar. Sheratan hefur feiknaheitt yfirborð, ∼9000 °K, meira en 3400 °K
gráðum heitara en yfirborð sólar. Hún er ekki einsömul því stjörnurnar eru tvær en merki
um það birtast þó einungs í litrófi þeirra.
53 Adams, J. D., Stauffer, J. R., Monet, D. G., Strutskie, M. F., Beichman , C. A. „The Mass
and Structure of the Pleiades Star Cluster from 2MASS“, 2001. Vefslóð: https://arxiv.org/
abs/astro-ph/0101139 (Skoðað 26. júní 2017)
54 Meller, H. „Star search.“ National Geographic Magazine: 2004, bls. 76–78. Vefslóð:
http://ngm.nationalgeographic.com/ngm/0401/feature4/index.html (Skoðað 26. júní 2017)
55 Sólfylgdarris (e. heliacal rising) er þegar stjarna rís á loft á sama tíma og sólin.
56 Burnham, R. JR. Burnham’s Celestial Handbook. Vol. 3. Dover Publications. New York,
1978.
57 Sjá t.d. Allen, R. H. Star Names their lore and meaning. Dover Publications. New York,
1963.