Fréttablaðið - 02.12.2022, Blaðsíða 134

BÆKUR
Kákasusgerillinn
Jónas Reynir Gunnarsson
Fjöldi síðna: 233
Útgefandi: Mál og menning
Brynhildur Björnsdóttir
Jónas Reynir Gunnarsson vakti fyrst
athygli þegar hann fyrir fimm árum
geystist fram á ritvöllinn með tvær
ljóðabækur og eina skáldsögu sem
allar fengu afbragðsviðtökur
og viðurkenningar, meðal
annars Bókmenntaverð-
laun Tómasar Guðmunds-
sonar. Kákasusgerillinn er
sjöunda bók hans á fimm
árum en síðasta skáldsaga
hans Dauði skógar sem
kom út 2020 var tilnefnd til
Íslensku bókmenntaverð-
launanna og Bókmennta-
verðlauna Evrópusam-
bandsins.
Tvær aðalpersónur
Kákasusgerillinn gerist á
tvennum tímum og sjón-
arhornið er alfarið hjá
tveimur aðalpersónum,
Báru og Eiríki. Bára er heltekin af
því hvernig manneskjan reynir að
hafa áhrif á sig og upplifun sína af
heiminum með því að breyta skynj-
un sinni með því sem hún innbyrðir
en líka hvernig það sem okkur er
nauðsynlegt til að lifa af getur líka
verið okkur hættulegt. Hún vinnur
í huganum að gerð hlaðvarpsþátt-
anna Eitur í flösku þar sem hún not-
ast við skilgreiningu Paracelsusar
á því að allt geti verið eitur, það er
bara magnið sem skiptir máli. Á
meðan tengist hún ekki lífinu sem
líður tilbreytingarlítið hjá og allar
fyrirætlanir hennar um framtíð
hagræða sér smám saman á hak-
anum og sofna þar.
Eiríkur skoðar tilveruna á annan
hátt, gegnum myndavélarlinsu þar
sem hann leitast við að festa raun-
veruleikann og lífið í einhvers
konar sam-
heng i þa r
sem honum
f innst það
ekki uppfylla
v æ n t i n g a r
sínar. Þann-
ig verða líf
þeirra Báru og
Eiríks að hlið-
stæðum, hún
er upptekin af
því hvernig við
e r u m s m á m
saman að drepa
ok k u r á þv í
eitri sem lífið er
á meðan hann
reynir í örvænt-
ingu að frysta lífið eða alla vega
hluta af því en daðrar jafnframt
við hugmyndina um nirvana, upp-
ljómum og lausnir á þeirri óbæri-
legu upplifun sem það er að vera
til. Til sögunnar eru síðan kynnt tvö
efni sem eiga að geta breytt lífinu til
hins betra á afgerandi hátt, annars
vegar hugvíkkandi körtumjólk frá
Mexíkó og hins vegar kákasusgerill
sem var um tíma ræktaður á öðru
hverju heimili landsins og átti að
vera allra meina bót.
Stórar tilvistarspurningar
Það er ekki skortur á hugmyndum
og vangaveltum í Kákasusgerlinum
og stærstu tilvistarspurningarnar
eru undir, um skynjun og skort,
fíkn og nánd, tengsl og tilgang, líf
og dauða. Þessar vangaveltur eru
viljandi frekar klínískar, persón-
urnar vekja ekki nægilegan áhuga
eða samúð til að örlög þeirra skipti
lesandann máli, undirliggjandi hjá
Báru er einhverskonar tómhyggja og
tilgangsleysi á meðan Eiríkur gerir
örvæntingarfullar tilraunir til að
skilja og finna tilgang en hefur ekki
erindi sem erfiði. Í lokin verður þó
einhvers konar lausn og við vitum
að að minnsta kosti annað þeirra
tengist lífinu með öllum sínum
hversdagslegu gleði og sorgum.
Kákasusgerillinn er bók til að lesa
hægt og/eða oft til að ná að tengja
við marglaga textann. Og svo er
ekkert víst að allir tengi og það er
líka allt í lagi. n
NIÐURSTAÐA: Djúpar og marg-
laga pælingar um skynjun, líf og
dauða.
Hið eitraða inntak alls
Kákasusgerillinn er nýjasta skáldsaga Jónasar Reynis. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
TÓNLIST
Píanóhátíð Íslands
fyrstu tónleikar
Flytjendur: Andrew J. Yang, Myung
Hwang Park og Nína Margrét
Grímsdóttir
Kaldalón í Hörpu
fimmtudagur 24. nóvember
Jónas Sen
Oft hefur verið gert grín að tónlist
Philips Glass, því hún er svo endur-
tekningarsöm. Ég held að tónlist
hans sé að einhverju leyti innblásin
af því að hann starfaði sem leigu-
bílstjóri um tíma. Síbyljan í tónlist
hans minnir á umferðarnið, sem
hefur róandi áhrif. Það sama heyrist
aftur og aftur, en samt er þar fram-
vinda sem oftar en ekki er afskap-
lega seiðandi, jafnvel dáleiðandi.
Tónlistin er gjarnan angurvær, en í
henni er líka undarleg birta.
Allt það besta við tónlist Glass
mátti heyra í Mad Rush frá árinu
1979, sem Andrew J. Yang píanó-
leikari spilaði í Kaldalóni á fimmtu-
dagskvöldið í síðustu viku. Tónleik-
arnir voru forleikur hátíðar sem
haldin verður næsta sumar og kall-
ast Píanóhátíð Íslands. Tónlistin var
íhugul og dálítið nostalgísk, og Yang
lék hana forkunnarvel. Leikur hans
var öruggur og nákvæmur, fullur
af tilfinningum og hápunktarnir
í tónlistinni voru magnaðir. Smá-
gerð blæbrigði voru fallega útfærð,
áslátturinn var fágaður, allt að því
draumkenndur: akkúrat eins og
hann átti að vera.
Mínímalistarnir slógu í gegn
Glass er mínímalisti, sem þýðir að
tónlist hans er byggð upp af litlum,
síendurteknum hendingum sem
saman mynda stóra heild. Dóm-
kirkja úr óteljandi smáum múr-
steinum er kannski ágæt samlíking;
margt smátt gerir eitt stórt.
Annar mínímalisti, Steve Reich,
átti líka flott atriði á tónleikunum.
Þetta var Piano Counterpoint, en
þar lék Myung Hwang Park á píanó-
ið við upptöku af píanóleik sem spil-
uð var úr hátalara á sviðinu. Tón-
listin var mjög lífleg og taktföst, og
Park lék sitt hlutverk fullkomlega.
Allar nótur voru á sínum stað og
hrynjandin var stöðug og akkúrat.
Útkoman var einkar skemmtileg.
Jákvæðar barsmíðar
Þessi tvö atriði voru hápunktur tón-
leikanna. Einnig var þó gaman að
þremur prelúdíum eftir Gershwin
í flutningi Yangs, en þar á meðal var
sönglagið The Man I Love sem Percy
Grainger útsetti.
Grainger var nokkuð forvitnileg-
ur, hann var ástralskur píanóleik-
ari og tónskáld, og sadómasókisti.
Honum fannst kynlífið með kon-
unni sinni ekki spennandi nema
þau lemdu hvort annað. Mamma
hans barði hann þegar hann var
lítill og hann dreymdi um að eignast
börn svo hann gæti barið þau líka.
Sem betur fer varð honum ekki að
ósk sinni. Hvað um það, útsetning
hans á lagi Gersh wins var skemmti-
leg og full af barsmíðum, en þær
voru allar góðar og uppbyggilegar!
Tilþrifalítill leikur
Þriðji píanóleikari kvöldsins var
Nína Margrét Grímsdóttir. Hún lék
bara róleg lög eftir Chopin og Scri-
abin, og leikur hennar var afskap-
lega daufur. Regndropaprelúdían
fræga eftir Chopin bauð til dæmis
upp á miklu meiri tilþrif og inni-
leika: þar gerðist bókstaflega ekki
neitt.
Dagskráin var bland í poka og
sumt var arfaslakt og hefði vel mátt
missa sig. Þar á meðal var óttalega
þunnt verk eftir Myung Hwang
Park, sem samanstóð aðallega af
klisjum og virkaði helst eins og
dinner tónlist. Dúett eftir Pade-
rewski var líka skelfilega flatur, og
sexhent æskuverk eftir Rakhman-
ínoff, þar sem allir þrír píanóleikar-
arnir spiluð saman á eitt píanó,
var afar klént. Rakhmanínoff var
vissulega stórkostlegt tónskáld, en
hér var hann ekki búinn að öðlast
marktækan þroska sem listamaður.
Tónlistin var engu að síður áhuga-
verð í ljósi þess sem síðar varð.
Vonandi eru tónleikarnir sjálfir
líka vísir að einhverju stórfenglegu
næsta sumar. n
NIÐURSTAÐA: Mínímalistarnir og
Gershwin voru frábærir, en sumt
annað var ekki gott.
Sumt skemmtilegt en annað leiðinlegt
Píanóleikararnir Andrew J. Yang, Myung Hwang Park og Nína Margrét Grímsdóttir þrímenntu á slaghörpuna á tón-
leikum Píanóhátíðar Íslands í Hörpu fimmtudagskvöldið í síðustu viku. MYND/AÐSEND
Dagskráin var bland í
poka og sumt var
arfaslakt og hefði vel
mátt missa sig.
Jónas Sen
tsh@frettabladid.is
Tilnefningar til Íslensku bók-
menntaverðlaunanna og Íslensku
glæpasagnaverðlaunanna Blóð-
dropans 2022 voru kynntar á Kjar-
valsstöðum í gær.
Félag íslenskra bókaútgefenda
(FÍBÚT) hefur tekið að sér fram-
kvæmd Blóðdropans og tilnefndar
bækur fá nú tilnefningarmiða í sömu
stærð og tilnefningar til Íslensku
bókmenntaverðlaunanna og sömu
upphæð í verðlaun frá félaginu.
Katrín Jakobsdóttir forsætis-
ráðherra er meðal þeirra sem eru
tilnefnd til Blóðdropans ásamt
Ragnari Jónassyni og tók hún á móti
tilnefningunni frá kollega sínum
Lilju Alfreðsdóttur, menningar- og
viðskiptaráðherra.
Bæði verðlaun verða afhent um
mánaðamótin janúar-febrúar á
komandi ári af forseta Íslands,
Guðna Th. Jóhannessyni. Verðlauna-
upphæðin er ein milljón króna fyrir
hvert verðlaunaverk en FÍBÚT kostar
verðlaunin.
„Kosturinn við þessi verðlaun að
mínu mati er að það er alltaf eitthvað
sem kemur á óvart og það er kannski
þess vegna sem þau hafa lifað svona
lengi,“ segir Heiðar Ingi Svansson,
formaður FÍBÚT, um tilnefningarnar
í ár.
„Auðvitað er þetta mjög sterkt
skáldsagnaár núna, um það er ekki
deilt. Það er held ég eitthvað sem við
getum verið sammála um. Það er til
dæmis í þeim flokki mjög erfitt val.“
Tilnefningar til Blóðdropans:
Eva Björg Ægisdóttir fyrir Stráka
sem meiða, Lilja Sigurðardóttir fyrir
Drepsvart hraun, Ragnar Jónasson og
Katrín Jakobsdóttir fyrir Reykjavík,
Skúli Sigurðsson fyrir Stóra bróður
og Stefán Máni fyrir Hungur.
Tilnefningar til Íslensku bók-
menntaverðlaunanna í flokki
barna- og ungmennabóka:
Arndís Þórarinsdóttir fyrir Kollhnís,
Elísabet Thoroddsen fyrir Allt er svart
í myrkrinu, Eiríkur Örn Norðdahl og
Elías Rúni myndhöfundur, fyrir Fran-
kensleiki, Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir
fyrir Héragerði og Sigrún Eldjárn fyrir
Ófreskjuna í mýrinni.
Tilnefningar til Íslensku bók-
menntaverðlaunanna í flokki
fræðibóka og rita almenns efnis:
Árni Snævarr fyrir Ísland Babýlon,
Kristín Svava Tómasdóttir fyrir Far-
sótt, Ragnar Stefánsson fyrir Hvenær
kemur sá stóri?, Stefán Ólafsson fyrir
Baráttuna um bjargirnar og Þorsteinn
Gunnarsson fyrir Nesstofu við Sel-
tjörn.
Tilnefningar til Íslensku bók-
menntaverðlaunanna í flokki skáld-
verka:
Auður Ava Ólafsdóttir fyrir Eden,
Dagur Hjartarson fyrir Ljósagang,
Kristín Eiríksdóttir fyrir Tól, Pedro
Gunnlaugur Garcia fyrir Lungu og
Sigríður Hagalín Björnsdóttir fyrir
Hamingju þessa heims. n
Tilnefningar til
tvennra verðlauna
kynntar í gær
Íslensku bókmenntaverðlaunin og
Blóðdropinn verða veitt af forseta
Íslands í febrúar 2023.
24 Menning 2. desember 2022 FÖSTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ