Fréttablaðið - 03.12.2022, Qupperneq 22

Sif
Sigmarsdóttir
n Mín skoðun
n Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jón Þórisson RITSTJÓRI: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is, AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is
FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is, Lovísa Arnardóttir lovisa@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101
Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is. VEFSTJÓRI: Einar Þór Sigurðsson einarthor@frettabladid.is, MARKAÐURINN: Guðmundur Gunnarsson ggunnars@frettabladid.is, HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is
MENNING: Þorvaldur S. Helgason tsh@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Hörður Snævar Jónsson hoddi@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Á köflum
er eins og
mannúðin
eigi ekki
heima í
reiknilík-
ani þessara
opinberu
apparata.
Á veturna
dregur
náttúran
saman
seglin,
sparar
þrekið,
nærist,
sefur,
jafnar sig.
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ser
@frettabladid.is
Dimmustu dagar ársins ganga nú í garð.
Myrkrið hefur á sér illt orð. Á líkingamáli
táknar veturinn gjarnan þurrð, jafnvel missi.
Svo kann þó að vera að veturinn gefi meira af
sér en við höldum.
Leikkonan Kristín Þóra Haraldsdóttir ók
bifreið sinni um gatnamót Grensásvegar og
Ármúla þegar hún mundi skyndilega ekki
hvar hún var, hvert hún var að fara og hvort
rautt umferðarljós merkti að hún ætti að
nema staðar eða aka áfram. Í nýjum þætti
Okkar á milli ræddi Kristín Þóra við Sigur­
laugu Margréti Jónasdóttur um alvarleg
veikindi sem hún glímdi við. Í ljós kom að
Kristín Þóra þjáðist af örmögnun vegna álags.
Tjáði læknir henni að hygðist hún ná bata
yrði hún að stíga út úr hringiðu lífsins og fara
í veikindaleyfi.
Í nýlegri metsölubók sinni Vetrarvist
(Wintering) skrifar breski rithöfundurinn
Katherine May um eigin reynslu af álagi.
Þegar eiginmaður hennar gekkst undir
skurðaðgerð vegna botnlangabólgu, sonur
hennar komst ekki í skólann vegna kvíða
og breytingar urðu á vinnuhögum hennar
féll May „gegnum net hversdagsheimsins“,
eins og rykarða milli gólffjala, inn í kalda
og dimma veröld sem hún kallar „einhvers
staðar annars staðar“. Þar sat hún föst, ósýni­
leg eins og draugur, meðan aðrir héldu áfram
eins og ekkert hefði í skorist. En May til furðu
reyndist það í myrkrinu sem hún sá ljósið.
Mitt í Bláa lóninu
Ekki er langt síðan mannkyninu varð ágengt
í baráttu sinni gegn myrkri. Almenn gas­
lýsing á götum úti hófst í London við upphaf
19. aldar. „Þar sem ég geng eftir strætum að
næturlagi á ég í eilífu, upplýstu samtali við
hið trausta, hljóða en árvökula gas,“ skrifaði
blaðamaðurinn George Augustus Sala árið
1859. „Gasið kennir mér, gasið huggar mig,
gasið vísar mér veginn …“
Ekki voru þó allir jafnhrifnir. Hópar fólks
fóru um borgir með löng prik og brutu gas­
lampana sem þeir álitu stjórntæki yfirvalda;
það sem sást, því mátti stýra. Fleiri ástæður
liggja þó fyrir því að standa ber vörð um
myrkrið.
Það var í vetrarkulda á Íslandi sem Kather­
ine May uppgötvaði heilunarmátt myrk­
ursins. Hún hafði stigið upp í flugvél norður
á bóginn því hún var full örvæntingar; ef
maður snéri sig á ökkla setti maður ís á liða­
mótin – hvers vegna ekki að gera það sama
við sálina?
Í bók sinni segir May mannkynið virðast
halda að lífið eigi að vera samfleytt sumar,
línulega vegferð í átt að framförum uns tindi
er náð. En mitt í Bláa lóninu áttaði May sig á
að þannig hagar náttúran sér ekki. Plöntur
og dýr þjösnast ekki gegnum veturinn eins
og ekkert hafi í skorist. Dýr leggjast í dvala.
Tré fella lauf sín. Á veturna dregur náttúran
saman seglin, sparar þrekið, nærist, sefur,
jafnar sig. May telur mannfólkið hafa glatað
hæfileikanum til „vetrarvistar“, hæfninni
til að nema staðar, hvílast, hugsa sinn gang,
hlaða batteríin og leyfa sárum að gróa. Árs­
tíðaskipti geta kallað á vetrarvist en stundum
eru það aðstæður sem krefjast vetrarvistar.
Einstaklingur gæti upplifað vetrarvist er
hann jafnar sig eftir veikindi, syrgir ástvin,
tekst á við sambandsslit eða starfsörðugleika.
„Stundum er það ekki fyrr en við náum
botni eymdarinnar að við skiljum sann­
leikann, rétt eins og við verðum að fara alla
leið niður á botn brunnsins til að sjá stjörnur
í dagsbirtu.“ Svo mælti tékkneska leikskáldið
og stjórnmálamaðurinn Václav Havel.
Eilífur ljómi máir út hringrás náttúrunnar;
dag og nótt; sumar, vetur, vor og haust. En
ef við hlýðum ekki kalli myrkursins og
brunum þess í stað á sumarstillingunni beint
af augum, verðum við einn góðan veður­
dag stödd á gatnamótum Grensásvegar og
Ármúla, búin að gleyma hvert förinni var
heitið. n
Ákall myrkursins
Íslendingar eiga það til að að gleyma fólki,
ekki síst stjórnsýslan, embættismanna­
kerfið og félagsþjónustan, sem hefur á að
skipa ágætum starfsmönnum, oftast nær,
en á köflum er eins og mannúðin eigi
ekki heima í reiknilíkani þessara opinberu
apparata, þvert á raunverulegt hlutverk þeirra.
Nýjasta og átakanlegasta sagan sem afhjúp­
ar þessa gleymsku fjallar um hlutskipti tæp­
lega sextugrar konu með MS­sjúkdóminn, en
hún fær ekki lengur inni á hjúkrunarheimili á
Seltjarnarnesi sem hefur verið athvarf hennar
um tveggja ára skeið. Hún heitir Margrét
Sigríður Guðmundsdóttir og hefur glímt við
heilsuleysi um árabil.
Núna eru aðstæður hennar í samfélaginu
þær að ekki er lengur hægt að koma til móts
við þarfir hennar á heimilinu. Hún segist fyrir
vikið ekki vita hvar hún eigi að búa. Hún hefur
með öðrum orðum fengið tvöfaldan dóm,
sjúkdóm sinn og höfnun hins opinbera.
Og það er ekki laust við það að maður
skammist sín fyrir framkomu af þessu tagi,
fyllist jafnvel reiði í bland við leiða og trega.
Fyrir tuttugu árum sat sá sem hér skrifar
dálkinn í hópi foreldra langveikra og fatlaðra
barna sem leituðu ásjár félagsmálaráðherra
vegna alvarlegs skorts á framtíðarhúsnæði
fyrir ungmenni sem glíma við stærstu áskorun
lífsins, ævilangan heilsubrest.
Ráðherrann sagði úr vöndu að ráða, en benti
að lokum á ódýrt húsnæði úti í Hrísey. Og
sjaldan hefur maður setið í hópi jafn margra
foreldra sem verður orða vant og fallast
hendur.
Eitthvað hefur kerfinu miðað áleiðis á
þessum fimmtungi aldar sem liðinn er frá
téðum fundi í félagsmálaráðuneytinu. Og þó.
Þetta fámenna samfélag, sem er á meðal þeirra
efnuðustu á kringlu jarðar, lætur sér enn þá
koma það á óvart að sinna þurfi þess veikasta
fólki.
Og það er áfall. Það er ekkert minna en
áfall fyrir samfélag að sjá sig með þeim hætti
í spegli daganna. Enda er framkoma af þessu
tagi við veikasta fólkið okkur til slíkrar
smánar að aldrei verður við unað.
Áminningin er líka skýr. Við kunnum ekki
á forgangsröðina í samfélaginu. Ekkert er þar
mikilvægara en að koma vel fram við börn og
hlúa að þroska þeirra og aðstæðum, svo og
að stuðla að bestum hag þeirra sem glíma við
veikindi og standa höllum fæti í samfélaginu.
Um þetta eru Íslendingar sammála. En
gleyma sér enn. n
Gleymt fólk
� 4. DESEMBER � KL. 14.00 � SILFURBERG
JÓLAFJÖR
með sölku sól
SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 3. desember 2022 LAUGARDAGUR