Bændablaðið - 01.12.2022, Qupperneq 20

20 Bændablaðið | Fimmtudagur 1. desember 2022
FRÉTTASKÝRING
Loftslagsmál:
Skýrar leikreglur um kolefnisjöfnun
– Tekjumöguleikar landeigenda geta aukist með nýrri tækniforskrift
Í ágúst á þessu ári gaf Staðlaráð
Íslands út tækniforskrift
um kolefnisjöfnun sem er
viðauki við ISO staðal 14064
um gróðurhúsalofttegundir. Í
þessum mánuði stendur til að
fyrstu einingarnar sem vottaðar
eru samkvæmt þessum nýju
leiðbeiningum fari í sölu.
Haukur Logi Jóhannsson,
verkefnastjóri loftslagsverkefna hjá
Staðlaráði Íslands – sem er aðili að
Alþjóðlegu staðlasamtökunum ISO,
segir forsögu tækniforskriftarinnar
vera þá að Loftslagsráð gaf út í lok
árs 2020 álit þar sem farið var yfir
stöðuna í kolefnisjöfnun á Íslandi.
Ráðinu þótti ljóst að ekki
væri hægt að sannreyna
margar fullyrðingar á bak við
kolefnisjöfnun og áhyggjur voru
að ýmsar yfirlýsingar fyrirtækja
um kolefnisjöfnun væri ákveðinn
grænþvottur. Aðilarnir á bakvið
áðurnefnt álit sáu að ekki væru
til leiðir til að sannreyna hvort
yfirlýsingar fyrirtækja um
kolefnisjöfnun væru sannar.
Í kjölfarið héldu Staðlaráð Íslands
og Loftslagsráð Íslands vinnustofur
í ársbyrjun 2021 þar sem hagaðilar
á markaði áttu samtal. „Niðurstöður
þeirrar vinnustofu voru þær að þetta
væri nokkurn veginn villta vestrið
hér á Íslandi. Það væri hver í sínu
horni að gera það sem þau teldu vera
rétt og víða væri pottur brotinn,“
segir Haukur Logi.
Vinnustofan leiddi af sér að
sett var á fót tækninefnd á vegum
Staðlaráðs Íslands. Þar var skoðað
hvaða kerfi væru til sem hægt væri
að nota til að votta framleiðslu
íslenskra kolefniseininga og
aðgerðir fyrirtækja og stofnana
í átt að kolefnisjöfnun. Nefndin
taldi að best væri að byggja
á ISO 14064 staðlinum um
gróðurhúsalofttegundir, en í
hann vantaði kröfur, viðmið og
leiðbeiningar til að hægt væri að
votta kolefnisbókhald fyrirtækja
og framleiðslu kolefniseininga.
Tækniforskriftin er hugsuð sem
viðauki við áðurnefndan staðal og
er gagnslítil ein og sér.
Meira en kolefnisjöfnun til
að ná kolefnishlutleysi
Haukur Logi segir að ef fyrirtæki
og stofnanir ætla að kolefnisjafna
sig samkvæmt tækniforskriftinni
þarf viðkomandi skipulagseining í
stuttu máli að móta loftslagsstefnu,
setja sér markmið um að draga
losun í algjört lágmark og móta
aðgerðaráætlun um hvernig eigi
að ná því marki. Lykilatriði er að
einungis er hægt að kolefnisjafna
fyrir það sem út af stendur og ekki
er nokkur leið að koma í veg fyrir
með innri aðgerðum.
Annað atriði í tækniforskriftinni
er að við framleiðslu á kolefnis­
einingum er gerð krafa um viðbót
(e. additionality) við óbreytt
ástand. Ekki er hægt að fullyrða að
framleiddar séu kolefniseiningar
í verkefnum sem eru fyrir löngu
tilbúin, hefðu hvort eð er gerst eða
aðilar eru lagalega bundnir af.
Eins langt og Haukur Logi veit,
er þetta í fyrsta skipti á heimsvísu
sem tækniforskrift sem þessi er
sett saman af staðlasamtökum og
byggir á ISO staðli. Það var þó ekki
verið að finna upp hjólið, heldur
var tekið saman það sem er gott
og gilt og hefur sýnt sig að virkar á
alþjóðavísu.
Hann segir ýmislegt í farvatninu
hjá alþjóðlegum staðlasamtökum
sem muni hafa meira gildi hér
á landi sem annars staðar. Það
er þó einhver tími í að fullgildir
alþjóðlegir staðlar frá samtökum
eins og ISO verðir tilbúnir. Vinnan
við þessa tækniforskrift mun nýtast
vinnuhópum á þeirra vegum sem
og öðrum sem hafa hug á að fara í
svipaða vegferð.
Rekjanleiki og engin tvítalning
Guðmundur Sigbergsson var
formaður tækninefndarinnar sem
mótaði tækniforskriftina, en starfar
annars sem framkvæmdastjóri
Loftslagsskrár Íslands. Hann
segir Staðlaráð hafa nýst
sem samráðsvettvang fyrir
hlutaðeigandi aðila sem gátu mótað
tækniforskriftina annars vegar út
frá forsendum fyrirtækja og hins
vegar út frá forsendum verkefnanna
og skilgreint hvernig þessir aðilar
mætast á markaði.
Hann segir að grunnforsenda
kolefnisjöfnunar sé rekjanleiki og að
tvítalning sé algjörlega fyrirbyggð.
Ef eigandi kolefniseininga vill nýta
þær til að jafna sína losun þá þarf
viðkomandi að „brenna“ einingarnar
þannig að ekki sé hægt að nota þær
aftur.
Skógrækt og endurheimt votlendis
ekki einu leiðirnar
Alls eru 97% af öllum útgefnum
kolefniseiningum, samkvæmt
Guðmundi, einingar sem urðu til
við verkefni sem miða að því að
fyrirbyggja eða draga úr losun – eins
og endurnýjanleg orka framleidd
í ríkjum þar sem kolaorkuver eru
ráðandi. Ástæðurnar fyrir því að þetta
er vinsælasta leiðin er sú að þessi
verkefni hafa oft aðra tekjustrauma
en vegna kolefniseininga, ekki þurfi
að hafa áhyggjur af varanleika og á
Kyoto­tímabilinu var lögð áhersla á
samdrátt í losun.
Kolefnisbindingaverkefni eru
hins vegar venjulega háð tekjum
vegna sölu kolefniseininga, tryggja
þarf varanleika þeirra og þau taka
langan tíma – eins og í skógrækt
þar sem allt að 50 ár taki fyrir allar
einingarnar að taka gildi.
Allar kolefniseiningar fá ártal
og raðnúmer. Ef einhver eining er
árgerð 2022, þá á hún að vera með
staðfestan árangur fyrir það ár, ekki
árið sem verkefninu var hrundið í
framkvæmd. Ekki er hægt að nýta
einingar til kolefnisjöfnunar fyrr en
ártalið rennur upp.
Kolefniseiningar ný hrávara
Ísland hefur lögfest markmið um að
ná kolefnishlutleysi fyrir árið 2040.
Með þessu markmiði og áðurnefndri
tækniforskrift má gera ráð fyrir að
markaður með kolefniseiningar fari
stækkandi hér á landi. Erlendis hefur
verið vöxtur á kolefnismörkuðum og
Ástvaldur Lárusson
astvaldur@bondi.is
Áætlað er að fyrsta sala kolefniseininga sem vottaðar eru samkvæmt nýrri tækniforskrift fari fram í desember.
Með tækniforskriftinni koma skýrar leikreglur sem aðilar á markaði geta fylgt. Meðfylgjandi mynd var tekin við
gróðursetningu fyrir loftslagsverkefni á vegum Yggdrasil Carbon í sumar. Mynd / Aðsend
Haukur Logi Jóhannsson hjá
Staðlaráði Íslands segir að ákall
hafi verið eftir skýrum reglum.
Tækniforskriftin er viðauki
við alþjóðlegan staðal um
gróðurhúsalofttegundir. Mynd / Aðsend
Guðmundur Sigbergsson var
formaður tækninefndarinnar sem
mótaði tækniforskriftina. Hann
starfar sem framkvæmdastjóri
Loftslagsskrár Íslands.
Mynd / Aðsend
Gunnlaugur Guðjónsson
hjá Skógræktinni segir að
tækniforskriftin muni skapa
eftirspurn eftir loftslagsverkefnum.
Mynd / Aðsend
Einar Bárðarson hjá Votlendissjóði
sér fram á að hægt sé að búa til nýja
tekjulind fyrir landeigendur.
Mynd / Aðsend
Björgvin Stefán Pálsson fer fyrir
Yggdrasil Carbon sem vinnur að
þróun sjálfbærra loftslagsverkefna
í náttúru Íslands. Mynd / AðsendSkorri ehf • Bíldshöfði 12 • 110 Rvk • Vefverslun: www.skorri.is
Öll hleðslutæki með afslætti fram að jólum
Hleðslutæki
20%
Afsláttu
r
Jólatilboð!