Úrval - 01.10.1952, Side 70

68
ÚRVAL
Þessi miljón ára ferð er farin
undir strangri leiðsögn rök-
réttrar hugsunar.
Það væri hvatvíslegt að áliti
Darwins að ætla sér að spá um
sögu mannkynsins næstu tíu ár-
in. En öll tryggingafélög vita,
að spár til lengri tíma eru
öruggari. Það er í sumum til-
fellum jafnvel auðveldara að
segja hvað muni gerast en hvað
hafi gerzt. Ef við gerum ráð
fyrir samkvæmni í náttúrunni,
getum við með núverandi þekk-
ingu okkar samið býsna áreið-
anlegar spár um ýmislegt næstu
miljón árin.
Sígilt dæmi um yfirgrips-
mikla spá er lögmál Boyles um
lofttegundir. Við vitum næstum
ekkert um hegðun einstakra
sameinda loftsins í lokuðum
geymi, en þó getum við sagt
nákvæmlega fyrir um hegðun
allra sameindanna sem heildar.
Darwin setur fram Boyles lög-
mál um hegðun mannanna á
löngum tíma. Til þess notar
hann eins og Boyle sennileika-
lögmálið. Nauðsynleg forsenda
Boyles lögmáls er að við vitum
eitthvað um innra ástand loft-
tegunda (þ. e. að sameindirnar
myndi stöðugt, alfræðilegt
kerfi, sem þýðir að „heildar-
orka tveggja sameinda sem rek-
ast á varðveitist“) og um ytri
skilyrði þeirra, í þessu tilfelli
eðli geymisins. í lögmáli Dar-
wins eru mennirnir sameindirn-
ar, kannski ekki eins breytileg-
ir og sameindir loftsins, en
áreiðanlega engu ofsaminni í
árekstrum sín í milli. Geymir-
inn er jörðin sjálf. Á þessum
grunni reisir hann einskonar
„varmaaflræði mannlífsins".
Bók Darwins f jallar ekki um
smámuni eins og sagnfræði. Á
tímamælikvarða hennar eru at-
burðir sem sagnfræðingar telja
merkilega, s. s. styrjaldir,
krossferðir, byltingar, þjóð-
flutningar, hrun menningar,
jafnvel ísaldir, svo áhrifalitlir
að ekki tekur að nefna þá.
Mestu máli skiptir hvað ske
muni „mestan hluta tímans“.
Markmið bókarinnar er að
„semja áætlun um hina normölu
en ekki hina afbrigðilegu stefnu
mannlífsins á jörðinni“.
Til lengdar hlýtur óheft f jölg-
un fólksins að orsaka matvæla-
skort í heiminum. Vafalaust er
hægt að auka matvælafram-
leiðsluna verulega: segjum tí-
falda, með stækkun ræktaðs
iands og bættum ræktunarað-
ferðum; ef til vill finnast ein-
hver úrræði til að þúsundfalda
hana — jafnvel miljónfalda,
með stórfelldri ræktun þörunga
í sjónum. Berið þetta saman við
skynsamlega áætlun um fólks-
fjölgunina. Sennilegt er að
mannkyninu fjölgi um helming
á næstu öld. Ekki er líklegt að
styrjaldir tefji verulega fyrir
þeirri fjölgun. Á þremur og
hálfri öld mun þá mannkynið
tífaldast, á 10 öldum þúsund-
faldast og á 20 öldum miljón-
faldast. Jafnvel þótt allir muðl-