Íslenska leiðin - 01.11.2003, Síða 9

Nýtt framfaraskeið
- ^Valgerður Sverrisdóttir
^ iðna&r- og viðskiptará&erra
1. Hagvöxtur og stöðugleiki.
Flest bendir til þess að nýtt langvarandi
hagvaxtarskeið sé að hefjast eftir minniháttar
samdrátt. Um þetta eru efnahagsspekingar
sammála. Styrk stjórn landsmála hefur leitt af sér
lengsta samfellda skeið kaupmáttaraukningar í
sögu lýðveldisins á sama tíma og tekist hefur að
varðveita efnahagslegan stöðugleika. Á grundvelli
þessa og í Ijósi hins mikla hagvaxtar sem
framundan er skapast þjóðinni ótal tækifæri til að
sækja fram til aukinnar velmegunar og enn betri
lífskjara.
Ríkisstjórnin er meðvituð um að þrátt fyrir
hagvaxtarskeið framundan er mikilvægast að
tryggja að jafnvægi og stöðugleiki ríki í
efnahagsmálum þjóðarinnar. í
stjórnarsáttmálanum segir að með
stöðugleikanum skapist skilyrði til enn frekari
vaxtar þjóðartekna og aukins kaupmáttar
almennings. Jafnframt sé stöðugleiki í
efnahagsmálum forsenda aukinnar
samkeppnishæfni íslensks atvinnulífs.
í áliti Alþjóðagjaldeyrissjóðsins um íslensk
efnahagsmál segir að stjórnvöld eigi hrós skilið
fyrir vel heppnaða aðlögun efnahagslífsins. Hún sé
ekki síst að þakka framsýnni hagstjórn yfir
nokkurra ára skeið sem miðaði að stöðugleika og
ýtti undir hagvöxt. Mikill sveigjanleiki í
efnahagslífinu er að miklu leyti að þakka
kerfisbreytingum. Nefna má aukið frelsi á
fjármagnsmarkaði auk afnáms hafta á
fjármagnshreyfingum í tengslum við aðild að EES,
bætta stöðu ríkisfjármála og einkavæðingu auk
annarrar markaðsvæðingar.
Taka má undir það með
Alþjóðagjaldeyrissjóðnum að stjórnvöld þurfi
einkanlega að gæta að eftirfarandi þremur atriðum
á komandi árum:
Ofþensla síðustu ára leiddi til mikillar erlendrar
skuldasöfnunar. í árslok 2002 var hrein erlend
staða þjóðarbúsins neikvæð um 80% af vergri
landsframleiðslu. Þetta leiðir til þess að
þjóðarbúskapurinn verður viðkvæmari fyrir ytri
áföllum vegna þess hve hagkerfið er opið og
smátt. Stefna ber að því að auka þjóðhagslegan
sparnað og minnka skuldir jafnt og þétt.
Væntanlegar stórframkvæmdir munu bæði auka
hagvöxt og útflutningstekjur verulega og með því
að auka fjölbreytni í útflutningsatvinnuvegum mun
stöðugleiki aukast. Á framkvæmdatímanum mun
hins vegar þrýstingur aukast á takmarkaðar
auðlindir. Þess vegna er nauðsynlegt fyrir
stjórnvöld að koma í veg fyrir ofhitnun og of mikla
hækkun raungengis krónunnar sem gæti valdið
varanlegum skaða í útflutnings- og
samkeppnisgreinum. Til að þetta náist þarf að
hemja eftirspurn, aðallega með aðhaldi í
ríkisfjármálum en þannig er hægt að draga úr
annars nauðsynlegri hækkun vaxta og létta
þrýstingi af gengi krónunnar.
Áframhaldandi markaðsvæðing og styrking
stofnana og regluverks, sérstaklega í
ríkisfjármálum, er forsenda fyrir því að hægt verði
að grípa ný hagvaxtartækifæri og auka enn
aðlögunarhæfni og sveigjanleika íslenska
hagkerfisins.
Engum dylst að hagstjórnin verður
vandasöm á meðan á hagvaxtarskeiðinu stendur.
Það þarf því að fara að öllu með gát. Ekki er hins
vegar ástæða til að ætla annað en að með
skilvirkri hagstjórn muni hagvaxtarskeiðið leiða til
enn aukins kaupmáttar fyrir fólkið í landinu.
Ég vil hér í þessari grein gera sérstaklega
að umtalsefni nokkur málefni sem heyra undir mitt
ráðuneyti og munu hafa mikið að segja um hvernig
til tekst með hagþróun og samkeppnishæfni
atvinnulffsins á komandi árum,
2. Opinber stuðningur við nýsköpun.
Þá er fyrst til að nefna nýtt fyrirkomulag á
opinberum stuðningi við vísindarannsóknir,
tækniþróun og nýsköpun íslensks atvinnulífs. Með
þessum breytingum gefst okkur langþráð tækifæri
til að blása til nýrrar sóknar fyrir nýsköpun
atvinnulífsins.
Nauðsyn nýrrar sóknar til nýsköpunar er
augljós. Hinir hefðbundnu atvinnuvegir hafa
vissulega reynst okkur gjöfulir og verið undirstaða
efnahagslegra framfara. Geta þeirra til að standa
undir væntingum fólks um aukna velmegun fer þó
minnkandi. Ljóst er að efnahagsþróunin verður í
auknum mæli að byggjast á nýrri vísindalegri
þekkingu sem nýtt verður til að byggja upp
fjölbreytt og samkeppnishæft atvinnulíf. Það gerist
þó engan veginn af sjálfu sér og hafa alþjóðlegar
samanburðarrannsóknir sýnt að okkur hefur
hingað til ekki tekist það nægjanlega vel.
í mörgum löndum, sem við kjósum að bera
okkur saman við, hafa stjórnvöld áhyggjur af því
að of fáir stundi frumkvöðlastarfsemi. Á íslandi er
þetta ekki vandamál. Hins vegar bendir ýmislegt til
þess að hinn mikli frumkvöðlakraftur sem býr í
þjóðinni nýtist okkur ekki sem skyldi. Tvær
meginástæður eru taldar vera fyrir þessu. í fyrsta
lagi er talinn vera viðvarandi skortur á fjármögnun
bls.9