Íslenska leiðin - 01.11.2003, Blaðsíða 27

útgjöldin til hermála um 11,4 milljörðum íslenskra
króna á hverju ári. Þess má geta að heildarútgjöld
íslenska ríkisins árið 1998 voru rúmlega 231
milljarður króna. Áætluð útgjöld til hermála næmu
því um 5% af heildarútgjöldum fslenska ríkisins
árið 1998. Ef við berum að lokum ísland saman við
ríki sem eru svipuð að stærð, það er annars vegar
álíka fjölmennt ríki, Lúxemborg, og hins vegar ríki
með álíka stóran efnahag, Eistland, þá koma
eftirfarandi tölur (frá árinu 1997) í Ijós: Lúxemborg
heldur úti eitt þúsund manna her og leggur 0,8%
af vergri landsframleiðslu til hermála en árið 1997
var verg landsframleiðsla Lúxemborgar 16,6
milljarðar dollara. Því námu útgjöld Lúxemborgar
til hermála árið 1997 134 milljónum dollara eða
10,5 milljörðum króna. Á það ber þó að líta að
verg landsframleiðsla í Lúxemborg var meira en
tvöfalt meiri en á íslandi, 16,6 milljarðar dollara á
móti 7,4 milljörðum dollara. Eistland er
fjölmennara ríki en ísland, þar búa 1,4 milljónir
manna. Árið 1997 hélt Eistland úti 7 þúsund
manna her og lagði 1,5% af vergri
þjóðarframleiðslu sinni til hermála. Verg
þjóðarframleiðsla í Eistlandi var svipuð og á íslandi
árið 1997 eða 7,4 milljarðar dollara. Útgjöld Eista
til hermála árið 1997 voru því 111 milljón dollarar
eða 8,7 milljarðar króna samkvæmt gengi dagsins
í dag6.
Það skal undirstrikað að útgjöld til hermála
inniheldur laun og árlegt viðhald á tækjakosti auk
afskrifta og endurnýjunar á eldri tækjum.
Stofnkostnaður hers getur verið mun hærri
sérstakle^a þar sem ekki eru framleidd hergögn á
íslandi. Arin 1995-1997 keyptu Finnar hergögn
erlendis frá að verðmæti 1,64 milljarða dollara,
Danir fyrir 535 milljónir dollara, Norðmenn fyrir
750 milljónir dollara og Svíar fyrir 930 milljónir
dollara7. Samkvæmt gengi dagsins í dag ($ = 78,4
ISK) fengu Finnar því hergögn að verðmæti 128,5
milljarða íslenskra króna, Danir fyrir 42 milljarða
króna, Norðmenn fyrir tæpa 59 milljarða króna og
Svíar fyrir 73 milljarða króna8. Árin 1995-1997
fengu hermálayfirvöld í Lúxemborg afhent vopn
erlendis frá að verðmæti 290 milljónir dollara eða
22,7 milljarða króna og á sama tíma fengu Eistar
vopn að verðmæti 55 milljónir dollara eða 4,3
milljarðar króna9.
Af öllum þessum tölum má sjá að
kostnaður við að halda her er mikill. Margar
breytur hafa áhrif á það hve mikið ríki leggja til
hermála, mannfjöldi, stærð efnahags, nauðsyn
varna og verð svo eitthvað sé nefnt. Ef við göngum
út frá því að álíka miklu yrði varið í íslenskan her
og í þeim löndum sem hafa verið borin saman við
ísland hér að framan kemur í Ijós að árlegur
kostnaður af slíkum her yrði á bilinu 8,7 til 11,4
milljarðar króna. Uppbygging hers á íslandi virðist
ansi stór biti en hér verður ekki metið hvort slík
fjárfesting sé æskileg eða réttlætanleg heldur
aðeins bent á að þessar upphæðir nema álíka
miklu og liðurinn ,,Opinber stjórnsýsla" fékk í
útgjaldaliðum íslenska ríkisins árið 199810.
Mannfjöldi hefur einnig áhrif á styrk ríkja og
varnir, að mati Handels, vegna þess að því
fjölmennari sem ríki eru þeim mun stærri her geta
þau mannað. Veik og fámenn ríki geta augljóslega
ekki mannað jafn stóran her og risaveldin sem eru
töluvert fjölmennari. Veiku ríkin geta mætt þessu
vandamáli með því að halda úti hlutfallslega stærri
her en önnur ríki, það er að segja að kalla hærra
hlutfall þjóðarinnar til herþjónustu en önnur ríki.
Það fylgir þó að ef hærra hlutfall þjóðarinnar er
kallað í herinn þá verður afar erfitt að stækka hann
enn frekar ef nauðsyn krefur11.
Þann 31. desember árið 2002 voru
íslendingar 288.471 talsins12. Hér verður ekki
tekið tillit til þess hvort íslendingar haldi her eða
ekki heldur aðeins hvort sá mannauður sem við
búum yfir dugi okkur til að efla styrk okkar í
alþjóðakerfinu á þann hátt sem Handel telur að
það gerist. Ef við byrjum á að skoða stærð herja
þeirra ríkja sem eru álíka fjölmenn og ísland sjáum
við að herir þeirra eru yfirleitt ekki stórir.
Miðbaugs-Guinea, Lúxemborg og Grænhöfðaeyjar
eru með eittþúsund manna heri, Malta og
Suriname halda úti tvöþúsund manna herjum,
Brunei fimmþúsund og Djibouti áttaþúsund manna
herjum13. Til samanburðar má geta þess að mikill
mannfjöldi er augljós styrkur stórveldanna ef þau
lenda í stríði þar sem þau þurfa að treysta á fjölda
hermanna. Kínverski herinn var 2,6 milljón menn,
sá bandaríski var 1,5 milljón menn og sá rússneski
var 1,3 milljón menn14. Djibouti, Brunei,
Suriname, Grænhöfðaeyjar og Miðbaugs-Guinea
eru ekki ríki sem við erum vön að bera okkur
saman við og þar að auki eru aðstæður töluvert
frábrugðnar, sérstaklega þegar kemur að efnahag
landanna. Verg landsframleiðsla Djibouti sem hélt
úti stærsta hernum var 497 milljón dollarar árið
1997 eða 1140 dollarar á mann. Á sama tíma var
verg landsframleiðsla íslands 7400 milljón dollarar
eða 27.400 dollarar á mann15. Við skulum því líta
á þau ríki sem við berum okkur hvað oftast saman
við, Norðurlöndin. Norðurlöndin eru öll mun
fjölmennari en ísland og því er best að skoða
fjölda hermanna á hverja 1000 íbúa. Norðmenn
eru með flesta hermenn á hverja 1000 íbúa eða
7,5, Finnland og Svíþjóð koma þar á eftir með 6,8
hermenn hvort á hverja 1000 íbúa en í Danmörku
eru 5,5 hermenn á hverja 1000 íbúa. Ef við
yfirfærum þessar tölur á Island kemur í Ijós að
íslenskur her gæti verið frá 1587 til 2164 menn sé
notað hæsta og lægsta hlutfall hinna
Norðurlandanna. Meðaltal þeirra gefur okkur 6,65
hermenn á hverja þúsund íbúa eða 1918 menn.
2000 manna her er álíka stór og herir Möltu,
Trinidad & Tobago, Suriname, Lesotho og Guyana
og myndi lenda í 152. til 157. sæti (af 167) á lista
bandaríska utanríkisráðuneytisins yfir
fjölmennustu heri heims16.
Ljóst er að styrkur íslands er mjög
takmarkaður af fámenni ef litið er til kenningar
Handels. 2000 manna her gæti auðvitað gert
töluvert gagn við varnir landsins en ætti að öllum
líkindum við ofurefli að etja ef til átaka kæmi.
bls.27