Íslenska leiðin - 01.11.2003, Blaðsíða 52

síðasta er sérlegur ráðgjafi framkvæmdastjóra í
jafnréttismálum (Gender Issues and Advancement of
Women).
í umræðum á vettvangi öryggisráðsins á
undanförnum árum hefur mikið verið rætt um
mikilvægi þess að skipa fleiri konur í háttsettar
fulltrúastöður innan Sameinuðu þjóðanna. Það vekur
hinsvegar athygli að lítið hefur verið rætt um hlut
kvenna sem fulltrúa ríkja innan Sameinuðu þjóðanna
-og öryggisráðsins sérstaklega. Rétt er þó að halda
því til haga, að af þeim fjörtíu fulltrúum sem tóku til
máls í umræðum á opnum fundi öryggisráðsins um
konur, frið og öryggi fyrir samþykkt ályktunar 1325 í
október 2000, gerðu allir kvenfulltrúarnir sex fæð
kvenna að umtalsefni, þ.m.t. fæð kvenna sem
fulltrúa ríkja á samráðsvettvangi Sameinuðu
þjóðanna. í þessu sambandi má nefna að þegar ríki
huga að framboði til öryggisráðsins þá fjölga þau nær
undantekningalaust starfsfólki sínu í höfuðstöðvum
samtakanna. Hinsvegar er tvennt fróðlegt við þá
fjölgun. Oftast nær er fleiri körlum bætt í starfsliðin
frekar en konum og þar af eru karlarnir í langflestum
tilfellum settir í að sinna öryggisráðinu, á meðan
konurnar sem starfa fyrir hönd ríkjanna sinna öðrum
hlutverkum.
í töflu 3 má sjá tölur yfir starfsmannafjölda nokkurra
smærri ríkja sem átt hafa sæti í öryggisráðinu á
undanförnum árum. Um er að ræða fjölda þeirra
starfsmanna sem aðildarríki öryggisráðsins gáfu
sérstaklega upp að störfuðu gagnvart öryggisráðinu.
Fæð kvenna er þó ekki lögmál í umræðum um
alþjóðamál. Vert er að minnast umræðufundar sem
fór fram í mars 2003 milli sendiherra aðildarríkja
öryggisráðsins og fulltrúa frjálsra félagasamtaka
(NGO 's). Viðkomandi félagasamtök voru á þeim tíma
virk í umræðum um öryggismál í höfuðstöðvum
Sameinuðu þjóðanna og var umfjöllunarefni
fundarins hlutverk frjálsra félagasamtaka í starfsemi
öryggisráðsins. Það sem gerði fundinn áhugaverðan
og skiptir máli hér er að öðrum megin borðsins voru
fastafulltrúar fimmtán aðildarríkja öryggisráðsins -
fimmtán karlar - en hinum megin borðsins voru
konur í hverju einasta fulltrúasæti hinna frjálsu
félagasamtaka um öryggismál. Óhjákvæmilega
vaknar upp spurningin hverju ráði, að konur eigi svo
erfitt uppdráttar á vettvangi ríkisstjórna þegar kemur
að öryggis- og alþjóðamálum þegar þátttaka þeirra í
frjálsum félagasamtökum sannar svo ekki verður um
villst að áhugi þeirra og kunnátta er vel fyrir hendi?
Það má velta fyrir sér tilgangi þess að halda umræður
í öryggisráðinu um konur, frið og öryggi, og
jafnréttismál almennt, ef skipan og hegðan ráðsins
sjálfs er hvað skýrasta dæmið um vandann í reynd.
Hlutur íslands
Með hliðsjón af framboði Islands til öryggisráðsins er
áhugavert að líta að frammistöðu íslands í
jafnréttismálum innan utanríkisþjónustunnar. Jákvæð
mynd birtist þegar eingöngu er litið á fastanefnd
íslands gagnvart Sameinuðu þjóðunum í New York
þar sem fjórar konur starfa með þremur körlum. Sé
íslenska utanríkisþjónustan hins vegar tekin fyrir í
heild sinni horfir dæmið nokkuð öðruvísi við. í
utanríkisþjónustunni starfa samtals 108 manns, 70
karlar og 38 konur. í lögum um utanríkisþjónustu
íslands er getið um mismunandi flokka sem
starfsmenn utanríkisþjónustunnar aðrir en
kjörræðismenn skiptast í, heima og erlendis.
Flokkarnir skiptast eftir ákveðnu lögvirðingarstigi
samkvæmt venjum innan diplómataheimsins en
samsvara jafnframt svipuðum flokkum launa og
annarra starfstengdra fríðinda hjá hinu opinbera
almennt.
Samkvæmt upplýsingum í handbók
utanríkisráðuneytins kemur í Ijós að í fjórða flokki eru
samtals 15 starfsmenn, sex karlar og níu konur. í
þriðja flokki eru samtals 21 starfsmaður, 15 karlar og
sex konur. í öðrum flokki eru starfsmenn samtals 41.
Þar af eru tveir aðalræðismenn, báðir karlar. 33
sendifulltrúar eru á skrá, fimmtán karlar en átján
konur. Þess ber hinsvegar að geta að tveir karlanna
hafa áður gengt stöðu skrifstofustjóra, en nú hafa sex
manns þann titil. Allir eru skrifstofustjórarnir karlar.
í fyrsta flokki starfsmanna utanríkisþjónustunnar eru,
ef marka má handbókina, samtals 24. Núverandi
skrifstofustjóri utanríkisráðuneytisins er karl en kona
hefur aldrei gegnt því embætti. Formlega eru
sendiherrar íslands 20 talsins, þar af einungis ein
kona, sú fyrsta og eina í sögu íslenska lýðveldisins.
Til viðbótar teljast þrír karlar hafa stöðu sendiherra
innan utanríkisþjónustunnar. í fyrsta flokki íslensku
utanríkisþjónustunnar starfa því 22 karlmenn og ein
kona. Engin kona hefur enn gegnt stöðu
utanríkisráðherra íslands. Könnun þessi er óformleg
og byggir á upplýsingum úr handbók
utanríkisráðuneytisins 2002-2003. Rétt þykir að
nefna að ráðuneyti á íslandi hafa almennt tekið
framförum í jafnréttismálum á undanförnum árum og
hefur sérstakur árangur náðst innan
utanríkisráðuneytisins. Af ofangreindum upplýsingum
er þó Ijóst að betur má ef duga skal.
Málflutningur íslands í jafnréttismálum á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna hefur aftur á móti verið mjög
heilsteyptur á síðustu misserum og telst ísland meðal
fremstu þjóða í þeim efnum. Nærtækt er að benda á
ræður um jafnréttismál sem fulltrúar fastanefndar
íslands hafa nýlega flutt á vettvangi
allsherjarþingsins og öryggisráðsins. ísland hefur
einnig tekið virkan þátt í jafnréttisstörfum á mörgum
sviðum Sameinuðu þjóðanna. Má nefna sem dæmi að
í tengslum við fimm stórverkefni í friðargæslu starfa
sérstakir jafnréttisfulltrúar eða sérfræðingar í
jafnréttismálum: í Kósovó, Síerra Leone, Lýðveldinu
Kongó, Austur-Tímor og Afghanistan. Þar af hefur
ísland síðastliðin þrjú ár greitt fyrir stöðu sérfræðings
í jafnréttismálum í Kósovó. Framtak íslands þarna
telst öðrum ríkjum til fyrirmyndar.
ísland getur skipulagt framboð sitt til öryggisráðsins
á þann hátt að nýjar leiðir séu reyndar til að koma
málum í verk. Rétt er að taka mið af getu okkar nú á
tímum og kalla til verka á þessum vettvangi ungt og
vel menntað fólk - en af því er ekki skortur. Tryggja
þarf háskólasamfélaginu góða aðkomu að öllum
undirbúningi framboðsins. Nærtækt dæmi er víðtæk
þekking prófessora og annarra fræðimanna á ýmsum
bls.52