Íslenska leiðin - 01.11.2003, Blaðsíða 18

Sérstakir málefnahópar hafa jafnframt unnið
ítarlegar skýrslur um skattamál og um
samkeppnislög, þar sem íslenskt starfsumhverfi er
borið saman við nágrannalöndin og rökstuddar
tillögur settar fram til úrbóta, en þar má segja að
skarist þessi málsvara- og
hugmyndasmiðjuhlutverk SA. Málefnahóparnir
fjalla hins vegar einnig um víðtækari efni og Ijá SA
hugmyndir. Fyrir aðalfund SA sl. vor komu
málefnahóparnir þannig að vinnu samtakanna við
gerð skýrslunnar Bætum lífskjörin!, þar sem fjallað
er um leiðir til bættra lífskjara með
kerfisumbótum. Þar er fjallað um reglubyrði og
opinbert eftirlit, vinnumarkaðinn, matvælaverð og
landbúnaðarkerfið, heilbrigðiskerfið og
menntakerfið. Að lokum verða hér reifuð helstu
áhersluatriði úr skýrslu SA, Bætum lífskjörin!
Minni reglubyrði, einfaldara eftirlit
Fyrirtæki kvarta undan íþyngjandi reglubyrði af
svokölluðum „eftirlitsiðnaði," öflun starfsleyfa,
innheimtuþjónustu fyrir ríkisvaldið og fleira.
Beinar greiðslur fyrirtækja vegna
„eftirlitsiðnaðarins" eru um 1,5 milljarðar króna á
ári og hafa hækkað um tæp 30% á tíu árum á
núvirði. Heildarkostnaður þjóðfélagsins er þó mun
hærri fjárhæð, 15-40 milljarðar króna ef viðmið
ESB um hlutfall af landsframleiðslu eru yfirfærð
yfir á ísland. Draga þarf úr umfangi opinbers
eftirlits og einfalda það, til dæmis með aukinni
áherslu á innra eftirlit og á samræmingu
rekstrarleyfisveitinga á færri hendur. Umbuna ber
fyrirtækjum fyrir að taka upp viðurkennd
gæðakerfi, til dæmis með þeim hætti að fella
niður eftirlitið og tengd gjöld að hluta eða að öllu
leyti.
Lögum um opinberar eftirlitsreglur ekki framfylgt
Við setningu laga og reglna sem varða
starfsumhverfi atvinnulífs ber ávallt að hafa
lágmörkun kostnaðar fyrirtækjanna að leiðarljósi.
Við innleiðingu EES-reglna ber þannig að nýta það
svigrúm sem reglurnar gefa til aðlögunar að
þörfum og hefðum á hverjum stað. Öflugt samráð
við atvinnulífið gegnir hér lykilhlutverki. í
lagafrumvörpum er oft lagt mat á fjárútlát
ríkissjóðs, verði frumvörpin að lögum. Með sama
hætti þarf að meta kostnað fyrir atvinnulífið og
samfélagið í heild af reglum um eftirlit, líkt og
þegar er kveðið á um í lögum um opinberar
eftirlitsreglur. Lögin um opinberar eftirlitsreglur
eru að mörgu leyti til fyrirmyndar, en að sama
skapi er óviðunandi að í reynd er þeim ekki
framfylgt. Minni reglubyrði fyrirtækja og
hagkvæmari framkvæmd eftirlits stuðlar að
hagræðingu í rekstri og þar með
samkeppnishæfara atvinnulífi, sem er grunnur að
bættum lífskjörum í landinu.
Skilvirkari vinnumarkaður
Sveigjanlegur vinnumarkaður er lykilforsenda
öflugs hagvaxtar og þar með góðra lífskjara.
Takmarkanir á sveigjanleikanum draga úr
verðmætasköpun þjóðfélagsins. Sveigjanlegur
vinnumarkaður á Islandi hefur skilað mikilli
fjölgun starfa og háu atvinnustigi. Þrátt fyrir það
á sveigjanleikinn undir högg að sækja. Almennur
vinnumarkaður er sveigjanlegri hér en víðast hvar
í Evrópu, en undanfarin ár hefur þó dregið úr
sveigjanleikanum, einkum vegna Evrópureglna.
Sambýlisvandi almenns og opinbers
vinnumarkaðar
íslenskur vinnumarkaður er hins vegar að miklu
leyti tvískiptur. Opinberir starfsmenn hafa ýmis
réttindi umfram fólk á almennum vinnumarkaði,
til dæmis á sviðum lífeyris-, orlofs- og
veikindaréttar, auk uppsagnarverndar. Lengi vel
var vísað til hærri launa á almennum markaði í
þessu sambandi, en þau rök eiga ekki lengur við
þar sem laun opinberra starfsmanna hafa nú árum
saman hækkað meira en laun á almennum
vinnumarkaði. Alvarlegur sambýlisvandi
ríkir á hinum tvískipta vinnumarkaði, með ólíka
launastefnu og ójöfn réttindi. Ljóst er að þessi
þróun getur ekki haldið áfram. Svigrúm til
launakostnaðarbreytinga verður að skilgreina í
samkeppnisgreinum atvinnulífsins og aðrir að
taka mið af þeirri þróun. Opinberi
vinnumarkaðurinn er greindur frá hinum almenna
vinnumarkaði með lögum frá Alþingi. Eðlilegt er
að sérreglur fyrir opinbera starfsmenn verði
felldar niður og vinnumarkaðurinn þannig gerður
einsleitari.
Stjórnendur opinberra fyrirtækja og stofnana
kvarta undan hamlandi starfsumhverfi og telja
það meiriháttar mál að segja upp fólki. Þessi
takmörkun á stjórnunarréttinum dregur úr hvata
starfsfólks til að leggja sig fram og kemur í veg
fyrir að stjórnandinn hafi ávallt hæfu fólki á að
skipa. Sambýlisvandinn styður áhersluna á
minnkandi vægi opinbers rekstrar og aukið vægi
útboða, þjónustusamninga og einkarekstrar.
Lægra matvælaverð
Viðurkennt er að matvöruverð er allt of hátt á
íslandi. Stuðningur ríkisins við landbúnað stefnir
ekki að hámarksnýtingu framleiðsluþátta eða
arðsemi í greininni, þar sem erfiðleikar eru miklir
og dökkar horfur. Veruleg umskipti eru hins vegar
framundan í landbúnaði, ekki síst vegna breytinga
sem væntanlegar eru á alþjóðavettvangi.
Kröfur almennra neytenda verða ekki hunsaðar.
Lækka þarf matvælaverð og auka fjölbreytni í
vöruframboði. Nauðsynlegt er að skilgreina
aðlaðandi markmið fyrir matvælaframleiðslu og
landbúnað, en meginhagsmunir allra atvinnuvega
eru sameiginlegir. Hagkvæmara landbúnaðarkerfi,
lægra matvælaverð og fjölbreytilegra framboð á
matvælum munu sameiginlega stuðla að
stórbættum lífskjörum í landinu.
Skipulagsbreytingar í landbúnaði eru ein
skilvirkasta leiðin sem þjóðinni er nú fær að því
marki.
Kostir einkarekstrar nýttir í
heilbrigðisþjónustu
Opinber útgjöld til heilbrigðismála hafa vaxið
mikið á undanförnum árum á íslandi og er hlutfall
þeirra af landsframleiðslu það annað hæsta innan
OECD, þótt meðalaldur þjóðarinnar sé með þeim
lægsta í þessum löndum. Undanfarin ár hefur
hlutur heilbrigðisútgjalda jafnframt vaxið mun
hraðar en að jafnaði gerist innan OECD. Umfang
og vöxtur heilbrigðiskerfisins er þvílíkur að leiðir
til sparnaðar og hagræðingar í kerfinu hljóta að
vera í brennidepli.
bls.18