Íslenska leiðin - 01.11.2003, Blaðsíða 32

verið gert um miðjan ágúst. Kannski björguðu þeir
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra og Davíð
Oddsson forsætisráðherra því sem bjargað varð, ef
svo má að orði komast, er þeir skráðu ísland á
listann yfir "bandalag hinna viljugu" í aðdraganda
stríðsins í írak. Með þeirri ákvörðun stóðust þeir
Bush-hollustuprófið og Bush gerði sér Ijóst, þegar
hann fór aftur yfir málin með ráðgjöfum sínum, að
hann gat ekki með góðu móti launað smáþjóðinni
greiðann með því að löðrunga hana svo í bak og
fyrir þegar kom að varnarsamstarfinu.
Hitt er annað mál að vel er hugsanlegt að
þoturnar fari frá íslandi engu að síður - og það fyrr
en síðar. Ákvörðunin um að koma til móts við óskir
íslendinga var sjálfsagt ekki tekin, af því að
ráðamenn í Washington hefðu raunverulega skipt
um skoðun hvað það varðar að ástæða sé til að
hafa þoturnar á íslandi. Líklegra er að sjónarmið
þeirra í Washington sem telja ekki hægt að horfa á
alla hluti út frá tæknilegum, hernaðarlegum
sjónarmiðum (eins og haukarnir gera gjarnan) hafi
orðið ofan á (a.m.k. tímabundið); taka þurfi mið af
pólitískum þáttum einnig.
Sömuleiðis er eðlilegt að menn efist um það
að Bush hafi snúið sér til öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna vegna aðstæðna í írak í september 2003
vegna þess að hann hafi skyndilega gert sér Ijóst
að því fari fjarri að samtökin séu ónýt í alla staði -
eins og ýmsir ráðgjafar Bush hafa fært rök fyrir.
Miklu heldur að Bush hafi leitað á náðir Sameinuðu
þjóðanna á þessum tímapunkti af því að atburðir
sumarsins bentu til að verkefnið í írak væri
Bandaríkjunum einum og sér ofviða, bæði
efnahagslega og í hernaðarlegum skilningi.
En jafnvel þó að maður álykti að sinnaskipti
í þessum málum, sem hér hafa verið nefnd, séu
ekki endilega tilkomin af góðu benda þau til þess
að ef til vill hafi fregnir um andlát
multilateralismans í Washington verið að einhverju
leyti ýktar. Þó að Bush hneigist jafnan sjálfur að
unilateralisma er nefnilega Ijóst að Colin Powell
utanríkisráðherra og öðrum, sem sagðir eru
talsmenn multilateralismans, tekst endrum og eins
að tala hann á sitt band. Þetta vekur vonir um að
e.t.v. fari varnarmál íslendinga ekki á versta veg
eða uppbyggingarstarfið í írak, svo dæmi séu
tekin. Að menn hafi nú lært að jafnvel fyrir öflugt
stórveldi eins og Bandaríkin sé útilokað að gera
hlutina algerlega upp á eigin spýtur (unilaterally);
þó að skjótur sigur hafi unnist í hinu eiginlega
stríði í írak þurfi aðstoð annarra þjóða, jafnvel
alþjóðastofnana, að koma til þegar menn reyna að
tryggja pólitískan stöðugleika í landinu og reisa
efnahag íraks úr rústum.
Hitt er annað mál að ímynd Bandaríkjanna
er nú (því miður) orðin slík á erlendum vettvangi
að ýmsir trúa aðeins því versta upp á þá menn
sem þar ráða ríkjum. Að hið bandaríska heimsveldi
sé dæmt til að sýna þann hroka og gerræðislega
yfirgang sem heimsveldi fyrri tíma oft sýndu.
Kannski er þessi ímynd, sem núverandi ráðamenn
í Washington hafa áunnið sér, þeirra versti óvinur í
þeirri baráttu sem þeir hafa tekist á hendur í nafni
friðar og frjálslyndis.
' Það er ákveðnum vandkvæðum bundið að snara enska
orðinu empire yfir á íslensku. Orðið heimsveldi er býsna
almennt og blæbrigðalaust, nær ekki fyllilega til þess
imperíalisma sem nú er rætt um. Orðið keisaradæmi
lýsir að mörgu leyti betur til hvers er verið að vísa, en
gagnast þó illa af augljósum ástæðum.
'' "America and Empire", The Economist, bls. 18-20.
''' "Fækkað í herliði Bandaríkjanna í Þýskalandi",
Morgunblaðið 17. júní 2003.
'v Edward Rhodes, "The Imperial Logic of Bush 's Liberal
Agenda", Survival, vol. 45, no. 1, bls. 143.
v Setningin hljóðar svona á frummálinu: "The
achievement of a peaceful, liberal world order requires
not simply American power, and not simply American
military power, but a global American military
hegemony." Rhodes, bls. 133-134.
vi Varnarmálasérfræðingurinn Lawrence J. Korb rakti í
athyglisverðu samtali við Morgunblaðið sögu
togstreitunnar milli unilateralisma og multilateralisma
innan repúblikanaflokksins bandaríska. "Bush er enn að
þroskast og læra", Morgunblaðið, 13. nóvember 2002,
bls. 31.
vii Ivo H. Daalder, "The End of Atlanticism", Survival,
vol. 45, no. 2, sumar 2003, bls. 155.
viii "Greiðslur vegna hernaðaraðstoðar frystar",
Morgunblaðið 2. júlí 2003.
ix Ivo H. Daalder, "The End of Atlanticism", bls. 152.
x Michael T. Corgan, "Bandaríkjamenn og
varnarsamningurinn", Morgunblaðið, 14. júní 2003,
miðopna.
xi Ivo H. Daalder, "The End of Atlanticism", bls. 159.
UlJ
FRAMSÓKNARFLOKKURINN
bls.32