Íslenska leiðin - 01.11.2003, Blaðsíða 45

Utanríkisstefna ESB
Sá tími kann að koma að við íslendingar viljum
frekar halla höfði okkar að Evrópu þegar kemur að
varnar og utanríkismálum og því er vert að fara
nokkrum orðum um utanríkisstefnu
Evrópusambandsins. Stefnan, sem enn er í mótun
og í raun á frumstigi, skiptist annars vegar í
viðskiptastefnu gagnvart þriðju ríkjum og hins
vegar í sameiginlega utanríkis- og varnarstefnu og
þróunaraðstoð.
Utanríkismál eru að mestu á forræði
aðildaríkjanna sjálfra og þau tala ekki einni röddu
í utanríkismálum eins og svo bersýnilega kom í Ijós
í íraksdeilunni þegar til að mynda Bretar og
Frakkar voru á öndverðum meiði. Fræg eru
ummæli Henrys Kissinger fyrrverandi
utanríkisráðherra Bandaríkjanna sem spurði í
hvern forseti Bandaríkjanna ætti að hringja ef
hann vildi tala við Evrópu. Við þeirri spurningu
hefur ekki enn fengist svar sem samkvæmt nýjum
stjórnarskrárdrögum sem nú liggja fyrir
ríkjaráðstefnu ESB er gert ráð fyrir að komið verði
á embætti forseta Ráðherraráðs ESB og sérstökum
utanríkisráðherra.
Að undanförnu hefur samstarf
Evrópusambandsins á sviði utanríkismála verið að
aukast til muna og í Maastricht sáttmálanum frá
1992 er fyrst kveðið á um stefnuna. Sameiginleg
utanríkis- og varnarstefna Evrópusambandsins
fellur undir aðra stoð ESB sem starfar á
milliríkjagrunni. Það merkir að Evrópudómstóllinn
nær til að mynda ekki yfir ágreiningsefni sem falla
undir utanríkisstefnuna. Ákvarðanir í Ráðherraráði
ESB sem lúta að hermálum eru teknar samhljóða
en aukinn meirihluti er látin duga í minniháttar
málum. Markmið stefnunnar er að tryggja öryggi
ESB; vernda sameiginleg gildi,
grundvallarhagsmuni, sjálfstæði og trúverðugleika
ESB. Auk þess er stefnunni ætlað að stuðla að friði
í Evrópu og heiminum öllum. Til að ná þessum
markmiðum hefur til að mynda verið komið á fót
háttsettum fulltrúa í utanríkismálum sem hefur
það hlutverk að samræma stefnumál ESB og
aðildarríkjanna.
í utanríkisstefnu Evrópusambandsins er
beitt samræmdum aðgerðum til að fylgjast með
alþjóðlegum deilumálum og reynt að greina
samevrópska hagsmuni í alþjóðlegum
úrlausnarefnum. Ætlast er til að
Evrópusambandsríkin reyni að móta sameiginlega
afstöðu til alþjóðlegra deilumála og beiti
sameiginlegum aðgerðum. Sendinefndum ESB og
aðildarríkjanna í heiminum er gert að vinna saman
í auknu mæli í þessum tilgangi og ráðgert er að
koma á varnarmálastefnu í einhverri mynd. í
helstu átakamálum sem komið hafa upp í álfunni á
síðastliðnum árum, til að mynda gagnvart
aðgerðum í Bosníu, Kósovó og írak hefur þetta
ekki tekist og sameiginlega utanríkisstefnan reynst
gagnslítil.
Á leiðtogafundi í Helsinki árið 1999 var
samþykkt að koma á sameiginlegri vopnaðri
evrópskri viðbragðssveit, eða hraðliði, sem skipað
verði um sextíu þúsund hermönnum. Ekki verður
um nýja hersveit að ræða heldur verður hún
samansett af hermönnum úr herjum
aðildarríkjanna og er þeim helst ætlað að sinna
friðargæsluverkefnum á þeim svæðum sem
samkomulag næst um það innan Ráðherraráðsins.
Pú ert kominn á slóðina - eftirleikurínn verður auðveldur
bók/ai&. /túdervtfc.
bls.45