Gátt - 2014, Síða 52

52
F R Æ Ð S L U M I Ð S T Ö Ð A T V I N N U L Í F S I N S
g á t t – á r s r i t – 2 0 1 4
um 100 þúsund manns frá 2013 til 2025. Sjá má að þörf fyrir
endurráðningar er samkvæmt þessu mest í sérfræðistörf, eða
nálægt 20.000 störf. Svipuð endurráðningaþörf er í störf fyrir
sérmenntað starfsfólk, einnig í þjónustu- og verslunarstörf,
störf iðnaðarmanna og svo stjórnenda. Í öðrum greinum er
þörfin minni fyrir endurráðningar, en þó um eða yfir 5.000
störf í hverri grein.
Hafa ber í huga að þessir útreikningar á starfstækifærum
á vinnumarkaði út frá endurnýjunarþörf eru ekki mjög
nákvæm vísindi og er verið að vinna betur að því að þróa
þau líkön sem notuð eru við þá útreikninga. Þetta gefur
þó ákveðnar vísbendingar um að tækifæri á vinnumarkaði,
hvort heldur er vegna nýrra starfa eða vegna endurráðninga,
eru að stærstum hluta í störfum sérfræðinga og sérmennt-
aðra. Þá sýnir þetta að þó svo að ekki séu líkur á að mikið
verði um ný störf iðnaðarmanna á næstu árum, þá er endur-
nýjunarþörfin þar það mikil að næg tækifæri ættu að vera
fyrir nýjar kynslóðir iðnaðarmanna á vinnumarkaði. Sama
gildir raunar um margar aðrar starfsgreinar svo sem marg-
vísleg þjónustu- og verslunarstörf.
Þó svo að framboð starfa í samfélaginu virðist vera
nægilegt getur verið nokkuð atvinnuleysi og nokkuð um
búferlaflutninga til og frá landinu ef ekki er nægilega gott
samræmi á milli þess hvers konar störf eru í boði og eru að
bætast við á vinnumarkaði og þeirrar menntunar og hæfni
sem fólk á vinnualdri býr yfir og nýrra kynslóða á vinnumark-
aði. Í þeirri greiningu sem hér hefur verið unnin, virðist sem
þokkalegt jafnvægi komi til með að verða á milli mennt-
unar fólks á vinnumarkaði og hvers konar störf muni verða
til staðar á íslenskum vinnumarkaði á komandi árum. Hafa
verður nokkra fyrirvara þar á. Störf á ákveðnu hæfnissviði
(t.d. störf sem krefjast háskólamenntunar) geta verið afar
mismunandi og krafist ólíkrar hæfni. Því getur verið offram-
boð á ákveðnum tegundum háskólamenntunar á meðan
skortur er á öðrum. Sú tilhneiging virðist vera hér á landi
líkt og víða um Evrópu að skortur sé á háskólamenntuðu
fólki með tölvumenntun og annars konar tæknimenntun, á
meðan atvinnuleysi er talsvert meðal fólks með menntun í
sumum greinum félags- og mannvísinda. Svipaða sögu er að
segja um fólk með menntun á framhaldsskólastigi, skortur
hefur verið á fólki með tækni- og iðnmenntun af ýmsu tagi en
atvinnuleysi hefur verið hér á landi meðal fólks með almenn-
ari menntun, s.s. stúdentspróf.
Annað atriði sem vert er að nefna í þessu sambandi
er sú óvissa sem ríkir varðandi þróun efnahagslífs þjóðar-
innar. Stóra spurningin þar er hvort stjórnvöld nái að skapa
efnahagsumhverfi sem ýti undir að hér verði til störf og
starfsvettvangur fyrir þann vaxandi fjölda sem kemur út á
vinnumarkaðinn með fjölbreytilega menntun í farteskinu, allt
frá skemmri starfsmenntabrautum upp í háskólamenntun, á
sama tíma og menntunarstig þeirra sem fara af vinnumarkaði
er að jafnaði minna en meðal nýrra kynslóða. Það hefur verið
áhyggjuefni þeirra sem rýna í þessi mál að almenn fjárfesting
í atvinnulífinu hafi ekki náð sér nægilega á strik eftir hrun en
slíkt kemur niður á framleiðni og nýsköpun í bráð og lengd.
Helsti vöxturinn hefur verið í ferðaþjónustu þar sem stærstur
hluti þeirra starfa sem skapast krefst ekki mikillar mennt-
unar. Þá virðist framundan nokkur þensla í byggingariðnaði
en í þeim geira er framboð vinnuafls hér á landi nú lítið og því
líkur á að eftirspurn eftir vinnuafli í þeim geira verði að miklu
leyti mætt með innflutningi erlends vinnuafls. Á sama tíma
er staða ríkis og sveitarfélaga erfið með tilheyrandi aðhaldi
í rekstri heilbrigðis- og menntakerfis. Ljóst er að það er farið
að hafa neikvæð áhrif með ýmsum hætti; færri tækifæri eru
fyrir kennara og aðra sem starfa í menntakerfinu og bág kjör
og aðstaða innan heilbrigðiskerfisins veldur því í auknum
mæli að fólk leitar fyrir sér með vinnu í nágrannalöndunum.
Þarna er því að sjá ákveðna hættu á ósamræmi milli
framboðs og eftirspurnar eftir vinnuafli til skemmri tíma.
Staða Íslands er þó að mörgu leyti góð og kemur landið vel út
í alþjóðlegum samanburði hvað varðar innviði samfélagsins
og stöðu efnahags- og atvinnulífs. Almenn batamerki eru í
Stjórnendur
Sérfræðingar
Sérmenntað starfsfólk
Skrifstofufólk
Þjónustu- og verslunarf.
Bændur og fiskimenn
Iðnaðarmenn
Véla- og vélgæslufólk
Ósérhæft starfsfólk
-5.000 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000
Ný störf
Endurnýjun

Mynd 4 – Fjölgun starfa eftir starfsstéttum og
endurnýjunarþörf.