Gátt - 2014, Síða 91

91
F r Æ Ð s L U M i Ð s t Ö Ð A t V i N N U L Í F s i N s
g á t t – á r s r i t – 2 0 1 4
Mikil áhersla var einnig lögð á ráðgjöf og hlutverk náms-
og starfsráðgjafa. Til að mynda eru starfandi náms- og
starfsráðgjafar í öllum fangelsum í Finnlandi. Hér á landi er
starfandi náms- og starfsráðgjafi í 50% stöðu, sem þjónustar
öll fangelsin. Fangar sem stunda nám í þeim skólum sem
Fangelsismálastofnun hefur gert samning við geta leitað til
námsráðgjafa í viðkomandi skóla.
e R I N d I
Rie Thomsen, frá háskólanum í Árósum hélt erindi um náms-
og starfsráðgjöf og lagði fram skilgreiningu frá Evrópusam-
bandinu þar sem segir að náms- og starfsráðgjöf sé ferli sem
er ætlað að gera einstaklinginn meðvitaðan um hæfileika
sína, hæfni og áhuga svo þeir geti tekið upplýstar ákvarðanir
um menntun og atvinnu og til að leggja upp eigin lífsferil.
Hún lagði áherslu á að starfsferill eða frami væri ekki línulegt
ferli í eina átt sem ætlaður er fáum. Starfsferill er að hennar
mati ferli sem allir geta tekið þátt í og getur leitt einstakling-
inn í ólíkar áttir. Í erindi sínu vísaði hún einnig í kenningar
þessu tengdar og benti á breytta orðræðu á þessu sviði þar
sem í nýrri kenningum er lögð áhersla á að heppni sé engin
tilviljun, að mikilvægt sé að láta reyna á drauma sína á leið-
inni og að hætta aldrei að læra2. Áskorun er fólgin í því að
nota þessa nálgun þegar unnið er með fólki sem finnst það
vera óheppið og að aðstæður þess séu ósanngjarnar eins og
getur verið upplifun einstaklings sem situr í fangelsi.
Í erindi Ritu Buhl, frá VIA háskólanum í Danmörku, kom
fram að ráðgjöf snúist meðal annars um að byggja brú á
milli ólíkra einstaklinga og aðstæðna og að ráðgjafarferlið
er námsferli þar sem áhersla er lögð á að einstaklingurinn
taki ákvörðun um nám sitt, að hann geti og vilji skuldbinda
sig til að vinna á nýjum forsendum og að hann geti tengt val
sitt og þátttöku við framtíðaráform sín. Í erindinu sínu fjallaði
hún um starfsráðgjafarkenningu3 sem fjallar um að það að
velja og taka ákvarðanir er nám í sjálfu sér, meðvitað val
byggir á hæfni til að uppgötva, skipuleggja, einbeita sér og
að skilja. Í erindinu kom hún jafnframt inn á aðlögunarhæfni
sem grundvöll fyrir byggingu brúa milli ólíkra einstaklinga
og aðstæðna. Því er mikilvægt að í námsferli ráðgjafarinnar
séu einstaklingar studdir við að þróa eigin aðlögunarhæfni,
þ.e. hæfni til að skuldbinda sig, taka þátt og tengja við
2 John Krumbolz – Stanford https://ed.stanford.edu/faculty/jdk.
3 Bill Law – http://www.hihohiho.com/.
starfsþróunarmöguleika. Í framhaldi af þessu talaði hún um
tvo póla í ráðgjöfinni sem eru þó ekki andstæðir heldur þurfa
þeir að haldast í hendur. Góð ráðgjöf byggir á störfum sér-
fræðinga sem nýta sér faglega þekkingu og tækni ráðgjafar
og sem hægt er að skilgreina og lýsa. En góð ráðgjöf byggir
einnig á vinnu með manneskjum, þar sem leitast er við að
hvetja einstaklinga og taka tillit til tilfinninga þeirra. Tenging
þessara póla á að hjálpa til við að einstaklingurinn upplifi
tilgang (sem felur í sér hvatningu), skilning (sem snýst um að
hafa yfirsýn) og stjórn (jafnvægi).
Charlotte Mathiassen frá háskólanum í Árósum fjallaði
um þau mörgu áhersluatriði sem til staðar eru varðandi nám
í fangelsum um alla Evrópu svo sem aðgengi að námsefni við
hæfi, aðgengi að neti, stuðningur og heimsóknir fyrrverandi
fanga til núverandi fanga vegna náms, stærðir stofnana og
möguleika á námsframboði, samstarfsaðila utan múranna
sem þarf að draga að náminu og hæfniuppbyggingu starfs-
fólks til að sinna námi fyrir fanga. Hún vísaði í kenningar sem
byggja á áherslu á að læra með því að gera hluti og í félags-
legu samhengi, með öðrum orðum að nám er ekki eingöngu
hugrænt ferli. Því er nauðsynlegt að taka tillit til mismunandi
félagslegra og tilfinningalegra aðstæðna sem skipta máli við
nám. Hæfni einstaklingsins til að búa sig undir að takast á
við nýjar áskoranir framtíðarinnar eru kjarni náms.
F j Ö L b R e y T T ú R V A L V I N N U S T o F A
Í vinnustofum ráðstefnunnar var tekið á mörgum og ólíkum
viðfangsefnum. Þar á meðal var fjallað um hugmyndafræði
þar sem áhersla er lögð á ábyrgð einstaklingsins og að hann
sé hugsandi og viljandi manneskja. Í framkvæmd skiptir máli
að skilja rökréttar afleiðingar gerða sinna og því þarf ein-
staklingurinn að hafa yfirsýn og taka ábyrgð á afleiðingum
gjörða sinna. Í Danmörku hefur verið sett upp námstilboð
sem byggir á þessum hugmyndum fyrir ungt fólk á aldrinum
18–30 ára undir heitinu TAMU. Einstaklingur sækir um nám
hjá kennara og gerður er samningur þeirra á milli sem kveður
á um að ef einstaklingurinn stendur ekki við samninginn
getur honum verið sagt upp.
Í annarri vinnustofu var talað um vald innan kennslu-
stofunnar og hvernig það birtist þegar talað er um nám í
fangelsum. Í þessari vinnustofu var einnig rætt um mikil-
vægi þess að einstaklingur sé meðvitaður um afleiðingar
eigin hegðunar og það tengt valdahugtakinu. Vald í kennslu-
stofunni snýst ekki bara um að halda aga heldur líka um að