Ársrit um starfsendurhæfingu - 2024, Blaðsíða 12

þeim sem hafa verið skemur en 3 mánuði
frá vinnumarkaði við upphafi þjónustu
útskrifast 81% með laun á vinnumarkaði
borið saman við 54% þeirra sem hafa verið
lengur en 2 ár frá vinnumarkaði við upphaf
þjónustu hjá VIRK. Önnur gögn og aðrir
mælikvarðar hjá VIRK sýna einnig svipaðar
niðurstöður.
Í ljósi þessa er eðlilegt að velta fyrir sér
hvort við getum gert betur hér á landi
varðandi það að tryggja einstaklingum
starfsendurhæfingarþjónustu á réttum
tíma. Við verðum vör við það hjá VIRK að
einstaklingar í þjónustu telja stundum að
þeir hafi komið of seint til VIRK og ef þeir
hefðu komið fyrr þá hefði það getað stytt
verulega tíma þeirra frá vinnumarkaði
og aukið þannig lífsgæði og vinnugetu.
Hver mánuður frá vinnumarkaði hjá ein-
staklingum er dýr bæði fyrir hann sjálfan,
atvinnurekandann og samfélagið í heild
sinni.
Ástæða þess að einstaklingar koma of seint
til VIRK er oftar en ekki sú að þeir hafa ekki
nægilegar upplýsingar um að þjónustan sé
viðeigandi fyrir þá í þeirri stöðu sem þeir
eru í. Aðgengi að læknum er mismunandi
auk þess sem læknar eru misduglegir að
nýta VIRK fyrir sína skjólstæðinga.
Réttindi til launa í veikindum hér á landi
liggja hjá hverjum og einum atvinnurekanda
og það er í sjálfu sér ekki hlutverk eða
réttur atvinnurekanda að hlutast til um
faglega þjónustu við einstaklinga með
heilsubrest. Víða erlendis eru kerfin byggð
þannig upp að reynt er að tryggja ákveðna
tengingu milli ábyrgðar á framfærslu
einstaklinga í veikindum og ábyrgðar á
starfsendurhæfingarþjónustu. Það er hins
vegar erfitt að koma þessu við þegar langur
réttur til launa liggur hjá hverjum og einum
atvinnurekanda eins og raunin er hér á
landi.
Framfærslukerfi og nauðsyn
breytinga
Það er auðvitað mjög mikilvægt að ein-
staklingar eigi rétt á góðri og tryggri
framfærslu í veikindum en það má velta
því fyrir sér hvort ekki sé unnt að ná betri
árangri og réttindum fyrir einstaklinga í
öðru fyrirkomulagi en nú er. Til dæmis með
því að tryggja einstaklingum góðan rétt
hjá tryggingasjóði sem rekinn væri sam-
eiginlega af stéttarfélögum og samtökum
atvinnurekenda í stað þess að einstaklingar
eigi svo langan rétt til launa hjá hverjum og
einum atvinnurekanda. Það má vel leiða
líkur að því að slíkt fyrirkomulag geti aukið
verulega réttindi og velferð launamanna
umfram það sem nú er.
Það er líka mikilvægt að hafa það í huga
að það fyrirkomulag að langur réttur til
launa í veikindum sé hjá hverjum og einum
atvinnurekanda mun sennilega að óbreyttu
hafa það í för með sér að heildarréttindi
launamanna á vinnumarkaði dragist sam-
an. Vinnumarkaðurinn er að breytast,
einstaklingar eru styttri tíma en áður
í hverju starfi og auk þess færist það í
vöxt að einstaklingar ákveði að „gigga“
á vinnumarkaði – þ.e. vinna í raun sem
verktakar fyrir hin ýmsu fyrirtæki og
stofnanir. Réttur til launa í veikindum vex
með auknum starfsaldri hjá sama atvinnu-
rekanda og því getur þessi þróun leitt til
þess að heildarréttur launamanna til launa
í veikindum á vinnumarkaði dragist saman
með tímanum. Það er ábyrgðarhluti fyrir
þá sem bera ábyrgð á framfærslukerfi í
veikindum á vinnumarkaði að bregðast
ekki við þessari þróun og tryggja öryggi og
góð réttindi til framtíðar.
Páll Ásgeir Guðmundsson, forstöðumaður málefnasviðs SA, Vigdís Jónsdóttir, forstjóri VIRK, Guðmundur Ingi Guðbrandsson, félags- og vinnu-
markaðsráðherra og Unnur Sverrisdóttir, forstjóri Vinnumálastofnunar, skrifa undir viljayfirlýsingu um stóraukinn einstaklingsmiðaðan
stuðning við ungt fólk í viðkvæmri stöðu.
12 virk.is