Úrval - 01.02.1971, Blaðsíða 86

84
ÚRVAL
í Ragunda, sem er byggðarlag í
Jamtalandi í Svíþjóð, var fyrrum
stórt stöðuvatn. Breiður sandás frá
því á ísöld lokaði dalnum, svo að
mikil uppistaða myndaðist en áin
Indalsálven, féll í stóran sveig norð-
ur úr vatninu og var foss mikill,
kallaður Storforsen, þar sem hún
féll fyrir endann á ásnum.
Lengi höfðu menn í byggðunum
þarna velt því fyrir sér að gera
skurð í gegnum sandásinn til þess
að geta fleytt timbri ofan úr hinum
miklu skógum Jamtalands, en ekk-
ert verulegt varð úr því, fyrr en
rétt eftir 1790. Þá var grafið í gegn-
um ásinn, sem var rúmum 10 m
hærri en yfirborð vatnsins, aðallega
með því að veita í skurðinn vatni
úr læk, er féll í vatnið skammt frá.
Skurðinum var svo lokað við mynn-
ið með timburmilligerð.
En vorið 1796 var leysing ör og
vatnið stóð hátt. Snemma eina nótt-
ina gerðist hinn mikli atburður. Vatn
tók að seytla meðfram milligerðinni
og gróf sundur laust sandhaftið.
Menn sváfu svefni hinna réttlátu í
Ragunda, en beljandi vatnsflaumur-
inn sagaði ásinn dýpra og dýpra,
unz brotið var í hann skarð og ekki
bara allt hið mikla vatn árinnar
ílóði þar í gegn, heldur tæmdist
stöðuvatnið með öllu á örskammri
stundu. Stórfossinn þagnaði og hef-
ur síðan verið kallaður „Döde fall-
et“, enda eru þar aðeins vatnssorfn-
ar klappir.
Þegar svo Ragundafólk reis úr
rekkju eftir hina skömmu og blíðu
sumarnótt, var vatnið þeirra horfið.
í staðinn var komið kolsvartir aur-
ar og leðjuskákir, þar sem vatns-
botninn hafði verið. Þar sem lægst
var tók áin að grafa sér nýjan far-
veg í botninn og þar myndaðist nýr
foss, sem smátt og smátt færðist of-
ar, eftir því sem áin gróf sig dýpra.
Brátt tóku að berast fregnir af
hinu mikla tjóni niðri í dalnum, og
bændur í Ragunda voru krafðir um
geysilegar skaðabætur fyrir það
tjón. Það tók byggðina nærfellt öld,
að ljúka þeim greiðslum, en nú þyk-
ir þessi einstaki atburður hafa orð-
ið til mikils góðs. Unnt er að fleyta
timbri eftir ánni alla leið ofan úr
hinum miklu skógum Jamtalands,
og þar sem vatnsbotninn var einu
sinn er afbragðs land til ræktunar.
—o—
Fyrir nokkrum árum voru reistir
níu risastórir skýjakljúfar í Brasilíu.
Svo óheppilega vildi til, að tveir
þeirra hrundu svotil strax og þeir
voru komnir undir þak.
Blað eitt lýsti óhappinu á þessa
leið:
—- Þetta var allt saman mjög
hentugt. Maður fór bara inn í for-
stofuna, og ef maður ætlaði upp í
lyftu ýtti hann á hnapp — og þá
komu allar hæðirnar niður til hans!