Fróðskaparrit - 01.01.1977, Blaðsíða 120

128
Brestingur
ónevndari gentu, sum verSur sektað ár 1617 saman viS Bæna-
dikti í Dali fyri »frille leffnet«, eru ein og sami maSur. Er
hetta á beinari leiS, sum væl er trúligt, man Stelkatáttur vera
yrktur um ár 1600, helst ikki seinni enn o. u. 1625. Brestingur
eigur tilkomna dóttur ár 1617 og hevur tí veriS í bestu árum
um 1600.
ViS fyrsta eygnakast kann tátturin tykjast heldur ungur,
men verSur gjøllari at hugt, er einki at finna í táttinum, sum
ikki væl kann vera so gamalt, sum skotiS er upp her framman-
fyri. Longdarbroytingin hjá føroyskum sjálvljóSum er longu
veruleiki um hetta mundiS, og tí er einki løgiS í rímunum
hæli: Dali í 5. ørindi.8 Spurt kann verSa: Kann taS bera til,
at føroyingar hava kent kumpass um ár 1600? Lucas Debes
skrivar um kumpass sum vælkendan lut: »Lor nogle faa Aar
siden er et Skib kommen for nær Sumbøe Munck, hvorudofver
alle Compasserne udi Skibet, (som Skipperen der efter berette-
de for Indbyggerne udi Suderøe) blefve forderfvet......3
í norska fornbrævasavninum DN VI nr. 587 (ár 1478) verSur
sagt frá norskum skipi, iS breytst viS Lrísaland; tveir lýbskir
skiparar rændu taS: »toghe ter. . . . lodd oc loodlynor kom-
passe oc allen sina reidzskap«.2 At føroyingar vita um kum-
pass stórt hundraS ár seinni kunnu vit ikki ivast í. 1 grein
nevndari »Bátakumpassin« sigur Dánjal á Steinum, VelbastaS,
frá teimum fyrstu, iS hann veit hava nýtt kumpass á báti.11
Hesir menn hava livaS um endan á 17. øld. Jóannes viS Á,
sum hann skrivar um, festi 1701. Áhugavert er, at hann nevnir
orSiS norðstrik, iS eisini kemur fyri í táttinum. Helst er taS
hvørkikynsorS eins og taS er í íslendskum, hóast Svabo í orSa-
bók sfni bert hevur kallkynsorSiS: strikur.12
Feilur í 4. ørindi er helst komiS um danskt úr miSlágtýskum.
TaS er komiS í danskt tfSliga í tíSini, helst um siSaskiftis-
tíSina, og kann tf longu um 1600 vera sløtt til Løroya, tí tá
var longu ferS komin á danskingina av føroyskum máli.
Annars er hugsandi, at orSiS kann vera komiS fyrr um Bergen.
Torskildar eru 2. og 4. regla í 6. ørindi. Vør eigur helst at
verSa endurgiviS viS vørr í nútíSar stavseting, og er tí hvønn-