Birtingur - 01.01.1966, Blaðsíða 75

SIGURÐUR A. MAGNÚSSON: NIKOS GATSOS
Nikos Gatsos er talinn eitt a£ helztu ljóðskáld-
um Grikkja á miðri tuttugustu öld, enda þótt
hann hafi einungis gefið út eitt lítið ljóða-
kver fyrir rúmum tveimur áratugum. Hann
fæddist árið 1912 og er því rúmlega fimmtug-
ur, en bók hans, sem bar heitið „Amorgos"
(nafn á grískri eyju), kom út árið 1943, þegar
þýzka hernámið svarf hvað mest að Grikkj-
um með hörmungum hungursneyðar og
grimmilegra hermdarverka. Ljóðin í bókinni
bera þess mörg merki, við hvaða aðstæður þau
eru ort, og kemur það m. a. greinilega fram
í „Þeir segja að fjöllin skjálfi".
„Amorgos" vakti meiri athygli í Grikklandi
en nokkur önnur frumsmíð síðan fyrsta ljóða-
bók Seferis kom út tólf árum áður. Það sem
þótti einna æsilegast við bókina var hið djarfa
og kröftuga orðfæri skáldsins, hrjúf tilfinn-
ing hans og óvenjulegt líkingamál, sem átti
að nokkru leyti rætur að rekja til súrrealism-
ans. Gatsos var ekki einasta fersk og hljóm-
sterk rödd í grískri ljóðlist, heldur gróf hann
ljóðlistinni nýja farvegi með frumlegri tákn-
vísi og djarflegu málfæri.
Það sem gerir ljóð hans hugtækust er þó
hvorki dirfskan né nýstárleikinn, heldur hin
mikla spenna milli hrjúfrar veruleikaskynj-
unar og tærrar ljóðrænu, sem kemur fram í
báðum meðfylgjandi ljóðum. í ljóðlist hans
er látlaus togstreita milli hörku og blíðu,
óhroða og fegurðar, ofsa og innileika. Þetta
birtist bæði í einstökum táknmyndum, sam-
stillingu ljóðlína og heildarbyggingu ljóð-
anna. Þau hefjast gjarna á hráum, ofsafengn-
um nótum, en enda í ljóðrænum töfrum. í
ljóðinu „Þeir segja að fjöllin skjálfi“ kemur
einnig fram spennan milli örvæntingar og
vonar, kaldhæðni og eftirvæntingar, beiskju
og lífsjátningar, sem fær sérstaka merkingu
þegar haft er í huga hvenær og við hvaða að-
stæður það var ort.
I þessu ljóði er vikið að móður Kitsos, sem
er tilvísun til alþýðlegs sögukvæðis frá Tyrkja-
tímanum. Kitso var foringi skæruliðaflokks í
fjöllunum sem barðist gegn Tyrkjum, en
slíkir flokkar voru margir og hafa orðið ódauð-
legir í grískum þjóðkvæðum. Kitso féll í hend-
ur Tyrkjum. Áður en hann var hengdur bár-
ust móður hans fregnir af örlögum hans, og
hún reyndi að ná til hans. Á vegi hennar
varð fljót sem hún komst ekki yfir. Þjóð-
kvæðið greinir frá því, hvernig hún skamm-
aði fljótið og grýtti það um leið og hún sár-
bændi það um að draga sig til baka, svo að
hún fengi náð fundi sonar síns áður en yfir
lyki.
Nikos Gatsos hefur á seinni árum einkum
fengizt við að snúa spænskum bókmenntum
á grísku og getið sér orð fyrir þýðingar á leik-
ritum García Lorca. Hann hefur einnig
birtingur
73