Tímarit lögfræðinga - 01.04.1986, Blaðsíða 17

með verslun, einkum utanríkisverslun, svo og vogaráhöldum og mæli-
tækjum9) höfðu sýslumenn frá upphafi, þótt skyldur þessar breyttust
eftir því sem leið á tímabilið, einkum þegar einokun komst á. Sýslu-
menn settu kaupstefnur á kaupstöðum og lögðu lag á vörur til 1602.
Verðlagningin mun hafa farið fram með þeim hætti að sýslumaður
samdi um verðið við kaupmenn áður en kaupstefna hófst og tilkynnti
síðan um samkomulagið. Sýslumenn lögðu einnig lag á varning í innan-
landsviðskiptum. Talið var að konungur ætti forkaupsrétt að varningi
sem umboðsmenn hans lögðu lag á. Sýslumönnum bar að gæta forkaups-
réttar konungs og flutningshlunninda, en þeir töldu einnig til forkaups-
réttar fyrir sjálfa sig10). Eftirlit með siglingum útlendinga fóru þeir
með samkvæmt Löngu réttarbót. Þá skyldu sýslumenn, samkvæmt al-
þingissamþykkt 1619 og lögmannsdómi 19. júlí 1619, hafa eftirlit með
því að „ei lijðest letingiar. omennskudrengir og Lausamenn“* 11). Svo
skyldu þeir og hafa eftirlit með að hjú væru sæmilega haldin12). Loks
áttu þeir að hafa eftirlit með vogrekum13).
Eftir að einveldi var komið á bar sýslumönnum að gera skil við land-
fógeta einu sinni á ári á Alþingi og gefa amtmanni skýrslu um ástand
sýslunnar (Gustafsson, s. 57 og 60).
Um 1720 er farið að setja sýslumönnum instrúx eða erindisbréf þar
sem m.a. eru taldar skyldur þeirra, og sú fyrst og fremst að gæta réttar
konungs. Meðal nýmæla má nefna eftirlit með leigumálum, fyrirmæli
um að efla fiskveiðar og stuðla að framförum í landbúnaði o.s.frv.
Með nýbýlatilskipuninni 15. apríl 1776 var sýslumönnum falið að
mæla út land handa þeim sem byggja vildu eyðijarðir eða nýbýli og
að hafa eftirlit með uppbyggingu þeirra. (Gustafsson, s. 52-53).
Dómsmálastjórn
í konungstilskipun frá 1622 er gert ráð fyrir að sýslumenn eigi að
„administrere og betjene Retten“. 1 þessum orðum virðist felast að
sýslumenn eigi að hafa með höndum almenna dómsmálastjórn, sjá um
að mál hljóti rétta meðferð og úrlausn, annast þjónustu við dómendur
og sjá um að þeir geti rækt störf sín greiðlega. Virðist þetta fyrirmæli
9) JB 28 og réttarbót 1305.
10) Sbr. alþingissamþykkt um fjárlag manna á meðal að alþingis máli og skýringar Jóns
Sigurðssonar við hana í D I I 162.
11) A í IV 514.
12) Alþingissamþykkt 1684, A í VIII, 10-11.
13) Konungsbréf 1595, A í 49-52.
11