Tímarit lögfræðinga - 01.04.1986, Blaðsíða 54

Ef heldur fram sem horfir um tregðu sveitarfélaga við sameiningu
verður það vart talinn raunhæfur kostur að leggja til þeirra alla um-
boðsstjórn ríkisins. Til þess eru mörg þeirra allt of smá, og slík skip-
an mála mundi enn auka misræmið milli stórra og smárra sveitarfé-
laga. Stjórnir landshlutasamtaka koma svo sjaldan saman að þær gætu
aldrei á raunhæfan hátt leyst af hendi dagleg störf sýslumanna. Þau
hlytu að hvíla á framkvæmdastj órum landshlutasamtakanna. Gæti
þá skapast varhugavert ástand þar sem framkvæmdastjórarnir mundu
ekki telja sig þurfa að standa landshlutasamtökunum reiknisskil fyr-
ir störf sín í þágu ríkisins. Ríkisvaldið hefði á hinn bóginn ekki sömu
tök á framkvæmdastjórunum sem það hefur á fastskipuðum embætt-
ismönnum sínum. Þessi skipan gæti þannig leitt af sér sérstakt smá-
kóngaveldi auk þess sem hún mundi gjörbreyta eðli landshlutasam-
takanna sem frjálsra hagsmuna- og samvinnusamtaka sveitarfélaga.
Hugmyndir manna um fylkjaskipan virðast hafa verið nokkuð á
reiki. í því efni liggja hinir fræðilegu möguleikar allt frá lauslegum
samtökum nær alsjálfstæðra ríkja í stíl hins gamla þýska keisaradæm-
is til fylkjaskipunar Noregs, þar sem fylkin eru sveitarfélög með til-
tekin verkefni og töluverða sjálfstjórn innan ríkisheildar í hefð-
bundnu miðstjórnarríki. Ég tel engar líkur á að samstaða náist um
fylkjaskipan með öllu meira sjálfræði fylkjunum til handa en norsku
fylkin njóta. Það hefur hins vegar verið lykilatriði varðandi sjálfræði
norsku fylkjanna að greinileg skil væru gerð milli umboðsstjórnar
fylkismanna og héraðsstjórnar fylkisstjórnanna. Umboðsmenn rík-
isins hljóta eðli máls samkvæmt að lúta valdi ríkisstjórnarinnar að
því er lýtur að umboðsstjórninni, og taki sveitarfélögin þessi störf
að sér verða þau að sætta sig við skerðingu sjálfræðis að sama skapi.
Þessi skipan gengi því þvert á stefnuna um sjálfræði sveitarfélága og
um skýr mörk milli verkefna ríkis og sveitarfélaga. Sveitarfélögum
er enginn akkur í að bæta við sig verkefnum nema saman fari ákvörð-
unarvald og framkvæmd.
Ef gengið yrði að öllum kröfum um flutning verkefna frá sýslu-
mannsembættunum mundu sérhæfðir héraðsdómstólar fara með dóms-
störf þeirra, kjörnir oddvitar stýra málefnum sýslufélaga ásamt
sýslunefndum, sérstakir umboðsmenn annast umboð Tryggingastofn-
unar ríkisins og sameiginlegar gjaldheimtustofnanir innheimta tekj-
ur ríkis og sveitarfélaga. Sýslumenn mundu þá ekki fara með aðra
mciri háttar málaflokka en lögreglustjórn og tollstjórn. Raunar hefur
gætt ákveðinnar tilhneigingar til að rjúfa tengsl tollgæslunnar og
sýslumannsembættanna. Þannig fer nú tollgæsla í Hafnarfirði að hluta
48