Tímarit lögfræðinga - 01.04.1986, Blaðsíða 57

Umboðsstjórn og héraðsstjórn
Þegar sveitarfélögum var veitt takmarkað sjálfræði með sveitar-
stjórnartilskipuninni frá 1872 var ætlunin að sýslurnar yrðu þunga-
miðja sveitarstjórnarinnar. Ekki var talið fært að láta hinar nýju
héraðsstjórnir með öllu eftirlitslausar, og því var sýslumönnum falin
forusta í sýslumálum og þar með eftirlit með hreppsnefndum. Sveit-
arstjórnin hefur nú löngu náð þeim þroska að ástæðulaust er að við-
halda þessu lögráðamannsfyrirkomulagi, enda er nú ákveðið í hinum
nýju sveitarstjórnarlögum að láta þessu sambýli lokið.
Hreinræktaðar umboðsstofnanir
Að þessum tveimur meginmálaflokkum frágengnum verður vei’k-
efnasvið sýslumanna hreinræktuð stjórnsýsla í umboði ríkisins. Ekkert
er þá því til fyi’irstöðu að fela þeim hvers konar stöi’f á því sviði í
í'íkum mæli og bi’autin rudd til að endurnýja þessar gömlu stofnanir
í samræmi við nýjustu hugmyndir urn vii’kt og hagkvæmt stjórn-
sýslukei’fi. Koma mætti við vald- og vei’kefnadi’eifingu með því móti
að flytja vei’kefni til sýslumanna frá í’áðuneytum og öði’um miðstjórn-
arstofnunum. Sjálfi’æði sveitarfélaga mætti styrkja með því að flytja
samskipti ríkis og sveitai’félaga í vaxandi mæli heim í héruðin, þannig
að sýslumönnum væri falið að annast þessi samskipti án þess að þeir
yi’ðu með því gei'ðir að lögi’áðamönnum sveitarfélaganna að nýju.
Sýslumannsembættin gætu að nokkru leyti oi’ðið millistig valddreif-
ingar þannig að einhver verkefni yi’ðu fyrst flutt til þeirra frá mið-
stjóim en síðan lögð til sveitai’félaga.
Almenn ríkisumboð
Sýslumannsembættin yrðu almennar umboðsstofnanir ríkisvaldsins,
sýslumenn yi'ðu fulltrúar ríkisstjórnarinnar sem hefðu ekki aðeins
það hlutvei'k að halda uppi lögum og rétti heldur einnig að koma bæði
ákvörðunum þings og stjórnar í framkvæmd með ýmsum hætti svo sem
með kynningai’starfsemi og hvetjandi aðgerðum í stað þess að reiða
stöðugt refisvöndinn. Ekki væri nauðsynlegt að leggja til þeirra öll
sérstök umboðsstjói’narkei’fi, t.d. fræðslukerfið, en í möi’gum tilvikum
væi’i eðlilegt að slík kei’fi yi’ðu tengd hinu almenna með sami'æmingu
umdæmaskiptingar og með því að sýslumenn væru sjálkjörnir odd-
vitar viðkomandi stjórnai'nefnda eins og t.d. þegar er um almanna-
vai’nir og áður var um yfii’skattanefndir.
Vei’ði embættin ekki eyðilögð með óhyggilegri launamálastefnu
má ætla að hæfileikamenn muni telja stöi’f sýslumanna álitlég, og vel
51