Tímarit lögfræðinga - 01.04.1986, Blaðsíða 55

til fram í Reykjavík. Eftir þessa sundurlimun mundu sýslumanns-
embættin nánast samsvara lénsmönnunum norsku en engan veginn
fylkismönnum. Væri þá ekki lengur fyrir að fara neinum almennum
aðalumboðsmönnum ríkisins í héruðum landsins. Langt er nú síðan
bæjarfógetaembættið í Reykjavík var leyst upp og skipt milli nokkurra
stofnana, og eftir stofnun gjaldheimta á Seltjarnarnesi og í
Hafnarfirði er uppblásturinn hafinn utan marka höfuðborgarinnar.
Vel kann svo að fara að sýslumanns- og bæjarfógetaembættin á höf-
uðborgarsvæðinu verði lögð niður, ef svo heldur fram sem horfir,
þannig að öll lögreglustjórn á svæðinu verði lögð til lögreglustjórans í
Reykjavík og rannsóknarlögreglu ríkisins.
Á árunum eftir seinni heimstyrjöld hefur þeirrar tilhneigingar gætt
hér eins og í nágrannalöndunum að einstakar greinar ríkisvaldsins hefðu
tilburði til að koma upp eigin umboðsmannakerfi við hlið hins al-
menna umboðskerfis. Með þessu móti mætti leysa sýslumannsem-
bættin upp þannig að hver stjórnsýslugrein hefði eigið umboðskerfi,
og mætti þá haga því ýmist svo að sérstakir umboðsmenn önnuðust
hvern málaflokk eða að kjörnar nefndir óháðar sveitarstjórnum, en
e.t.v. kjörnar af þeim, færu með hina ýmsu málaflokka. Hvor tveggja
skipanin þekkist. Nægir í því sambandi að nefna fræðslustjóra og
skólanefndir svo og heilbrigðiseftirlitið með kjörnum heilbrigðisnefnd-
um og heilbrigðisfulltrúum í umdæmum sem taka yfir eitt eða fleiri
sveitarfélög.
Eins og vikið hefur verið að komast ýmis ríki af án almenns um-
boðsstjórnarkerfis. Er þá tíðast að fjölskipuð stjórnvöld annist ein-
staka málaflokka. Best reynsla af þessu fyrirkomulagi mun hafa
fengist í Bretlandi, en þaðan hafa þó heyrst raddir um að bestu stj órn-
arnefndirnar séu tveggja manna ráð þar sem annar annast öll störfin.
Þess konar ráðstjórn virðist síður en svo leiða til raunverulegrar vald-
dreifingar og ráðsmenn eiga jafnan ófá sporin á stjórnarskrifstofur
höfuðborganna þar sem ákvarðanir eru teknar.
Ekki þarf að fara mörgum orðum um hversu óhagkvæmt er að halda
uppi svo flóknu umboðsstjórnarkerfi, að ekki sé minnst á óhagræðið
fyrir óbreytta borgara sem þurfa að eiga skipti við skrifstofuveldi
ríkisins. Svo margflókið umboðskerfi er einnig afar hættulegt sjálf-
ræði sveitarfélaganna þar sem þau hljóta að dragast inn í það með
margvíslegum hætti með því að kjósa stjórnarnefndir sem þau hafa
takmarkað vald yfir og taka þátt í greiðslu kostnaðar.
49