Tímarit lögfræðinga - 01.04.1986, Blaðsíða 34

embættismenn fara jafnt með umboðsstörf fyrir sambandsstjórn og
landsstjórn49).
Meðal ríkja sem hafa umboðsmenn í héruðum með almennu umboði
ríkisvaldsins eru Norðurlönd, Frakkland, flest ríki við Miðjarðarhaf
og fjöldi ríkja sem hafa tekið franska stjórnsýslu í arf eða haft hana
til fyrirmyndar. Ef gera ætti grein fyrir meðferð umboðsstjórnar í
fjölda ríkja er hætt við að greinargerðin yrði alltof löng eða yfirborðs-
ieg. Ég hef, af ástæðum sem að nokkru hafa þegar verið raktar, valið
að gera nokkuð nákvæma grein fyrir meðferð umboðsstjórnar í tveim-
ur Evrópuríkjum, Noregi og Frakklandi, sem bæði mega teljast full-
trúar ríkjahópa sem hafa áþekkt stjórnarfar í því sem hér skiptir
máli. 1 báðum tilvikum er fyrir að fara allgóðum gögnum. I báðum
ríkjum er hliðstætt skipulag og hér á landi. Skipan umboðsstjórnar
hér á rót sína að rekja til sýslumanna Noregskonungs á 13. öld, og
íslensk og norsk stjórnsýsla þróaðist síðan innan sömu ríkisheildar í
meira en 500 ár. Saga stjórnsýslu í Frakklandi verður rakin öðrum
þræði til stjórnsýslu Rómverska keisaradæmisins en að hinu leytinu
til stjórnarhátta Germana eins og stjórnsýsla okkar. Frönsk stjórn-
sýsla breiddist fyrst út um álfuna með útþenslu stórríkis Karls mikla
um 800 og síðan á dögum Napóleons mikla. Frakkland var fyrsta stór-
ríkið þar sem öflugt konungsvald þróaðist og síðan einveldi. Sams
konar þróun varð í Noregi á þeim tíma er Islendingar gengu Noregs-
konungi á hönd, væntanlega að meira eða minna leyti samkvæmt
frönskum fyrirmyndum, og í tvíríkinu Danmörku — Noregi var ein-
veldi komið á að franski’i fyrirmynd á síðari hluta 17. aldar með sam-
svárandi breytingum á umboðsstjórn, og loks hefur hliðstæð breyting
orðið á stjórnarháttum í báðum þessum hlutum álfunnar frá lokum
18. aldar til þessa dags50).
NOREGUR
Aðalnefndin
Á árinu 1971 var sett á stofn „hovedkomitéen for reformer i lokal-
forvaltningen", hér eftir nefnd aðalnefndin. Starfssvið nefndarinnar
49) Sbr. nánar Bernard: L’État et la décentralisation, s. 9-24.
50) „Á stjórnarárnm Filipusar fríða höfðu Norðmenn mikil samskipti við Frakkland, svo
að atburðir þar liafa ekki farið fram hjá þeim og þá ekki heldur íslendingum. Ýmsir
embættismenn konungs höfðu stundað nám í Frakklandi ...“ Saga íslands III, s. 9-10.
Kunnugt er af fréttum að sendimenn fóru frá Frakklancli til Noregs að kynna sér
stjórnarhætti þar þegar verið var að vinna að undirbúningi valddreifingarlöggjafar í
Frakklandi. Um franknesk áhrif á þróun lénsréttar 1 Noregi sjá Sars I, s. 198 ff. og
Hertzberg, s. 325 f.
28