Morgunblaðið - 01.11.1986, Blaðsíða 22

22
■MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. NÓVEMBER 1986
Háskólinn IV
Stærsta og fjöl-
breyttasta rannsókna-
stofnun landsins
eftir Þórð Kristinsson
Þess var fyrr getið að á vegum
deilda háskólans eða í tengslum
við hann eru um 30 rannsókna-
stofnanir og serstakar rannsókna-
stofur. Við sumar þessara
rannsóknastofnana starfa kenn-
arar og stúdentar, en aðrar hafa
sérstakt starfslið sem einungis
sinnir rannsóknum; þess utan eru
rannsóknir nær helmingur af
vinnuskyldu sérhvers fastráðins
kennara við skólann. Verkefnin
sem fengist er við eru flölþættari
en svo að upp verði talin í fáeinum
línum, auk þess sem rannsóknir
eru þess eðlis að þær taka ekki
enda.
Rannsóknum við háskólann má
skipta í tvennt; annars vegar
grunnrannsóknir á hinum ýmsu
fræðslusviðum, sem ekki verða
mældar í ílátum, eins og Bjöm
M. Ólsen orðaði það, en þær bein-
ast að því almennt að auka
þekkinguna og dýpka; þar er
sannleikans leitað sannleikans
vegna. Gróska slíkra rannsókna
er einmitt höfuðeinkenni góðra
háskóla og það fjöregg sem ræður
því að þeir kallast með réttu há-
skólar. Hins vegar eru svokallaðar
þjónusturannsóknir þar sem fyrir-
liggjandi þekkingu — sem aflað
hefur verið með gmnnrannsókn-
um — er beitt til þess að afla
nýrrar þekkingar í hagnýtum og
ákveðnum tilgangi; umfangþeirra
er orðið mikið og sumt sjálfsagt
orðið nokkuð fjarlægt því sem
einkennir eiginlegar vísindalegar
rannsóknir.
En hvað varðar rannsóknimar
sérstaklega, í bókmenntum, sögu,
jarðfræði, líffræði, svo eitthvað
sé nefnt, þá er ljóst að sú stað-
reynd að Háskóli Islands er eina
stofnun sinnar tegundar með þjóð,
sem er sjálfstæð og sjálfráð um
mál og menningu — og af þeim
sökum um stjóm — gerir honum
skylt að sinna mun fjölþættari
rannsóknum en tíðkast í háskólum
af svipaðri stærð og með stærri
þjóðum þar sem eru fleiri en einn
háskóli. Þessi skylda ræðst af því
að vissar rannsóknir, t.d. á eðli
og lífríki lands og sjávar og menn-
ingarverðmætum hvers konar eru
nauðsynlegar hvort sem þjóð er
stór eða smá. Þær eru nauðsyn-
legar til viðhalds og varðveislu
andlegu sjálfstæði og sjálfræði.
Háskóli íslands verður ekki
borinn saman við erlenda skóla
af svipaðri stærð hvað snertir
gögn og gæði til rannsókna sakir
þess að skyldur hans við land og
þjóð em mun fjölþættari en þeirra;
aðrar þjóðir stærri eiga marga
háskóla og stofnanir sem hafa
hver um sig tök á að einbeita sér
að færri fræðslusviðum. Og því
má bæta við að víða erlendis fara
bæði grunnrannsóknir og þjón-
usturannsóknir ekki einungis
fram við háskólana og eru kostað-
ar af þeim, heldur reka stórfyrir-
tæki sínar eigin rannsóknastofur
og em hagnýtar rannsóknir fyrir-
tækja orðnar mun fyrirferðar-
meiri en slíkar rannsóknir í
háskólum, enda varla hlutverk
háskóla að einbeita kröftum
sínum að þess konar rannsókna-
starfi; gildi hagnýtra rannsókna
við háskóla fer því þverrandi. Á
íslandi er rannsóknastarfsemi fyr-
irtækja nánast engin, sem á sér
ósköp eðlilega skýringu í smæð
samfélagsins og þeirra fyrirtækja
sem hér em.
Þessi sérstaða Háskóla íslands
gerir það að verkum að hlutfall
rannsókna í heildarstarfinu verður
að vera mun hæira en víðast við
erlenda háskóla. Á það hefur hins
vegar skort alla tíð frá stofnun
skólans og ræðst e.t.v. einkum
af því að í gegnum tíðina hefur
skólinn mótast nokkuð af uppmna
sínum sem skóli fyrir embættis-
menn og fyrir sérmenntað starfs-
lið atvinnulífs. Því hefur vinna
háskólastarfsmanna fyrst og
fremst beinst að kennslu, enda
þótt rannsóknir hafí ávallt gegnt
þar veigamiklu hlutverki af þeirri
einföldu ástæðu að háskóla-
kennsla getur ekki án rannsókna
verið. En tímaskortur og bágborin
aðstaða til rannsókna hefur verið
fjötur um fót auk þess sem fáir
fræðimenn em starfandi á flestum
sviðum, þannig að ekki gefst kost-
ur á að margir sinni sömu eða
skyldum verkefnum, nema þá
helst í jarðfræði, jarðeðlisfræði
og í norrænum fræðum. Vel kann
að vera að helsti vandi ýmissa
gmnnrannsókna við háskólann sé
einmitt mannfæðin sem ræðst af
smæð samfélagsins og sú hætta
sem felst í því að kröftum er
dreift of víða. Þetta hlutskipti
okkar gerir það að verkum að
yfírgnæfandi hluti rannsókna-
starfsins verður vísast ávallt að
vinna úr og miðla erlendum rann-
sóknaniðurstöðum þótt vissar
gmnnrannsóknir, einkum á sviði
menningar og tungu og e.t.v. í
fáeinum öðmm fræðum, verði
fyrst og fremst stundaðar hér.
Nýlega setti háskólinn á fót
þjónustumiðstöð, Rannsóknaþjón-
ustu háskólans, en henni er
einkum ætlað að sinna tvíþættu
hlutverki; annars vegar að kynna
rannsóknastarfsemi og sérfræði-
þekkingu starfsmanna skólans og
greiða fyrir rannsóknum kennara
og sérfræðinga í þágu atvinnulífs
og hins vegar að veita alhliða
skrifstofuaðstoð við rannsóknir,
aðstoð við gerð rannsóknasamn-
inga o.þ.h. Auk kynningar á
rannsóknum í háskólanum er með
þessu í senn leitast við að efla
rannsóknastarfsemina og þá þjón-
ustu í þeim efnum sem skólinn
veitir og getur veitt aðiljum utan
veggja sinna. Háskólinn er
stærsta og fjölbreyttasta rann-
sóknastofnun landsins, en vitn-
eskja um yfírgrip starfseminnar
hefur ekki verið aðgengileg á ein-
um stað fyrr en nú í haust, að
vísindanefnd háskólaráðs gaf út
370 síðna bók, Rannsóknir við
Háskóla íslands 1985—86; er þar
að fínna yfírlit yfír alla rann-
sóknastarfsemi skólans, sem gerir
fólki kleift að átta sig á hvað fram
fer í rannsóknum við skólann, og
ætti að auðvelda aðiljum utan
hans að leita samstarfs og ráð-
gjafar.
En þótt hlúa beri að rannsókn-
um er hitt jafn ljóst að með ári
hveiju sækja sífellt fleiri í há-
skólanám; t.a.m. var árleg
meðalfjölgun stúdenta við háskól-
ann frá 1969—1984 um 7,5%,
nýinnritana um 10% og braut-
skráðra um 8,5%. Þessi aukning
er vegna þess að tala nýstúdenta
í hlutfalli við 20 ára aldursárgang-
inn hefur vaxið úr 11,5% árið
1969 í 32% árið 1984. Því verður
framvegis að leggja mikla rækt
við kennsluna, e.t.v. einkum sakir
þess að sérhæfíngin og sérgrein-
ingin sem nú er í háskólanáminu
hentar ekki öllum sem þangað
sækja.
Morgunblaðið/SUS
Kvennasveit JC Selfoss hlýðir á ræðumann frá Eskifirði. Hólmfriður Kjartansdóttir situr í miðjunni en
hún bar höfuð og herðar yfír aðra ræðumenn.
Mælskukeppni JC:
Selfyssingar unnu á Eskifirði
MÆLSKUKEPPNIR verða sífellt
vinsælli og nú stendur yfir und-
ankeppni í ræðumennsku hjá JC
félögunum, en keppni þessari
lýkur með því að tvö félög mæt-
ast á landsfundinum.
Fyrir nokkru voru slík mót í
ræðumennsku og mælsku haldin á
Austurlandi og þá kepptu meðal
annars JC sveit frá Eskifírði gegn
JC Selfoss og urðu úrslit þau að
konumar frá Selfossi unnu stóran
sigur. Eskfírðingar lögðu til að allir
karlmenn yrðu sendir á hússtjóm-
amámskeið en Selfyssingar vom
því mótfallnir.
Mikil tilþrif sáust hjá mælsku-
snillingunum en þó bar Hólmfríður
Kjartansdóttir úr sveit Selfoss af
öðmm ræðumönnum og átti hún
ekki minnstan þátt í sigri sveitar-
innar.
Reyðfírðingar töpuðu naumlega
fyrir sveit JC í Árbænum og var
það mjög jöfn og skemmtileg
keppni.
Morgunblaðið/SUS
Magnús Sigurðsson frá JC Eskifirði sagðist hafa haft gott af því
að fara á hússtjórnarnámskeið og það hefði nýst sér vel í sínu pipar-
sveinalífi. Fundarstjóri og tímaverðir fylgjast með.
Rogaland er
land andstæðna
-segir Pelle Nilssen, ferðamála-
stjóri Rogaland-fy lkis í Noregi
PELLE Nilssen, ferðamálastjóri
Rogaland-fylkis i Noregi er
staddur hér á landi og kynnir
islenskum ferðaskrifstofum
möguleika þá er hann telur þetta
fylki í suð-vestur Noregi bjóða
ferðamönnum upp á. Hann var
inntur eftir því hvað hann teldi
íslendinga, sem fara mikið til
sólarlanda, hafa til Noregs að
sækja.
„Eg geri mér grein fyrir því að
það er ekki stór markaður á Islandi
fyrir ferðir til Noregs, en markaður-
inn er hins vegar mjög góður", sagði
Pelle. „íslendingar hafa ferðast
mikið og víða og ég tel að Roga-
land-fylki geti boðið vönum ferða-
mönnum upp á eitthvað nýtt. Ég
ætla ekki að reyna að halda því
fram að þama sé alltaf sól og blíða,
enda er tilboð okkar til ferðamanna
byggt á öðru. Að sjálfsögðu fara
ferðamenn, sem eingöngu eru að
sækjast eftir steikjandi sól iengra
suður á bóginn. En ef menn vilja
njota annars sem lífíð býður upp á
þá er Rogaland tilvalið. Náttúrufeg-
urðin er einstök og ijölbreytni
hennar óvíða meiri en í suðvestur
Noregi. Þama em djúpir og fagrir
fírðir, en einnig gott ræktunarland,
sléttar sandstrendur og fallegur
skeijagarður úti fyrir. Ef náttúm-
fegurðin ein nægir ekki til að heilla
fólk þá ætti næturlífíð að gera það,
því á síðustu ámm hefur orðið mik-
il bylting í skemmtanalífínu í
Stavanger, sem er stærsta borgin
á þessu svæði."
Um 20 kílómetra fyrir utan Sta-
vanger var í vor opnaður stór
skemmtigarður, Kongeparken.
„Þessi skemmtigarður er sá stærsti
sinnar tegundar í Evrópu og þama
ætti fjölskyldufólk ekki að láta sér
leiðast," segir Pelle Nilssen. „í miðj-
um garðinum er 80 metra langt
líkan af Gúlíver þar sem hann ligg-
ur á jörðinni, njörvaður niður í
Putalandi. Innan í Gullíver er leik-
svæði fyrir bömin. Þá er sérstök
braut fyrir keppni á BMX-hjólum,
hestaleiga og löng sleðabraut sem
liggur í hlykkjum niður alla fjalls-
hlíðina. Ökuskóli fyrir bömin er
þama einnig og þau læra að aka
litlum bílum um götur þar sem er
að fínna nákvæmar eftirlíkingar af
frægum byggingum. Þá hefur verið
reist kúrekaþorp, sem er alveg eins
og slík þorp vom í villta vestrinu.
Loks má nefna stærsta fuglabúr í
heimi, útileikhúsið þar sem 3500
áhorfendur rúmast í sæti og litlu
bátana, sem fólk getur stýrt sjálft
um stóra tjöm."
Pelle Nilssen sagði að áður fyrr
hefði verið mikið um ferðamenn frá
Englandi á þessum slóðum. „Þegar
olíuævintýri Norðmanna hófst var
hætt að leggja áherslu á ferða-
mannaþjónustu því tekjur af henni
urðu óþarfar. Ferðamenn álitu einn-
ig að olíunni fylgdi mengun, en það
er alls ekki rétt. Á þessu svæði er
unnið við byggingar á olíuborpöllum
og öðru slíku sem olíunni tengist,
en það er engin vinnsla á olíunni
sjálfri þama og því engin mengun.
Morgunblaðið/Einar Falur
Pelle Nilssen, ferðamálastjóri
Rogaland-fylkis í suðvestur Nor-
egi.
Olíutekjumar hafa hins vegar vald-
ið því að mikil uppbygging hefur
orðið og hótel og skemmtistaðir
spretta nú upp. Mikil áhersla er
lögð á að vemda gömul hús og
verslunarhverfíð í Stavanger er
mjög fallegt. Við rejmum að ýta
undir okkar eigin menningu og
rækta það jákvæða og það sem er
öðmvísi en annars staðar. Ferða-
menn koma til Noregs til að kynnast
því sem er norskt, alveg eins og
þeir sem fara til Japan vilja kynn-
ast japanskri menningu," sagði
hann.
Pelle kvaðst þess fullviss að ís-
lendingum myndi líða vel í Roga-
land fylki, því böndin milli íslensku
og norsku þjóðarinnar væm sterk
og íslendingum tekið vel. „Og svo
er alltaf hægt að renna fyrir lax,
því veiðileyfín em miklu ódýrari en
hér, það kostar um 250-750 íslen-
skar krónur á sólarhring að veiða."