Morgunblaðið - 23.11.1986, Blaðsíða 52

52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. NÓVEMBER 1986
v
„Á misjöfnu þrífast
börnin best“ nefnist
bók sem nýlega kom
út eftir Emil Björns-
son og þar skrifar
hann um eigið líf og
aldarfar. Hér á eftir
verður birtur kafli úr
síðari hluta bókarinn-
ar og ber hann heitið
„Einingarsamkomurn-
ar

sér sinn blett á barðinu, sem var
sendið og þurrt harðvelli, og stöfl-
uðu þar saman reiðverum sínum,
hnakktöskum og fatapinklum.
Hestamir voru heftir og sleppt á
beit, og voru ekki fleiri menn og
hestar samankomnir á einum stað
f annan tíma. Sjómennimir af
fjörðunum komu á mótorbátum
og gengu utan frá sjó. Ýmsir urðu
nokkuð snemma góðglaðir og
dönsuðu svo ákaft að svitinn bog-
aði af þeim. Nær allir dönsuðu
vángadans í þá daga, svo að svita-
perlur hvers pars runnu saman í
einn farveg. Vesalingur minn var
að reyna að komast í takt við eina
og eina dömu þama á únglingsár-
unum, en gekk ekki sem best. Þar
að auki var ekki allt gull sem
glóði. Snemma á þessum þroska-
ferli varð ég t.d. fyrir þeirri
kaffiveitingar með heimabökuð-
um kökum af mikilli rausn og
mjmdarskap, en uppi yfir veit-
ingasalnum dunaði dansinn svo
að trégólfíð milli hæðanna gekk
beinlínis í bylgjum. Ég hugsaði
stuhdum um það þá, og hefi leitt
hugann að því síðar, að það var
eins og hvert annað guðs tillag
að gólfið hmndi ekki, með alla
þvöguna sem á því var, yfir þá,
sem sátu að kaffidrykkjunni niðri.
Það hefði þá trúlega orðið eitt-
hvert mannskæðasta slys á
íslandi, að brunanum mikla í
Hítardal e.t.v. undanskildum.
Þama var aðeins um að ræða ein-
falt gólf og Qalimar í því orðnar
gamlar, en líklega ófúnar því að
aldrei henti neitt slys, sem betur
fór. Mér em minnisstæðar allar
konumar, sem gengu um beina,
gæti nafngreint þær flestar enn-
þá, og einhveijar em á lífi, svo
sem myndarkonan Þorbjörg Jóns-
dóttir frá Kleifarstekk. Þorbjörg
Pálsdóttir frá Gilsá var formaður
Einingarinnar öll þessi ár og
fæddur foringi. Hún stjómaði
bæði veitingasölunni og sá um að
uppbyggilegir fyrirlestrar væm
fluttir í kirkjunni eftir messu
þennan dag, svo að fróðleiksfúsir
samkomugestir fengu sitt á með-
an yngri kynslóðin þreytti dans-
inn. Þar var kannski kona að
halda fyrirlestur gegn drengja-
kollum og silkisokkatískunni, eða
maður að tala um bindindi. Þor-
björg Pálsdóttir var flugmælsk og
flugskörp í hugsun og ekki síst
Einmgarsamkomumar
Kafli úr bók Emils Björnssonar
Þær vom kapituli út af fyrir
sig í skemmtanalífi sveitarinnar
og Suðurfjarðanna fyrir austan, á
uppvaxtarámm mínum, með
svellandi harmóníkusón í sum-
arblíðunni, hvíi og hestalátum
utanhúss, vángadansi og One
Step innan dyra. Hundamir flug-
ust á út um allt Stöðulbarð, þar
sem gamla úngmennafélagshúsið
stóð, höfðu jafnvel byijað inni í
kirkjunni, svo að meðhjálparinn
varð að skríða undir bekkina, til
að koma þessum ófögnuði út. En
samkomumar byijuðu alltaf með
guðsþjónustu, enda var það kven-
félag sveitarinnar, Eining, sem
samkomumar hélt til ágóða fyrir
ýmis líknarmálefni, svo að það var
nú annað hvort að messa á undan
og biðja fyrir þeim. En varla hafði
hundunum verið komið út úr kirkj-
unni, eftir helgispjöllin, og messu
lokið þegar dansinn fór að duna
í úngmennafélagshúsinu. Og þá
tóku áflogaseggir mannheima við
af óeirðaseggjum dýraríkisins og
slógust karlmannlega. Pyrst inni,
eins og hundamir, en þegar þeim
hafði líka verið komið út héldu
þeir áfram undir húsveggnum,
sjálfum sér og öðrum til skemmt-
unar. Því að i rauninni voru þetta
engin slagsmál upp á lífið í flest-
um tilfellum, heldur til að auka á
fjölbreytni skemmtanahaldsins,
eða það fannst okkur strákunum
og kyntum heldur undir því en
hitt. Dömur þessara herra voru
ekki heldur lángt undan, þegar
þessi þáttur hófst, og nærvera
þeirra hafði sömu áhrif og olía á
eld, þótt þær þættust vera að
stilla til friðar. Það var nú ein-
mitt ekki síst til að gánga í augun
á þeim sem þeir slógust. Einkum
voru það sjómenn af Fáskrúðsfirði
og Stöðvarfírði, Beruflarðar-
strönd og Djúpavogi, sem komu
vel nestaðir og stóðu fyrir slags-
málunum. En sveitastrákamir
höfðu heldur litla æfingu í því
fagi og öfunduðu sjóarana af því
hvað þeir voru kaldir og nutu fyr-
ir það meiri kvenhylli en þeir,
einsog stríðsmönnum er lagið. En
þótt við sveitalubbamir vildum
gjaman undir niðri líkjast þeim,
var það ekki látið uppi heldur
kölluðum við þá bölvaða slags-
málahunda, sem væri nær að slást
heima hjá sér en vera að tæla
stúlkur í okkar sveit út í eitthvert
slark með sér.
Sveitúngamir höfðu allir komið
ríðandi, og helgaði hvert heimili
sérkennilegu lífsreynslu að finna
samtímis tvær nýjar, en gagn-
stæðar, tegundir lyktar gjósa upp
með hálsmáli „dömu“, sem ég var
að dansa við, það var bæði lokk-
andi ilmvatnsángan, sem ég hafði
ekki fundið fyrr, og svitastækju-
Iykt, og hafði ég ekki heldur fyrr
fundið slíka. Það var allt öðmvísi
svitalykt en heima hjá mér. Svona
gat þetta nú verið.
Hljóðfæraleikarar úr sjávar-
plássunum vom fengnir til að
spila á fimmfaldar harmóníkur á
þessum stórsamkomum, og man
ég einkum eftir einum, sem Er-
lendur hét og Lindi var kallaður,
frá Fáskrúðsfirði. Ég sóttist eftir
að standa hið næsta honum og
fylgjast með leikni hans, hafði
miklu meiri ánægju af því en
dansinum, enda var únglingum
næstum ofaukið á gólfínu jafn
villt og dansinn var stiginn með
hrindingum og pústmm, ef ein-
hveijum hörkukarli þótti þröngt
um sig og silakeppir að þvælast
fyrir.
Ungmennafélagshúsið var
tvflyft og eina steinhúsið í sveit-
inni en jafnframt hið ljótasta
vegna þess að það var skjöldótt,
múrhúðunin dottin af því hér og
þar. Steinrykið inni ætlaði mann
lifandi að kæfa þegar allt var
komið í fullan gáng. Á jarðhæð-
inni bám Einingarkonur fram
framkvæmdasöm. Hún hefði sómt
sér betur í hreppsnefnd en margir
karlar, sem þar sátu. Hún lét allt-
af gera hlé á dansinum þegar kom
fram á kvöldið og hélt bögglaupp-
boð úti á Stöðulbarði, stóð þá sjálf
efst á húströppunum, brá böggl-
unum hátt á Ioft og hvatti menn
til að bjóða í og styðja þar með
góðan málstað. Það vom ekki síst
lángt að komnir sjómenn, sem
áttu eitthvað í buddunni og höfðu
eitthvað í kollinum, er kepptust
um að bjóða í, og þeim mun hærra
sem meiri fyrirferð var á bögglun-
um. Hrepptu þeir þá kannski
næturgagn eða kolaskóflu, sem
þeir veifuðu framan í Þorbjörgu
sigurglaðir, og var þetta uppboð
stundum púnkturinn yfir i-ið hvað
gamansemi og galsa varðaði.
Síðan fóm menn inn aftur, því
að enn var lángt til morguns og
nóttin björt, og dönsuðu ýmist
nýju dansana, Foxtrot, One Step
eða Charleston, sem sumir héldu
að losaði um nýmn í fólki, eða
gömlu dansana, ræl, polka, skottís
og vínarkruss, en þess í milli var
marsérað út um allt barð undir
Napóleonsmarsinum yfir Ölpun-
um. Ég lærði hann og lék stundum
á innansveitarskröllum, þegar ég
hafði brugðið mér til Fáskrúðs-
ijarðar og keypt þar gamla
tvöfalda harmóníku og reitt suður
yfir flöll.
En á Einingarsamkomum dugði
ekkert minna en fimmföld harm-
óníka og urðu helst tveir að leika
á hana til skiptis, þvi að ekki
mátti lina á sprettinum fyrr en
sólin var komin upp. Stundum rak
inn þoku með kvöldinu, kvöldfyllu,
og þynntist þá fylkingin á gólfinu,
því að margir vildu týnast í þok-
unni. Allir komu þó aftur þegar
þokunni létti um óttubil, eða svo,
og héldu þá áfram dansinum með
endumýjuðum krafti. En þegar
ágústsólin var komin vel á loft
tóku bændur og sveitastrákar
hnakka sína og hesta og snömðu
sér í morgunverkin heima. Sumir
vom þó lengi að kveðjast. Konur
föðmuðust en karlamir kysstust,
og þá notuðu sumir af yngri kyn-
slóðinni tækifærið og gerðu það
líka og þökkuðu fyrir skemmtun-
ina. Sjómennimir af Suðurflörð-
unum urðu að gánga út á
Breiðdalsvík, þar sem bátar þeirra
lágu við festar og fóm ekki allir
einsamlir, heldur fylgdi þeim ein-
hver saklaus sveitastúlkan á veg,
og var margt um kveðjur. Þá fóm
þeir síður en svo tómhentir eftir
bögglauppboðið. Og sumir roguð-
ust með skrýtna hluti, höfðu keypt
köttinn í sekknum. Á seinustu
Einingarsamkomunni, sem ég
sótti, var fyrsti bfllinn kominn í
sveit.ina svo að sjómennimir af
Suðurfjörðunum þurftu nú ekki
að gánga til sjávar, og þurftu
meira að segja ekki að standa á
bflpallinum, því að lúxusinn var
orðinn slíkur að smíðaðir höfðu
verið bekkir og boltaðir ofan í
pallinn. Mér er í minni að á aft-
asta bekknum sátu í morgunsól-
inni, í innilegum faðmlögum,
sjómaður af Stöðvarfirði og
heimasæta undan Búlandstindi
við Bemfjörð. Þau höfðu dansað
saman alla nóttina og undu sæl
í örmum hvors annars meðan
kaupfélagsbfllinn bar þau á fljúg-
andi ferð móti sólinni, hafinu og
framtíðinni, byltingakenndustu
framtíð sem nokkur úng kynslóð
á íslandi hefir augum litið. Þau
gengu í það heilaga áður en lángt
um leið, og hann stundaði sjó
meðan kraftar hans leyfðu. Hún
varð ekkja fyrir einu eða tveimur
ámm, ég heyrði látið hans aug-
lýst í útvarpinu.
Tvennt var það sem settist að
í eyrum mér og öndunarfæmm á
Einingarsamkomunum. Annars
vegar var það harmóníkuleikur-
inn, sem dunaði eins og draum-
fagurt spil í hausnum á mér við
sveitastörfin næstu dægur. Hins
vegar var það steinrykið úr úng-
mennafélagshúsinu sem fyllt
hafði nefkok mitt og lúngnapípur,
svo að ég var að skyrpa þessum
óþverra út úr mér í marga daga.
Mér verður ósjálfrátt á að bera
aðbúnað únga fólksins í dag, í
nýmóðins félagsheimilum sveit-
anna, saman við gamla steinhjall-
inn á Stöðulbarðinu. Um þann
hjall má þó segja, það sem kunn-
ugt er úr auglýsingu: „hann var
gamall en gerði sitt gagn." Þrátt
fyrir allt var það tilvinnandi að
snýta og skyrpa steinrykinu forð-
um.
Heimsókn menntamála-
ráðherra í íþrótta-
miðstöðina Laugardal
NÝLEGA kom Sverrir Her-
mannsson menntamálaráðherra
í heimsókn í íþróttamiðstöðina í
Laugardal ásamt Reyni Karls-
syni, íþróttafulltrúa rikisins.
Þetta er f fyrsta skipti að
menntamálaráðherra landsins
'kemur í slika heimsókn, en
íþróttamál heyra undir mennta-
málaráðuneytið.
Eftir að hafa skoðað húsakynni
og fengið í aðalatríðum upplýsingar
um hina margvíslegu starfsemi, er
þar fer fram, t.d. á vegum ÍSÍ og
hinna ýmsu sérsambanda, íslenskra
getrauna, um væntaniegan lottó-
rekstur ofl. átti hann viðræðufund
með stjóm íþróttasambandsins.
í þeim viðræðum lagði Sveinn
Bjömsson áherslu á hvflíkur liðs-
kraftur íþróttahreyfingin gæti verið
í baráttunni við ýmis samfélags-
vandamál og kynnti ráðherra
jafnframt samþykktir íþróttaþings
ISÍ í málum, er sérstaklega heyra
undir hann sem ráðherra íþrótta-
mála.
Menntamálaráðherra lýsti
ánægju sinni með mikið og gott
starf íþróttahreyfingarinnar um
land allt og bætta starfsaðstöðu
Á myndinni eru talið frá vinstri: Sigurður Magnússon, Jón Armann Héðinsson, Hannes Þ. Sigurðsson,
Lovísa Einarsdóttir, Sverrir Hermannsson, Sveinn Björnsson, Friðjón B. Friðjónsson og Reynir Karlsson.
heildarsamtakanna. Laugarvatni og áhuga sínum á því við íþróttasambandið f þeim efnum,
Einnig greindi hann frá yfir- að gera Laugavatn að alhliða og en góður undirbúningur í því máli
standandi endurskoðun á lögum um fullkominni íþróttamiðstöð. Kvaðst sem öðrum, skiptir höfuðmáli.
íþróttakennaraháskóla íslands að hann vænta góðs samstarfs m.a. (FréttatUkynningr)