Morgunblaðið - 04.12.1986, Blaðsíða 44

44
EINSTOK
ORMSSONHF
LÁCMÚIA 9 SÍMI 38820
/Á 1

1
MÖRGUNÖtÍAÐÍt), FÍÍÍIiítUD'AGtíR l DgSÉMfiER 1986
UM GÓÐAN
ÁRANGUR
ER-7700 glæsilegur
heimilisofn. Hvítur og
brúnn.
Kr. 23.655.- stgr.
ER-5710gullfallegur heimilis-
ofn. Hvítur. Tölvuklukka.
Kr. 16.900.- stgr.
ER-5210. fyrir
(Ekki snúningsd
Kr. 12.900.- stgr.
TOSHIBA ÖRBYLGJl
OFNARNIR
gefa þér stórkostlega
mögulega.
Landsþekkt þjónusta:
Námskeið, uppskriftir,
leiðbeiningarog mat-
reiðsluklúbbur.
VIÐ, ÞÁ KEMSTU
\UN UM AF HVERJU
OFNARNIR
'NA VINSÆLIR.
ARESTVEIT i. CO HF.
)ASIRAII I0A - SIM| «6995
Ríkisskóli,
einkaskóli
Athugasemdir við könnun
dr. Braga Jósepssonar
eftir Wolfgang
Edelstein
Forvitnileg fyrirsögn á bls. 2 í
Mbl. 21. nóv. sl. vekur athygli
lesenda sem áhuga hafa á skólamál-
um: „Einkaskólar betri en rikis-
skólar að mati foreldra." Skyldi
fræðsluráð hafa látið gera rannsókn
á gengi óskabams síns, Tjamar-
skólans? Lesi menn greinina kemur
í ljós að ýmislegt er missagt í þess-
ari stuttu fyrirsögn. Könnun dr.
Braga Jósepssonar, sem sagt er frá
í greininni tók aðeins til eins skóla
úr flokki einkaskóla (í fleirtölu).
Það er ísaksskóli, eins og raunar
kemur fram í lok greinarinnar —
eftir liðlega þijá hálfdálka. Og for-
eldrar lögðu ekki mat á það hvort
sé betra, einkaskóli eða ríkisskóli,
heldur svömðu spumingum um mat
sitt á aðstæðum, námi og námsár-
angri í skólanum sem 7 ára böm
þeirra sækja. Greinin hefði því með
réttu mátt bera fyrirsögnina: Isaks-
skóli kemur betur út en aðrir
skólar í Reykjavík í könnun á
viðhorfum foreldra til ýmissa
þátta skólastarfs. Þetta hefði
kannski ekki þótt nýnæmi, því öll-
um sem þekkja til skóla í Reykjavík
er vel kunnugt um að ísaksskóli
er gróinn skóli sem einkennist af
góðum anda enda byggir hann á
uppeldislegu nýbreytnistarfi ísaks
heitins Jónssonar. Nýbreytniskólar
verða að byggja gengi sitt á traustu
foreldrasamstafi til að veita skólan-
um aðhald og brautargengi. Þetta
hefur Isaksskóla tekist afar vel um
margra áratuga skeið, því að ný-
breytni upphafsins er löngu orðin
rótgróin hefð í skólanum. Og því
hugsa fæstir um einkaskóla þegar
þeir minnast ísaksskólans, heldur
um virtan, virkan og gróinn skóla
í Reykjavík.
Könnun könnuð
Þó að síst komi á óvart að saman-
burður milli skóla í Reykjavík sé
þessum uppeldisvirka skóla í vil, er
vert að staldra við og skoða könnun
dr. Braga nokkuð nánar. Fyrst er
áberandi hversu jákvæð svör for-
eldra em þegar á heildina er litið.
Oft er munur milli skólagerða lítill,
þó hann kunni að verða marktækur
tölfræðilega. En eins og Lee Cron-
bach hefur bent á er ekki allt
merkilegt (relevant) sem er mark-
tækt (significant). Munur sem
nemur einu greindarstigi á greind-
arprófi, eða einum fjórða eða tíunda
úr einkunn getur verið marktækur
ef fjöldinn í úrtakinu er nægilega
stór og skiptist heppilega. En hvort
þessi munur hafí einhveija þýðingu
í raun ræðst af öðru. En látum svo
vera að sinni og snúum okkur að
skýrslunni í einstökum atriðum.
Niðurstöður um skólana — súlnarit
og tíðnitöflur — skiptast í átta
kafla: I. Miðlun upplýsinga; II. sam-
skipti foreldra og kennara; III. hin
uppeldislega hlið skólastarfsins
(þ.e. tillit skólanna til þroska nem-
enda); IV. hin félagslega hlið
skólastarfsins; V. skipulag og fram-
kvæmd kennslunnar; VI. kennsla
og námsárangur bama; VII. heim-
anám bama; VIII. sjálfstæð vinnu-
brögð skólabama. Þessum köflum
fylgir kafli um áhrif félagslegra og
annarra þátta á niðurstöður for-
eldrakönnunar, sem kemur meira
við sögu hér á eftir. Síðast dregur
höfundur saman niðurstöður í kafla
X.
Víða er munur milli skólategunda
lítill. Mest sker ísaksskóli sig úr í
þrem flokkum spuminga: Tillit til
þroska (III), skipulag kennslunnar
(V) og námsárangur (VI). Þá at-
hugasemd verður að gera að við
vitum ekki, hveiju foreldrar vom
að svara. Gagnstætt venju fylgir
sjiurningaskráin ekki skýrslunni.
Oneitanlega vekja spumingar um
heimanám, námsárangur og sjálf-
stæð vinnubrögð 7 ára nemenda
(svo eitthvað sé nefnt) ýmsar efa-
semdir. Hætt er við að foreldrar
leggi ekki allir sama skilning í þessi
orð. Það getur farið eftir hefðum
hvers skóla, hvaða væntingar for-
eldrar ala með sér og hvaða skilning
þeir leggja í orðin. Samskipti við
skólann, foreldrasamstarfíð getur
ráðið miklu um mótun viðhorfa. Og
þar sem ekki er um könnun á raun-
verulegu námi og skólastarfí að
ræða, heldur um viðhorf foreldra
gagnvart þeim, skiptir sá skilningur
sem foreldrar leggja í spumingam-
ar megin máli fyrir útkomuna. En:
Engar upplýsingar fylgja skýrsl-
unni um gildi og áreiðanleika
spuminganna — þó að þessar kenni-
stærðir séu forsendur þess að hægt
sé að treysta niðurstöðum og túlka
þær. Hins vegar er foreldrum í aðal-
atriðum ætlað að gefa afdráttarlaus
svör — já eða nei — sem ekki leyfa
að beita varfæmislegum og um leið
markvissari úrvinnsluaðferðum.
(Ég kem að því síðar). Annað dæmi:
Isaksskóli hefur rækt samskipti sín
við 7 ára nemendur sína helmingi
lengur en flestir aðrir skólar — tvö
forskólaár. Það hlýtur að hafa af-
gerandi áhrif á þessa þætti, og það
því fremur sem foreldrar hvað-
anæva að úr borginni hafa sjálfir
leitað eftir skólavist fyrir böm sín
í skólanum, en aðrir skólar eru
hverfísskólar sem foreldrar leita til
nauðugir viljugir. Höfundur tekur
hins vegar ekki tillit til þess hve
lengi börnin hafa dvalist í skóla og
hve mikil hefð er komin á sam-
skipti foreldra við hann. Samt er
líklegt að svör verði eindregnast
jákvæð að öðm jöfnu þar sem skóla-
vist er lengst og kynnin af skólanum
nánust. Að þessu leyti em skólarn-
ir ósambærilegir og kastar það
auðvitað löngum skugga á allar
ályktanir.
Þá er og eftirtektarvert, að mun
á námsárangrl milli skóla (töflur
í kafla VI sem nær yfir 13 af 49
súlnaritum skýrslunnar) er frekar
hægt að rekja til opnu skólanna,
sem fá tiltölulega fleiri neikvæð
svör frá foreldmm en hinir. Hefði
höfundur reynt að prófa þennan
mun tölfræðilega, hefðu líklega all-
Iðnaðarmenn —
verslunareigendur
Fjármálaráðgjöf aðstoðar einstaklinga, sem eru með sjálf-
stæðan rekstur við fjármálastjórn s.s., bókhald, áætlana-
gerð, kostnaðarútreikninga o.fl. Áramótin nálgast. Losið
ykkur við óreiðuna og byrjið nýtt ár á skipulegan hátt.
Hafið samband f síma 91-622211 kl. 15.00-18.00.
FJÁRMÁLARÁÐGJÖF, Grundarstíg 2.
ir hefðbundnu skólamir (að Isaks-
skóla meðtöldum) myndað einn
flokk og opnu skólamir annan. Það
er athyglisvert út af fyrir sig en
það styður auðvitað ekki staðhæf-
inguna um ágæti einkaskóla í
samanburði við ríkisskóla.
En auðvitað ætti slík niðurstaða
að vekja athygli rannsóknarmanns-
ins. Ef taka á mark á því að neikvæð
(eða þá jákvæð) svör falli öðm jöfnu
frekar í einn flokk en annan, verður
að vera hægt að treysta því, hvort
vel hafi tekist til að heimta óbrengl-

..-•if.. 23
að, þ.e. sambærilegt, úrtak svar-
enda. Og þá rekur lesandi augun í
það að hlutfall heimtra svara í opnu
skólunum er töluvert lægra-' en í
„einkaskólanum" — u.þ.b.68% á
móti 87%. Hvað veldur þessu mikla
brottfalli? Þar sem foreldrar mega
almennt teljast jákvæðir í garð skól-
anna í mati sínu og marktækur
munur ísaksskóla í vil merkir frek-
ar að þeir meta hann enn meira
en foreldrar meta aðra skóla, kynnu
menn að forvitnast um það hvort
gagnrýnir foreldrar í opnu skólun-
um hafí notað tækifærið til að koma
óánægju sinni til skila, en ánægð-
ari foreldrar frekar látið undir höfuð
leggjast að svara. Höfðu opnu skól-
amir minni aga á heimtum svar-
anna frá heimilunum? Um þetta
vitum við ekkert, en við verðum að
gera ráð fyrir því að heimtumar
hafí haft áhrif á útkomuna. Brott-
fallið getur skekkt gildi niðurstaðn-
anna og leitt til rangrar túlkunar.
Þegar nánar er að gáð geta 5—15
neikvæð atkvæði riðið baggamun-
inn um það hvort tafla verður
marktæk „einkaskólanum" í vil.
Höfundur hefur engan fyrirvara um
þetta, því miður.
Ahrif félagslegra
aðstæðna
I grein Morgunblaðsins segir:
„Bragi kannaði einnig hvort munur
væri á félagslegum aðstæðum for-
eldra bama í einkaskólanum og í
öðmm skólum og kom í ljós að
enginn marktækur munur er á þess-
um aðstæðum." Þetta væri merki-
leg frétt út af fyrir sig: Ef ísaksskóli
er einkaskóli á annað borð, hljóta
menn að búast við einhveijum fé-
lagslegum mun milli þeirra sem
sækja hann að yfirlögðu ráði og
hinna sem senda bömin sín í næsta
hverfísskóla af því að þeir vilja
ekki, vita ekki eða geta ekki ann-
að. En meginspurningin er hér:
Hefur höfundur gætt þess, hvort
umræddar breytur hafí ekki áhrif
á útkomuna, sem höfundur rekur
til gæða einkaskólans eða hvort þær
geti ekki alfarið skýrt útkomuna?
Lítum til dæmis á upplýsingamar
sem dr. Bragi veitir okkur um fjöl-
skyldugerð og stéttarstöðu foreldra
í safni sínu. Fyrst kemur fram að
einstæðir foreldrar (47 af 370
alls) kveðast verr upplýstir (tafla
V, 1); þeir telji að böm þeirra sýni
lélegri námsárangur (V, 2) og leggi
minna kapp á heimanám (V, 3);
þeir segjast auðvitað hafa minni
tíma til að veita baminu aðstoð (V,
4); þeir halda því fram að þeir þekki
námsefnið miður (V, 5); og að böm
þeirra hafí minni áhuga á heima-
vinnu fyrir skólann (V, 6). (Raunar
megum við ekki túlka svörin á þenn-
an veg. Foreldrar urðu í aðalatrið-
um að svara játandi eða neitandi.
Þetta veldur því að ekki er hægt
að beita varfæmislegri og um leið
markvissari úrvinnsluaðferðum í
stað töflugreiningar, eins og hægt
hefði verið að gera ef leitað hefði
verið eftir svörum sem tilgreina
stigsmun eða styrkleikamun. Töl-
umar greina því ávallt tíðni nei-
kvæðra eða jákvæðra svara:
Hlutfallslega fleiri einstæðir for-
eldrar kveðast illa upplýstir o.s.
frv.). Alls staðar birtist mjög
marktækur munur á svömm ein-
stæðra foreldra og hinna. En
auðvitað er mikill meiri hluti bama
einstæðra foreldra í svonefndum
ríkisskólum (er þeim dreift jafnt í
þá?), en hlutfallslega færri (9,4% á
móti 13,8%) em í „einkaskóla". Ef
hlutfall einstæðra foreldra ætti að
vera jafnt í báðum skólaflokkunum,
þyrftu ísaksskóla að bætast 7 börn
úr þessum hópi. Nú höfum við áður
nefíit að 5—10 atkvæði geta riðið
baggamuninn um það hvort tafla
verður marktæk — „einkaskólan-
um“ í vil. Svo að þessi litli munur
á þátttöku einstæðra foreldra í ólík-
um skólagerðum getur haft í för
með sér, að útkoman verði betri
fyrir ísaksskóla en ella væri.
Aðeins tvær töflur (VIII, 1 og
VIII, 2), báðar mjög marktækar,
sýna áhrif stéttarstöðu á mat for-
eldra. Önnur birtir mat foreldra á
námsárangri bama í skóla. Hin
sýnir þekkingu foreldra á námsefni
að eigin mati. Hlutfallslegur fjöldi
neikvæðra svara í „þriðja þjóðfé-
i
T