Morgunblaðið - 17.01.1987, Blaðsíða 47

ei var neinn vafi á því við hvern
væri átt.
Sigurður settist að í átthögum
sínum að lokinni ærinni starfsævi
til sjós, meðal annars sem skipstjóri
á togurum. Með honum er kvaddur
einn síðasti skipstjórinn sem stjóm-
aði togara á stríðsárunum síðari,
gömlu togurunum, eins og þeir voru
kallaðir, eftir að nýsköpunin hófst.
Hann réði einnig fyrir nýsköpunar-
skipum.
Skipstjórar þessara tíma voru
vanir skilyrðislausum aga og óum-
deildum mannaforráðum.
Sigurður mun hafa farið vel með
vald sitt, en það fór honum líka vel,
svo kempulegur sem hann var á
velli, raddmikill og vel að sér í sjó-
mennsku.
Þegar á heimaslóðir kom, lét hon-
um vel að vera í forsvari verklegra
framkvæmda og voru þá starfsmenn
hans oft fyrrverandi hásetar hans.
Meðal þess sem Sigurður réðist í
er heim var komið, var að koma upp
dráttarbraut, þeirri einu sem sett
hefur verið upp á suðurströndinni.
Meðan hennar naut við, skapaði hún
mikla vinnu, einkum á haustin, við
iagfæringar á vertíðarbátum Eyr-
bekkinga og nágrannaverstöðvanna.
Alltaf var Sigurður sá sem stjóm-
aði, greiddi úr málum og leysti þau
verklegu vandamál sem upp komu.
Hann vílaði ekki fyrir sér að lyfta
þungum vélum með heimabúnum
tækjum, þegar ekki var kostur á
krana, svo sem oftast var á þessum
árum.
Verkdjarfari manni hef ég ekki
kynnst um dagana. A árunum eftir
1950 var landlægt atvinnuleysi á
vissum tímum árs. Meðal þess sem
þá bjátaði á, var að lögum um drag-
nótaveiðar hafði verið breytt og þar
með kippt grundvellinum undan
rekstri Hraðfrystistöðvar Eyrar-
bakka.
Sigurður kom inn í stjóm þess
fyrirtækis árið 1953 og hófst þegar
handa við að leita að nýjum starfs-
grundvelli fyrir frystihúsið, ásamt
meðstjómarmönnum sínum, Vigfúsi
Jónssyni og Magnúsi Magnússyni.
Fyrir framtak þeirra var hafín hin
fyrsta humarvertíð með útflutning
að markmiði. Nutu þeir þar þekking-
ar þeirrar sem Sveinbjöm Finnsson
hafði aflað með tilraunaveiðum árin
á undan.
Tilraunin tókst, þótt erfitt væri
að koma hlutunum af stað, og síðan
hafa humarveiðar verið snar þáttur
í atvinnulífí landsmanna.
Hafnarskilyrði hafa alla tíð verið
bág á Eyrarbakka. Þau vildi Sigurð-
ur bæta, og var um árabil verkstjóri
við hafnarbætur hér, á vegum Hafn-
armálastjómar.
Þessi sumur vom oft töluverð
umsvif og vinnuflokkar Sigurðar
stórir. Oftast voru skólapiltar stór
hluti hópsins og átti það vel við Sig-
urð. Hann hafði gaman af ærslum
þeirra og kátínu, svo lengi sem það
kom ekki niður á vinnunni. Fáir
vom betur að sér í fomsögunum en
Sigurður og átti hann það til að
fræða piltana um uppmna íslend-
inga og vitnaði gjama í sögurnar
þegar svo bar undir.
Hann kenndi líka nokkra vetur
við Bamaskólann á Eyrarbakka og
fórst það vel úr hendi, þótt mikil
hljóti viðbrigðin að hafa verið, að
vera vanur að stjóma harðgerðum
sjómönnum og fá skilyrðislausa
hlýðni þeirra, en sjá svo stráktappa
standa upp í hárinu á sér án þess
að blikna. Strákamir urðu bestu vin-
ir hans, en á þeim ámm þótti ekki
við hæfí að stúlkur væm að óþægð-
ast. Vegna aðstöðuleysis til smíða-
kennslu kenndi Sigurður elstu
strákunum sjóvinnu. Það kom sér
vel hjá þeim síðar á lífsleiðinni, en
varð einnig til þess að Sigurður var
fenginn til að kenna sjóvinnu við
Gagnfræðaskólann á Selfossi, sem
hann gerði um all mörg ár.
Aðrir munu verða til þess að rekja
ætt og uppmna Sigurðar, svo og
störf hans fyrri hluta ævinnar.
Sjálfur reisti Sigurður sér vegleg-
an bautastein, með byggingu
Sjóminjasafnsins á Eyrarbakka. Það
mun halda minningu hans á lofti.
Slíkum kjarnakörlum, sem Sigurður
var, er gott að vera samferða. Hafi
hann þökk fyrir samfylgdina.
Öldmðum systmm hans votta ég
samúð mína, svo og öðmm ættingj-
um.
Óskar Magnússon
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. JANÚAR 1987
Minning:
Jón Eðvaldsson
skipstjóri
Fæddur 20. janúar 1933
Dáinn 23. nóvember 1986
Að kveðja slíkan mann sem Jón
Eðvaldsson var fellur þungt. Raun-
betri og ljúfari mann var vart hægt
að hugsa sér. Hver sá er varð þeirr-
ar gæfu aðnjótandi að eignast
vináttu hans vissi að þar fór vinur í
raun. Hörkuduglegur og ósérhlífínn
til allra verka, skapgóður og hvers
manns hugljúfí í umgengni við aðra
og var því gott að sigla með honum.
Fyrst og síðast sjómaður.
Fáir menn gerðu sér gleggri grein
fyrir því á hverju þjóðin lifði og með
hvaða hætti lífið þokaðist fram til
betri hátta. „Sjórinn er og verður
undirstaðan að gjöfulli framtíð fyrir
land og lýð,“ vom hans orð.
Vinátta og bróðurþel það sem
gætti í minn garð, jafnvel föðurleg
ábyrgð, þó aldursmunurinn væri ekki
nema þijú ár, sitja djúpt í huga.
Óeigingimi hans var viðbmgðið, því
aldrei gerði hann kröfur sér til handa
á einn eða annan hátt, en varð því
glaðari sem öðmm í návist hans leið
betur. Við fráfall slíks manns skiptir
miklu trúin á Guð og eilíft líf fyrir
þá sem syrgja.
Eiginkonu, bömum, tengdaböm-
um og bamabömum sendum ég og
fjölskylda mín hugheilar samúðar-
kveðjur og biðjum þeim Guðs bles-
sunnar.
Garðar Astvaldsson
í dag fer fram kveðju- og minning-
arathöfn um kæran tengdaföður
minn, Jón Eðvaldsson skipstjóra.
Hann var fæddur í Krókaseli í Skaga-
hreppi, Austur-Húnavatnssýslu, 20.
janúar 1933, sonur hjónanna Mar-
grétar Guðmundsdóttur og Eðvalds
Júlíussonar. Næstelstur Qögurra
systkina, sem öll em á lífi. Vorið
1936 fluttust foreldrar Jóns frá
Krókaseli að Saumm í sömu sveit.
En dvöl þeirra þar var ekki löng.
Veturinn eftir lést Eðvald, faðir Jóns,
aðeins 33 ára að aldri. Móðir Jóns
stóð þá í erfiðum spomm. Með þtjú
ungbörn og það fjórða rétt ófætt.
Vorið 1937 fluttist hún að Kálfs-
hamri við Kálfshamarsvík ásamt
börnum sínum, sem þá vom orðin
fjögur. Af miklum dugnaði og atorku
tókst henni að veita börnum sínum
uppeldi, sem gerði þau öll að góðum
og nýtum þjóðfélagsþegnum. Ég
minnist þess nú, þegar tengdafaðir
minn sagði mér frá fyrstu sjóferð
sinni. Þá var hann aðeins átta ára
að aldri. En sú sjóferð átti eftir að
verða upphaf að gifturíku ævistarfí.
Á uppvaxtarámm sínum dvaldist Jón
nokkur sumur í sveit hjá miklu ágæt-
isfólki, sem þá bjó í Krókaseli,
fæðingarstað hans. Mun góð vinátta
hafa skapast með fjölskyldunni og
unga kaupamanninum.
Jón var á fermingaraldri þegar
móðir hans fluttist með bömin sín
til Hafnarfjarðar. Hafíð heillaði
þennan dáðríka dreng ungan að
áram. Jón fór til náms í Sjómanna-
skólann og lauk þaðan skipstjóra-
prófí árið 1954. Það sama ár
kvæntist hann eftirlifandi konu sinni,
Guðbjörgu Ástvaldsdóttur, þau
stofnuðu heimili sitt í Hafnarfírði.
Þau eignuðust þijú böm: Grétar
Mar, fæddur 1955, Kári, fæddur
1959 og Steinunn, fædd 1961. Dótt-
urbömin, Guðbjörg 9 ára og Jón
Eðvald 2 ára, vom afa sínum mjög
kær. Árið 1970 flutti Jón með fjöl-
skyldu sína til Sandgerðis. Hann
hafði áður stundað sjó þaðan með
búsetu í Hafnarfirði og gat nú notið
þess oftar að vera með fjölskyldu
sinni. Hann stofnaði fískverkunar-
stöð í Sandgerði ásamt sonum sínum
og var af miklum dugnaði ýmist skip-
stjóri á eigin skipum eða við fiskverk-
un í landi. í september á síðastliðnu
hausti keypti Jón bátinn Amar. Ég
minntist þess, þegar ég fór niður á
bryggju til þess að skoða bátinn og
óska tengdaföður mínum til ham-
ingju, hve hann geislaði af ánægju
með þennan nýja farkost. Hver stund
í landlegu var notuð til þess að lag-
færa og dytta að bátnum. En svo
kom hinsta kallið 23. nóvember
síðastliðinn. Amar fórst í róðri
skammt frá Grindavík. Á bátnum
með Jóni var Jóhannes Pálsson,
traustur og dugmikill sjómaður.
Hann lætur eftir sig eiginkonu og
þijú böm. Ég votta eiginkonu, böm-
um og öðmm ástvinum Jóhannesar
dýpstu samúð mína. Megi algóður
Guð styrkja þau og blessa um alla
framtíð.
Ég kynntist Nonna, eins og ég og
aðrir vinir hans kölluðum hann, árið
1977, þegar ég ásamt sonum mínum
Ingvari og Svavari kom inn á heimil-
ið með Kára syni hans. Þótt kynnin
yrðu ekki löng, verða þessi ár mér
og sonum mínum ávallt dýrmæt í
minningunni. Fyrir fáum ámm fór
Nonni með okkur öll í Qölskyldunni
einn bjartan sumardag norður I
Húnavatnssýslu á æskustöðvar
sínar. Það var mjög ánægjulegt
ferðalag og við munum lengi minnast
þess.
Um síðastliðna verslunarmanna-
helgi fómm við einnig öll í fjölskyld-
unni í útilegu að Galtalæk. Þar
nutum við mikillar gleði og átti Nonni
sinn stóra þátt í því. Þegar Nonni
afí kom í heimsókn til okkar á Vallar-
götu var oft hlegið dátt. Þar var á
ferðgóður afi. Hans er nú sárt sakn-
að. A kveðjustund sem þessari verða
mannleg orð aðeins veikur enduróm-
ur af því heita þakklæti, sem fyllir
hjartað. Minningamar um góðan
Minning:
Jóhannes Páls-
son sjómaður
Fæddur 31. maí 1951
Dáinn 23. nóvember 1986
Þann 24. nóvember sl. var mér
borin sú fregn, að Jóhannes Pálsson,
æskuvinur minn og jafnaldri, hefði
verið annar þeirra tveggja manna
sem fómst með trillunni Amari
IS-125, eftir sjóslys austan
Grindavíkur daginn áður. Þessi fregn
var mér sem reiðarslag, því vinátta
okkar Jóhannesar var svo gróin að
við vissum löngum vel hvor af öðr-
um, þótt oftast væm vegalengdir
langar á milli okkar.
Við höfðum verið félagar og vinir
frá æsku, barist saman í þeim skær-
um sem þá þóttu sjálfsagðar meðal
uppvaxandi kynslóðar á Skaga-
strönd. Sem innbæingar gerðum við
oft herhlaup yfír á landsvæði út-
bæinga og var þá oft hart barizt,
þótt ekki væm vopnin annað en tré-
sverð og bambusrenglur. Er það mér
í minni hvað Jóhannes var vígreifur
og jafnan í hættunni miðri í þessum
omstum. Þótt hann fengi þung högg
og stór hopaði hann hvergi, heldur
sótti fram og mddi sér braut þótt
við illvíga væri að eiga.
Jóhannes var jaftian hugmynda-
ríkur og tillögugóður í herráði okkar
innbæinga og lagði oft fram hernað-
aráætlanir sem vom djarfar og
spennandi. I þessum æskuleikjum
komu strax fram í Jóhannesi þeir
eiginleikar hans sem löngum vom
einna mest áberandi í fari hans, að
vera gjam á að halda sínum hlut,
að hvika hvergi og vera fremstur í
flokki og bregða sér ekki þótt á
móti blési, að sýna hörku og einarða
afstöðu.
Jóhannes fæddist 31. maí 1951,
sonur Páls Jóhannessonar frá Garði
og konu hans Gestheiðar Jónsdóttur,
sem varð þriggja bama auðið. Hann
ólst upp á Skagaströnd og hélt alltaf
tryggð við æskustöðvarnar, var alltaf
Skagstrendingur í húð og hár og
unni Borginni og Höfðanum af huga
og sál. Hann kvæntist æskuunnustu
sinni, Önnu Margréti Kristjánsdótt-
ur, frá Háagerði á Skagaströnd og
fékk þar ágæta konu, af góðu fólki
komna. Eignuðust þau hjónin þijú
böm, einn son og tvær dætur.
í þessum eftirmælum ætla ég ekki
að rekja ættir Jóhannesar eða lýsa
æviferli hans í smáatriðum, heldur
bregða upp mynd af þeim manni sem
hann var. Mér finnst ríkust þörfín á
því vegna þess að Jóhannes var eng-
an veginn auðskilinn maður. Ég veit
að hann var mjög misskilinn af sínum
samferðamönnum og bar margt til
að svo var. Hann var að eðlisfari
dulur og ekki við allra skap, fals og
yf.rdrepsskapur var honum and-
styggð og hann reyndi aldrei að vinna
sér vinsældir með því að haga orðum
sínum á diplómatískan hátt. Hann
sagði sína meiningu, skýrt og skorin-
ort, ef hann taldi þörf á því, og hirti
þá ekki um hvemig það kom við
aðra. Hann fylgdi sannfæringu sinni
og hún átti sinn fasta gmndvöll.
Hann fyrirleit alla tilgerð og gat
verið meinhæðinn í garð þeirra sem
vildu setja sig á háan hest, án þess
að hafa nokkra verðleika til þess.
Eitt var það, til dæmis, sem mér
fannst alltaf óvenjulegur þáttur í
eðlisgerð Jóhannesar, en það var
umburðarlyndi hans. Hann gat sýnt
alveg ótrúlegt umburðarlyndi og var
þó jafnframt harður og óvæginn
bæði við sjálfan sig og aðra. Þessar
andstæður í fari hans komu oft fram
á eftirtektarverðan hátt og ég man,
að við ræddum um það eitt sinn, og
hló hann þá við og taldi, að flestir
væm byggðir upp, að einhveiju leyti,
á andstæðum, og urðum við sam-
mála um að líklega væri það rétt.
Jóhannes hafði til að bera mjög
sterka réttlætiskennd og var því allt-
af fús til að taka málstað lítilmagn-
ans. Það bjó í eðli hans að gera
uppreisn gegn allri rangsleitni. Hann
hugleiddi mjög málefni lands og þjóð-
ar, var einnig, á vissan hátt, heim-
spekilega sinnaður og trúmál vom
honum hugstæð.
Við ræddum margt og mikið, nán-
ast allt milli himins og jarðar, þegar
til þess gáfust stundir, og þá leið
tíminn hratt. Okkur var báðum
ánægja að því að rökræða, og oftar
en ekki komumst við að niðurstöðu
sem báðir gátu fallist á.
Við stofnuðum Skákfélag Skaga-
strandar á útmánuðum 1974 ásamt
einum félaga okkar, og yar Jóhannes
fyrsti formaður þess. Á vegum fé-
lagsins hafa farið fram mót á hveiju
ári síðan og mjög margir komið þar
við sögu.
Jóhannes var ekki nema 35 ára
gamall þegar hann mætti sinni
hinztu stund í þessari veröld. Það
er sárt til þess að hugsa að hann sé
fallinn í valinn, svo löngu fyrir
tímann.
Mér reyndist hann ætíð drengur
góður, og mér er til efs að nokkur
47
dreng og sannan vin em bjartar og
hugljúfar, dýrmætur fjársjóður, sem
ég og synir mínir munum ávallt
geyma. Hafí hann þakkir fyrir allt.
„Far þú í friði
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.“
Sesselja, Ingvar og Svavar.
Þann 23. nóvember síðastliðinn
barst sú harmafregn að enn einu
sinni hefði hafíð krafíst mannfóma
úr röðum íslenskra sjómanna. Bátur-
inn Amar frá Sandgerði hafði farist
og með honum tveir menn, Jón Eð-
valdsson skipstjóri og félagi hans
Jóhannes Pálsson.
Jón Eðvaldsson fæddist í Króks-
seli á Skagaströnd 20. janúar 1933,
sonur hjónanna Margrétar Guð-
mundsdóttur og Eðvalds Júlíussonar.
Jón missti föður sinn 4 ára gam-
all og ólst því upp hjá móður sinni,
ásamt þremur öðmm systkinum. Þau
fluttust til Hafnarfjarðar þegar Jón
var um fermingaraldur. Jón fór ung-
ur að vinna og beindist hugur hans
að sjómennskunni, sem varð hans
ævistarf. Um tvítugt fór hann í Stýri-
mannaskólann og lauk þaðan skip-
stjómarprófi. Á sjómannadaginn árið
1954 steig Jón gæfuspor er hann
kvæntist unnustu sinni, Guðbjörgu
Ástvaldsdóttur. Þau hófu búskap í
Hafnarfirði og eignuðust þijú mann-
vænleg böm, synina Grétar Mar og
Kára og dótturina Steinunni, sem er
yngst. Hlutverk sjómannskonunnar
er ekki auðvelt. Oft verður hún ein
að standa fyrir heimili og annast
uppeldi bamanna. Þessar skyldur
axlaði Guðbjörg með prýði og mætir
nú sorginni með sömu reisn.
Fyrir sextán ámm flutti Jón með
fjölskyldu sína til Sandgerðis og hóf
að reka þar útgerð, sem hann rak
þar æ síðan af þeim dugnaði og at-
orkusemi sem hann var þekktur fyrir.
Nú, þegar Jón mágur minn er all-
ur og ég lít yfir farinn veg, er margs
að minnast. En minnisstæðast er
glaðlyndi Jóns og gott hjartalag. Það
gleymist engum er til þekkti.
Við hjónin sendum Guðbjörgu og
Ijölskyldu hennar innilegar samúðar-
kveðjur og biðjum þess, að minningin
um góðan dreng verði þeim styrkur
í sorginni.
Sigurður Þ. Björnsson
utan fjölskyldu hans hafí þekkt hann
betur en ég. Megi hann hvíla í friði
handan þess tíma og rúms sem við
þekkjum, í þeirri veröld sem fram-
liðnum er búin.
Minning hans verður okkur ætíð
kær sem þekktum hann og virtum.
Eiginkonu hans, bömum, foreldmm
og systkinum sendi ég mínar innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Rúnar Kristjánsson
Þegar vinur minn Jóhannes Páls-
son er kvaddur frá Hvalsneskirkju í
dag langar mig til að minnast hans.
Það er sárt að sjá á eftir ungum
mönnum og þá verða orðin lítils
megnug. En það vekur upp minning-
ar.
Jóhannes var traustur vinur sem
gott var að eiga og leita til. Ég
minnist margra tilvika þar sem hann
reyndist mér vel og er ég þakklátur
fyrir það. Hann var hjálpsamur á
þann hátt sem var aldeilis óvenjulegt
og maður sem neitaði aldrei bón
væri það í hans valdi að leysa úr'
vanda vinar. Þannig vin er gott að
eiga og vera með. Hann var hægur
maður og rólyndur og drengur góður.
Lengst af var Jóhannes sjómaður.
Þegar við kynntumst rak hann ásamt
bróður sínum plastgerð í Kópavogi.
Hann fór aftur á sjóinn og þar var
hann þegar kallið kom, þegar Amar
ÍS 125 fórst. Dauðinn kom þar
snöggt. Þá vomm við minnt á það
sem við munum ekki alltaf eftir, að
skrefíð er stutt og við öllu má bú-
ast. Þá er gott að eiga þá trú, að
þrátt fyrir allt er lífið í hendi Guðs.
Við trúum því að dauðinn sé ekki
það síðasta heldur megi horfa fram
á við og búast við miskunn Guðs.
Þó aðskilnaður verði um sinn þá er
það ekki það síðasta.
Ég er þakklátur fyrir að hafa
kynnst Jóhannesi Pálssyni. Ég bið
Guð að blessa minningu hans og
vera eiginkonu hans, Önnu Margréti
Kristjánsdóttur, og bömum þeirra
þremur styrkur í þeirra erfiðu raun.
Þeim og foreldmm hans vottum við
hjónin okkar dýpstu samúð.
Valgeir Matthíasson