Morgunblaðið - 04.06.1987, Qupperneq 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. JÚNÍ 1987
Lögmaður dr. Hannesar Hólmsteins Gissurarsonar:
F élagsví sindadei 1 d
afturkalli umboð
dómnefndarmanna
HÉR FER á eftir bréf Jóns Steinars Gunnlaugssonar hrl., sem hann
fyrir hönd dr. Hannesar Hólmsteins Gissurarsonar sendi Þórólfi Þór-
lindssyni, forseta félagsvísindadeildar Háskóla íslands.:
Reykjavík, 29. maí 1987. hafi stjómsýsluaðili ekki slíkt hæfi
Ég vísa til bréfs þess er ég sendi
yður 14. maí sl. varðandi umbj. minn
dr. Hannes Hólmstein Gissurarson
stjómmálafræðing og svarbréf yðar
dagsett 19. maí sl. í því kemur fram
að í dómnefnd þá sem spurt var um
vom skipaðir Ólafur Ragnar
Grímsson, Gunnar Gunnarsson og
Svanur Kristjánsson.
F.h. umbj. míns leyfi ég mér að
mótmæla skipan nefndar þessarar
af þeirri ástæðu, að veruleg hætta
sé á að dómnefndarmenn þessir
muni ekki vera færir um að fja.Ha
óhlutdrægt um umbj. minn dr.
Hannes Hólmstein og aðra umsækj-
endur. Er það óvefengjanleg almenn
lagaregla í íslenzkum stjómarfars-
rétti, að menn sem eiga að fjalla um
og dæma mál annarra þurfi að full-
nægja svonefndum sérstökum
hæfísskilyrðum. í þessu felst að
er u'mflöllun hans og niðurstaða
ómarktæk að lögum og að engu
hafandi.
Ég á ekki von á að þér gerið neinn
ágreining um að almenn vanhæfís-
regla gildi í stjómsýslunni. Er af
öllum fræðimönnum viðurkennt að
svo sé. Ólafur Jóhannesson orðar
regluna þannig í Stjómarfarsrétti
sínum (útgáfan 1955, bls. 197), að
stjómvald sé vanhæft til ákvörðunar
í máli, þegar ákvörðunarefni varði
það sjálft eða nána venzlamenn þess
svo sérstaklega og vemlega, að al-
mennt megi ætla, að viljaafstaða
stjómvaldsins mótist að einhveiju
leyti þar af. í því tilviki sem hér um
ræðir em hæfiskröfur vafalaust enn
strangari en þetta, þar sem um er
að ræða dómnefnd sem segja á álit
á hæfi umsækjenda á fræðasviði,
þ.e. fella dóm um atriði, sem ekki
Þórólfur Þórlindsson, forseti
félagsvísindadeildar:
„Byggt á því að fag
leg sjónarmið ráði“
„DEILDARFUNDUR verður
haldinn á næstunni og mun efni
þessa bréfs skoðað þar vandlega,
fyrr mun dómnefndin ekki taka
til starfa“ sagði Þórólfur Þór-
lindsson deildarforseti félagsví-
sindadeildar í samtali við
Morgunblaðið í tilefni bréfs lög-
manns Hannesar Hólmsteins.
„Ég vil ekkert tjá mig um efni-
sinnihald bréfsins að svo stöddu,
enda ekki eðlilegt, á meðan deildar-
fundur hefur ekki fjallað um málið.
Þó fínnst mér rétt að það sjónarmið
komi fram, að deildin byggir á því,
að dómnefndarmenn geti sett fagleg
sjónarmið ofar persónulegum."
Þórólfur gat þess, að upphaflega
hafi verið ætlunin að fá erlendan
sérfræðing í dómnefndina til þess
að §alla um umsækjendur, en þar
eð svo mikið efni frá umsækjendum
hefði verið á íslensku, hefði verið
horfíð frá því; í stað þess hefði ver-
ið horfíð að því að senda rit á
erlendum málum til erlendra aðila
til umsagnar „og mun nefndin taka
tillit umsagnar, í samræmi við bókun
deildarfundar."
„Ekki hefur verið skipað í neina
stöðu hjá okkur, án þess að dóm-
nefnd fjallaði um umsækjendur og
erum við mjög harðir á því að halda
í þetta fyrirkomulag. Þegar við erum
nú komin með framgangskerfið, er
mikilvægt, að vandað sé til strax í
'byijun og hefur Háskólinn oftsinnis
farið þess á leit við stjómvöld, að
sett yrði reglugerð um dómnefnda-
skipun þegar lektorar eru skipaðir.
Annað atriði er mikilvægt í þessu
máli, en það er fámenni þessa þjóð-
félags. Háskólarektor hefur verið í
farabroddi um það, að settar yrðu
skráðar reglur um mat dómnefnd-
anna, þannig að það yrði sem
hlutlægast. Persónuleg tengsl eru
alls staðar til staðar; einnig í Há-
skóla íslands. Ég teldi því rétt að
þessar hugmyndir yrðu skoðaðar
vandlega," sagði Þórólfur Þórlinds-
son.
er auðvelt að mæla eftir á eftir
áþreifanlegum reglum. Er ekki frá-
leitt að telja að hér megi beinlínis
beita ákvæði 36. gr. laga nr.
85/1936 fyrir lögjöfnun um hæfí
dómnefndarmannanna, en þar er það
7. tl. sem ætti þá við.
Skal nú vikið að ástæðum þess
að fyrrgreindir dómnefndarmenn
eru af umbj. mínum taldir vanhæfír
til dómnefndarstarfanna. Koma þar
einkum til tvær meginástæður. Fyrri
ástæðan er sú, að hann telur þá alla
þijá, sérstaklega þó Gunnar Gunn-
arsson, vera nána vini og samstarfs-
menn eins umsækjandans, Olafs
Harðarsonar M.Sc.
Síðari ástæðan er sú, að tveir
dómnefndarmannanna, Olafur R.
Grímsson og Svanur Kristjánsson,
hafa átt í illvígum persónulegum og
pólitískum deilum við umbj. minn,
enda eru þeir sem kunnugt er báðir
harðir pólitískir andstæðingar hans.
Skal ég nefna nokkur dæmi máli
mínu til stuðnings.
í grein, sem þeir Ólafur R.
Grímsson og Svanur Kristjánsson
skrifuðu báðir undir og birtist í
Morgunblaðinu hinn 25. ágúst 1977,
kölluðu þeir dr. Hannes Hólmstein
Gissurarson meðal annars „síðasta
móhíkanann í níðblaðamennsku fyrri
tíðar", „rógbera" og „vísvitandi fals-
ara“. Þetta orðaval veitir ekki
vísbendingu um, að þeir muni meta
hæfíleika umbj. míns af þeirri óhlut-
drægni, sem ætlast verður til.
í grein, sem Svanur Kristjánsson
skrifaði í Samfélagstíðindi, blað
nemenda í félagsvísindum, árið
1976, minnist hann að vísu ekki á
dr. Hannes Hólmstein Gissurarson,
en segir meðal annars: „Sérstaða
okkar felst líka í því að það eru
ekki til nein borgaraleg þjóðfélags-
fræði á Islandi sem hefur sett fram
sína túlkun á sögunni. Því er nú
andskotans verr, því það hentar t.d.
minni skapgerð miklu betur að hafa
einhveija óvini að hakka í mig.“ Nú
er varla um það deilt, að framlag
dr. Hannesar Hólmsteins, sem hefur
cand. mag.-próf í íslenskri stjóm-
málasögu tuttugustu aldar auk
doktorsprófs síns í stjórnmálafræð-
um, telst til „borgaralegra þjóðfé-
lagsfræða". Þetta fyrirheit Svans
Kristjánssonar veitir ekki fremur en
opinber ummæli hans um dr. Hann-
es Hólmstein vísbendingu um, að
dómnefndin muni gæta fyllstu óhlut-
drægni við mat á verkum hans.
í grein, sem Ólafur R. Grímsson
skrifaði í Þjóviljann 10. janúar 1984,
notaði hann það til árása á dr. Hann-
es Hólmstein Gissurarson, sem hefur
verið ötull við að kynna kenningar
prófessors Miltons Friedman hér-
lendis, meðal annars með því að
þýða bækur hans á íslensku, að Fri-
edman hefði verið afhjúpaður sem
„ómerkilegur svindlari sem falsar
staðreyndir vísvitandi". Skírskotaði
Ólafur R. Grímsson til rannsóknar,
er prófessor David Hendry í Oxford
hafði gert, en niðurstöðum hans og
Friedmans bar ekki saman. Hann
hélt svo áfram í sömu grein: „Niður-
stöður prófessors Hendrys eru að
Friedman hafí beitt vísvitandi talna-
fölsunum, rangfærslum og blekking-
um til að fá út þá niðurstöðu að
kenningin væri rétt. Dómur prófess-
ors Hendrys er að þessar rangfærsl-
ur Friedmans séu svo ótrúlegar að
í raun sé Friedman kominn í hóp
„hókus-pókus“-skúrka sem hafí öðl-
ast frægð á ómerkilegum fölsunum
og hundakúnstum“.
Viku síðar réðst Ólafur R.
Grímsson enn á dr. Hannes Hólm-
stein Gissurarson í sama blaði fyrir
það, sem hann kallaði „hrópandi
þögn“ hans um þetta hneykslismál.
Dr. Hannes Hólmsteinn Gissurar-
son leitaði af þessu tilefni til prófess-
ors Hendrys, sem kennir í Oxford,
þar sem dr. Hannes Hólmsteinn
stundaði sitt framhaldsnám, og fékk
frá honum bréf, dagsett 19. janúar
1984, þar sem segir meðal annars:
„Eins og þér sjáið af ritgerð okkar,
þá segjum við hvergi eða gefum í
skyn að þau Friedman og Schwartz
hafí á einhvern hátt stundað falsan-
ir, blekkingar, svik eða eitthvað í
þá áttina. Mér þykir mjög miður,
ef því er haldið fram, að þau hafi
ekki verið fullkomlega heiðarleg og
hreinskilin í meðferð og rannsókn
hinna tölulegu gagna.“
Var máli þessu að mestu lokið
með þessu bréfi. Hitt er annað mál,
að vinnubrögð Ólafs R. Grímssonar
í því veita ekki vísbendingu um, að
hann geti metið verk dr. Hannesar
Hólmstein Gissurarsonar af óhlut-
drægni, og þau vekja óneitanlega
nokkrar efasemdir um, að hann hafi
fyrir því að kynna sér það nægilega
vandlega, sem hann dæmir síðar um.
Þá má nefna tvö smærri atriði.
„FÉLAGSVÍSINDADEILD mun
taka afstöðu til þessa bréfs og
meta hvort þeir afturkalli skipan
nefndarmanna, það er þeirra,
mál, en dómnefndin mun, hveijir
sem þar sitja> fjalla um umsækj-
endur og á ég von á því að nefndin
taki til starfa innan tíðar; væntan-
lega fyrir vikulokin," sagði
Sigmundur Guðbjarnarson rektor
Háskóla íslands, er hann var innt-
ur eftir viðbrögðum Háskólans
Ólafur R. Grímsson var ræðumaður
kvöldsins á haustfagnaði háskóla-
kennara 1986, og mun hann hafa
varið hluta ræðu sinnar til árása á
dr. Hannes Hólmstein Gissurarson
og Sverri Hermannsson mennta-
málaráðherra. Ennfremur ber að
minna á, að dr. Hannes Hólmsteinn
hefur margsinnis í ræðu og riti gagn-
rýnt stefnu og starfshætti félagsví-
sindadeildar, og þegar af þeirri
ástæðu er meiri þörf en ella á að
tryggja, að umfjöllun um fræðileg
verk hans sé óhlutdræg.
Þá vil ég láta þess getið, að umbj.
minn telur sig hafa heimildir fyrir,
að ýmsir kennarar félagsvísinda-
deildar, einkum Svanur Kristjáns-
son, hafi í einkasamtölum viðhaft
mjög meiðandi ummæli um hann og
jafnvel gert einkalíf hans að umtals-
efni á mjög óviðeigandi hátt. Telur
hann sig geta leitt heimildir að
þessu, ef óskað er.
Af framansögðu ætti að vera ljóst,
að almennt má ætla að afstaða ofan-
greindra dómnefndarmanna til
umbj. míns og þar með annarra
umsækjenda muni mótast af atriðum
sem þar eiga engin áhrif að hafa.
Verður engan veginn talið líklegt
að umbj. minn muni njóta hlutleysis
fyrir augum nefndarmanna. Þá er
það einnig hugsanlegt að dómnefnd-
armennimir muni, einkum eftir að
hafa kynnt sér þetta bréf, leggja
ofurkapp á að sanna hlutleysi sitt
og akademískan þanka með því að
gera hlut umbj. míns betri en efni
standa til. Eru slík viðbrögð (oft
ómeðvituð) vel þekkt. Með slíku
háttalagi yrði hlutur annarra um-
sækjenda gerður verri en efni standa
til.
Af lögum um Háskóla íslands,
eink. 11. gr., verður ráðið að óskylt
sé að skipa dómnefndir, þegar um
lektorsstöður er að ræða. Getur ráð-
herra hvenær sem er, eftir að
umsóknarfrestur er liðinn, valið úr
hópi umsækjenda. Er hann alls
óbundinn af umsögnum dómnefndar
og félagsvísindadeildar og þarf ekki
einu sinni að bíða eftir að umsagnir
þessar berist honum. Væri skv. öllu
framansögðu réttast að deildin aft-
urkallaði umboð nefndarmanna.
við bréfi lögfræðings dr. Hannes-
ar Hólmsteins.
„Það er vissulega rétt, að ekki er
lagaskylda að skipa dómnefnd, þeg-
ar um skipun í lektorsembætti er
að ræða, en það er hins vegar í sam-
ræmi við áralanga hefð að skipa
dómnefnd, þegar um ráðstöfun til
frambúðar er að ræða, en ekki þeg-
ar sett er til skemmri tíma en eins
árs. Það er lagaskylda að kalla sam-
an dómnefnd, þegar dósentar og
prófessorar eru skipaðir og nú þegar
framgangskerfíð er farið að virka,
hafa þær kröfur orðið háværari, að
sams konar reglur gildi um skipun
í lektorsembætti.
í þessu tilviki hefur félagsvísinda-
deild skipað sína fulltrúa og leitað
eftir tilnefningu sérstaks fulltrúa
rektors í þessa dómnefnd og mun
ég tilnefna hann.“
Að sögn rektors hafa verið uppi
hugmyndir um að gefa umsækjend-
um kost á að ryðja dómnefnd að
fomum hætti. „Séu umsækjendur
margir, getur slikt kerfí orðið mjög
erfítt í framkvæmd."
Aðspurður um hvort hann teldi
viðkomandi nefndarmenn vanhæfa,
sagði Sigmundur að hann gæti varla
dæmt um slíkt, enda hefði hann
ekki lesið viðkomandi greinar. „{
háskóla skiptast menn á skoðunum,
sem oft eru æði ólíkar. Það eitt ger-
ir menn ekki vanhæfa, en ef sú
aðstaða skapast hins vegar, að menn
telja að þeir sæti ekki sanngjömum
dómi, er að mínu mati sjálfsagt að
aðilar geti gagnrýnt skipan dóm-
nefndar“ sagði Sigmundur Guð-
bjamarson.
Sigmundur Guðbjarnarson,
Háskólarektor:
„Dómnefnd fjallar
um umsækjendur“