Morgunblaðið - 17.11.1987, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. NÓVEMBER 1987
13
Milli hafs og jökuls
Békmenntlr
Erlendur Jónsson
SKAFTFELLINGUR. 5. árg. 232
bls. Ritstjóri Friðjón Guðröðar-
son. Útgefandi Austur-Skafta-
fellssýsla. 1987.
»Úr einu héraði koma margir
dugandi embættisjnenn, öðru mörg
skáld og hinu þriðja margir hag-
leiksmenn á verklegu sviði,« segir
Páll Þorsteinsson í þætti um Helga
Arason á Fagurhólsmýri, einn
þeirra sem smíðuðu og settu upp
heimarafstöðvar við bæi í Skafta-
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Baldur Óskarsson: DÖGGSKÁL í
HÖNDUM. Ljóðhús 1987.
í Döggskál í höndum er Baldur
Óskarsson einkum í hlutverki athug-
andans og skoðandans. Hann yrkir
um skáld, tónskáld og myndlistar-
menn, endurvekur ljóð, tóna og
myndir. Einnigþýðirhann ljóð skálda
frá ýmsum löndum, fomskáld og
samtímaskáld.
Með þessu er Baldur að játa skyld-
leika við menn orða, tóna og lita,
benda á mikilvægi þeirra og votta
þeim virðingu sína. En það eitt er
honum ekki nóg. Hann verður að
gæða ljóð sín lífi. Og það gerir hann
eftir bestu getu, að vísu með misjöfn-
um árangri eins og fleiri, en þegar
vel tekst lítur dæmið þannig út:
Kæri Páll,
í dag var ég að skoða eyjuna þína,
víðan sjáinn
fellssýslum f árdaga rafvæðingar.
Störf Helga mega vel teljast tækni-
afrek á sínum tíma ef hliðsjón er
höfð af tækjakosti og aðstæðum.
Ef einhvetjum leikur forvitni á að
vita hvemig Helgi fór að þessu má
fræðast um það í öðmm þætti í
þessum Skaftfellingi. Þann þátt rit-
ar Sigurður Bjömsson á Kvískeijum
og gerir hann þar glögga grein fyr-
ir aðferðum og vinnubrögðum
Helga. Má sú tæknisaga heita
merkileg þegar öllu er'á botninn
hvolft. Ströndin góðu koma þama
inn í dæmið; þaðan fékk margur
hagleiksmaðurinn smíðaefni — tré
Eitt slíkra ljóða sem ofangreind
orð eiga við er Innar:
Andvaka maður
myrkur, lýsandi hvel
undirskinið blámi og blettað rauðu
Nú lyftist hönd mín
loks -
andvaka maður
myrkrið
það skal deyja
Þetta vildi ég kalla bjartsýnisljóð.
Mörg ljóðanna í Döggskál í höndum
vitna um fagnaðarkennda lífsskynj-
un, þrá.
Þýðingamar em unnar af hagleik
og áhersla lögð á vandað og nokkuð
og jám. En ströndin höfðu sem
kunnugt er sínar ljósu og dökku
hliðar. Þau vom ekki jafngóð frá
allra sjónarmiði séð. Við sjómönn-
um þeim, sem bmtu skip sín við
sandana, blasti allt annað en gott.
Friðón Guðröðarson leitast við að
setja sig í spor þeirra í þættinum Á
strandfjöru. Friðjón minnir á að þá
fyrst, er strandmönnum hafi tekist
að bjarga sér á land, sem tókst þó
ekki nærri alltaf, hafí þeir oft og
tíðum átt eftir það sem erfiðast
var; »að komast yfir ósa jökulánna
. . . Þeir sem unnu sigur á hvom-
tveggja áttu svo eftir margra
Baldur Óskarsson
upphafíð mál. Þessi aðferð gerir
kínversku ljóðin eilítið stirðlegri en
við eigum að venjast af þýðendum.
En þar með er ekki sagt að hættir
Baldurs séu rangir, flestar þýðingar
úr kínversku em þegar á allt er lit-
ið aðeins stælingar.
Hljómur orða,
hrynjandi setninga
Friðjón Guðröðarson
kílómetra „eyðimerkurgöngu" heim
að bæjum.«
En hættur leynast þama víðar
en við hafnlausa ströndina. Óvíða
sýnast öfgar náttúmnnar vera mót-
sagnakenndari en í Austur-Skafta-
fellsýslu. Heimamenn kunna að
forðast háskann eins og lesa má
um í þætti Bjama Sigurðssonar,
Svaðilför Öræfínga og Hannesar á
Núpstað. Einhvem veginn slampað-
ist allt þó teflt væri á tæpasta vað.
Öðm máli gegndi um ókunnuga,
að ekki sé talað um útlendinga.
Ragnar Stefánsson segir í þættin-
um, Slysið á Vatnajökii 1953 frá
breskum stúdentum sem enduðu
ævina í Öræfajökulsgöngu. Þeir
vom þangað komnir til náms og
rannsókna. Eri seiðmagn náttúr-
unnar er samt við sig. Fararstjórinn
lét ekki hörmuleg örlög félaga sinna
aftra sér frá að vitja Skaftafells
aftur og aftur. Og þakklæti sitt til
heimamanna tjáði hann síðar með
því að láta son sinn heita í höfuðið
á Ragnari.
Af fjölda annarra þátta í þessum
Skaftfellingi langar mig að nefna
Árið 1912 varð viðburðaríkt í Öræf-
um eftir Bjama Sigurðsson. Bjami
rekur í léttum dúr annál þess árs
sem varð viðburðaríkt vegna sögu-
legra prestskosninga með meim.
Hermir Bjami meðal annars orð
sem fólk lét sér um munn fara í
kappræðum um menn og málefni í
hita baráttunnar.
í þættinum Utlir hestar og höf-
undur þeirra segir Ragnheiður
Viggósdóttir frá efnilegri listakonu
sem féll frá ung að aldri en lét þó
eftir sig ágæt verk. Margir okkar
bestu myndlistarmanna fyrr og
síðar hafa einmitt komið úr Skafta-
fellssýslunum.
Þá vil ég ekki láta hjá líða að
nefna þáttinn Helgi f Bæ eftir þær
Aðalheiði Geirsdóttur og Svein-
björgu Eiríksdóttur. En þar segir
frá manni sem stóð höllum fæti í
lífsbaráttunni en lét þó ekki sitt
eftir liggja að gera sér og öðmm
lífið bærilegra. Hugðnæm frásögn.
Skaftfellingur hefur nokkra sér-
stöðu meðal héraðarita. Hann er í
fyrsta lagi gefinn út af sýslunni og
tengist því málefnum hennar með
beinni hætti en önnur sambærileg
rit. Til að mynda er í hveiju riti
birtur nákvæmur samtímaannáll
fyrir hvem hrepp sýslunnar. í öðm
lagi er efni ritsins að langmestu
leyti lagt til af héraðsbúum sjálfum.
Er það því lofsverðara ef tillit er
tekið til þess að Austur-Skaftafells-
sýsla er í tölu fámennari byggðar-
laga. Friðjón Guðröðarson upplýsir
í formála að hann láti nú af rit-
stjóm vegna brottfarar úr héraði.
Ennfremur getur hann þess að áður
en Skaftfellingur hóf göngu sína
»var ekkert rit, blað né annað, gef-
ið út í Austur-Skaftafellsýslu.«
Friðjón hefur áður látið í ljós það
álit að sýslumar skuli halda sjálf-
stæði sínu sem sérstakar stjóm-
sýslueiningar í samræmi við þá
sögulegu og menningarlegu hefð
sem þær hafa skapað sér með ald-
anna rás. Áherslu á þá skoðun hefur
hann ekki hvað síst lagt með fram-
kvæði sínu að útgáfu þessa rits.
Vonandi heldur Skaftfellingur
áfram að koma út þó Friðjóns njóti
ekki lengur við.
fiðlutónn
flettist upp á halanum
í löngum sveig
liðkar háls, reisir makka
kvika að kvöldi hneig
Dulcamara, mér datt í hug - eyja dáin
Þetta ljóð er helgað málverki
Pauls Klee: Insula Dulcamara.
Nokkur ljóð sem ekki em beinlín-
is tileinkuð skáldskap og listum em
þó ekki síðri. Ég nefrii Umbúðir,
Gamlan bónda, Draum, Kytm og
Úthaf. Þrátt fyrir hið módemíska
yfírbragð margra ljóða Baldurs
Óskarssonar heyrist í þeim bergmál
þjóðlegs kveðskapar. Baldur notar
ljóðstafi víða og rímar jafnvel, en
þó sparlega. Andblær Íiðins tíma
verður líka ágengari í skáldskap
hans. Hann dustar rykið af gömlum
orðum og ljóðlínum. Hann getur
orðið fomlegur í orðavali og hrynj-
andi, samanber Innsiglingu. Svo
getur hann líka sett upp ljóð sín í
anda konkretista eins og stundum
áður. Dæmi þess er Rex. Þetta fer
ágætlega saman hjá skáldinu, verð-
ur ekki andkannalegt. Arinað mál
er það hvort Baldur Óskarsson
bætir við sig sem skáld með ljóðun-
um í Döggskál í höndum. Mér
sýnist hann standa nokkuð í stað,
en bestu ljóðin vitna um eðlilega
og æskilega þróun. Baldur er meðal
sérkennilegri skálda, ljóð hans inn-
hverfari og torræðari en flestra
annarra. Afstraktlist og nýstefna
atómskáldakynslóðarinnar hefur
sett mark sitt á skáldskap hans.
Ljóð Baldurs Óskarssonar em
myndræn og byggja vísvitandi á
skírskotunum í myndir. En málið
sjálft hefur orðið honum hvöt til
að yrkja og hann freistar þess að
færa út merkingarsvið þess. Hljóm-
ur einstakra orða, hrynjandi setn-
inga verða mikilvægari en það sem
þær eiga að tjá. Ljóðið er ort Ijóðs-
ins vegna. En varast ber einfaldanir
því að þegar vel og oft er lesið
uppljúkast þessi lokuðu ljóð.
HVADA NYR BILL ER
ÖRUGGASTA FJÁRFESTINGIN
AD ÁLITIÞEKKTRA BÍLASALA?
HVAÐA DEKK KAUPA ATVINNUBÍLSTJÓRAR?
BllAR hækkudu
MISMIKID
EDAEKKERT
5. tölublað Bílsins er nýkomið á blað-
sölustaði, fjölbreytt efni að vanda.
(Ath! 4. tölublað seldist upp hjá útgefanda á 10 dögum).
Áskriftasími er: 91 -82300

MMMÍMftttMni
MNMHMHi

Frjálstframtak