Morgunblaðið - 17.11.1987, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. NÓVEMBER 1987
Hvað segja þeir um raforkuútflutning til Bretlands?
rm i *i •• i ___j_
mogulegt
fjárhagshliðin vafasamari
Umfangsmikil
rannsóknastarf -
semi nauðsynleg
Þríðja auðlindin, orkan í vatns-
föllum og jarðvarma, gegnir
stóru hlutverki í þjóðarbúskap
íslendinga. Sú spurning hefur
leitað á hugi landsmanna í seinni
tíð, hvort útflutningur raforku -
til dæmis um sæstreng - væri
mögulegur, annarsvegar tækni-
lega, hinsvegar fjárhagslega.
Morgunblaðið ieitaði álits nokk-
urra fagaðila og fræðimanna um
þetta efni.
Þeir, sem spurðir vóru, eru: Hall-
dór Jónatansson, forstjóri Lands-
virkjunar, Jakob Bjömsson,
Orkumálastjóri, Aðalsteinn Guð-
johnsen, rafmagnsstjóri, dr. Þor-
steinn I. Sigfússon, eðlisfræðingur
hjá Raunvísindastofnun og Egill
B. Hreinsson, dósent í rafmagns-
verkfræði.
Spurt var:
* Er sala raforku til V-Evrópu
(Bretlands) möguleg eða líkleg í
nálægrí framtíð: a) tæknilega,
b) fjárhagslega?
Svörin er að finna hér á opnunni.
*
„Islensk raforka
tekur vart land á
Bretlandi fyrr en
undir aldamót“
segir Halldór Jónatansson,
forstjóri Landsvirlgunar
Hugmyndir um að senda raforku
frá íslandi um jafnstraumssæstreng
til Færeyja og Skotlands eru ekki
nýjar af nálinni. Athuganir á slíkum
möguleikum voru gerðar á áttunda
áratugnum og í byijun þess nfunda
án þess þó að gefa ótvíræða niður-
stöðu um að slíkur orkuútflutningur
væri hagkvæmur.
Frá því að síðustu athuganir voru
gerðar hefur jafnstraumstækninni
fleygt fram, bæði varðandi búnað
í endastöðvum og gerð jafnstraums-
strengja. Öryggi jafnstraumssam-
banda hefur aukist jafnframt því
sem kostnaður við þau hefur farið
lækkandi.
Þessi hagstæða þróun hefur leitt
til þess að víða um heim hafa verið
lagðir eða eru f undirbúningi sæ-
strengir til raforkuflutnings. Má hér
nefna að nýlokið er lagningu fjög-
urra 50 km sæstrengja milli
Frakklands og Bretlands fyrir 2000
MW flutning. Þá er nýbyijað á
framkvæmdum við lagningu um
100 km sæstrengs milli Svíþjóðar
og Finnlands. Flutningsgeta hans
er um 500 MW. Dæmi um sæ-
strengslagnir, sem nú eru í athug-
un, fara hér á eftir:
‘1000 MW = 1 GW
Af þessu má sjá að víða eru í
athugun sæstrengslagnir af svip-
aðri stærðargráðu og sæstrengs-
lögnin til Skotlands, sem Lands-
virkjun hefur nú til athugunar.
Allt bendir til að hægt sé að leysa
öll tæknileg vandamál _ varðandi
lagningu sæstrengs frá íslandi til
Skotlands. Spumingin er hinsvegar
sú hvort unnt verði _að bjóða raforku
um sæstreng frá íslandi til Skot-
lands á samkeppnisfæru verði á
Bretlandi svo og hvort Bretar séu
almennt reiðubúnir að ljá máls á
raforkukaupum frá íslandi.
Á Bretlandi er orkuöfluninni í
aðalatriðum skipt á milli §ögurra
fyrirtækja, en þau eru Central
Electricity Generating Board
(CEGB), sem er þeirra langstærst,
með um 90% af allri raforkufram-
leiðslu á Bretlandi, en CEGB annast
öflun og flutning orku á Englandi
og Wales, South of Scotland
Electricity Board (SSEB) og North
of Scotland Hydro Electric Board
(NSHEB), sem annast örkuöflun
og dreifíngu í Suður- og Norður-
Skotlandi og Northem Ireland
Electricity (NIE), sem gegnir sama
hlutverki á Norður-írlandi.
Þessi orkufyrirtæki eru mjög
mismunandi varðandi uppsett afl
með tilliti til eftirspumar. Þannig
búa skosku fyrirtækin og það írska
þegar yfir uppsettu afli, er gæti
nægt þeim til að mæta vaxandi
raforkueftirspum á orkuveitusvæð-
utr sínum fram yfir næstu aldamót.
Öðru máli gegnir um CEGB. Hjá
því fyrirtæki er fyrirsjáanlegur mik-
ill aflskortur nema ráðist verði f
miklar raforkuframkvæmdir á
næstu árum. Miðað við núverandi
ástand og horfur þarf CEGB á um
10.000 MW (10 GW) viðbótarafli
að halda árið 2000 og allt að 30.000
MW (30 GW) árið 2010. Þama
gæti raforka frá íslandi hugsanlega
komið inn í myndina og keppt við
raforku frá nýjum kjamorku- eða
kolastöðvum, en framleiðslukostn-
aður frá nýjum kjamorkustöðvum
áætlast um 1,45 kr./kWh (39 U.S.
mill/kWh), en frá kolastöðvum um
1,60 kr./kWh (43 U.S. mill/kWh).
Við þetta orkuverð þarf raforka frá
íslandi að geta keppt.
Eins og kunnugt er stefnir breska
ríkisstjómin að því að einkavæða
raforkugeirann í Englandi, Wales
og Skotlandi á næstu árum. Líklegt
er að skosku rafveitumar verði
gerðar að hlutafélögum án þess að
önnur breyting verði á rekstrarfyr-
irkomulagi þeirra. Hins vegar er
ekki ljóst hvemig staðið verður að
hugsanlegum breytingum á CEGB
(England og Wales) í einkafyrir-
tæki, en líklegt er talið að orku-
flutningskerfíð sem slíkt verði gert
að sérstöku hlutafélagi, er kaupi
raforku af þeim, er best bjóða
hverju sinni. Þetta mundi stuðla að
aukinni samkeppni raforkufram-
leiðenda og jafnframt draga úr þeim
aðstöðumun, sem í dag ríkir milli
þeirra vegna mismunandi mikillar
Qarlægðar frá hlutaðeigandi mark-
aði. Breytingar sem þessar verða
tvímælalaust til að bæta samkeppn-
isaðstöðu okkar.
Athugun Lands-
virkjunar á ót-
flutningi raforku
Yfirstandandi athugun Lands-
virkjunar á því hvort hagkvæmt
geti talist að flytja og selja raforku
um sæstreng frá íslandi til Skot-
lands hófst á sl. ári. Miðast athug-
unin við flutning á 500 MW um
einn sæstreng. Fyrstu niðurstöður
gáfu til kynna af raforkuverð frá
endastöð sæstrengs í Skotlandi
gæti verið samkeppnisfært við áð-
umefnd orkuverð frá kjamorku- og
kolastöðvum. Því var ákveðið að
halda þessum athugunum áfram á
vegum fyrirtækisins _án þess þó að
kosta of miklu til. Á næstunni er
væntanleg skýrsla um þetta efni
og hefur enn ekkert komið fram,
sem bendir til annars en að raforka
frá íslandi geti orðið raunhæfur
valkostur á Bretlandi hvað orkuverð
snertir, þó enn þurfi margt að skoða
betur, ekki síst markaðsmálin.
Verði lagður 500 MW sæstreng-
ur frá íslandi til Skotlands má ætla
að orkuflutningurinn geti numið
allt að 3500-4000 GWh á ári, en
til samanburðar má geta þess að
framleiðslugeta núverandi raforku-
Halldór Jónatansson
kerfis hér á landi er rúmlega 4000
GWh á ári.
Hagkvæmt vatnsafl til raforku-
vinnslu á íslandi er talið svara til
um 30.000 GWh á ári og úr jarð-
varma okkar er talið að vinna megi
á hagkvæman hátt raforku er nemi
um 20.000 GWh á ári eða samtals
50.000 GWh á ári. Verði af framan-
greindri orkusölu um sæstreng yrði
um 26% af vatnsaflinu nýtt eða um
16% af heildinni.
Til að anna flutningi og sölu á
500 MW um sæstreng til Skotlands
mætti hugsa sér að byggja allar
þær virkjanir, sem nú eru verk-
hannaðar, en þær eru Fljótsdals-
virkjun (252 MW), stækkun
Búrfells (100 MW), Sultartanga-
virkjun (110 MW), Vatnsfellsvirkj-
un (100 MW) og Villinganesvirlqun
(30 MW).
Nú er hugsanlegt að væntanleg-
ur kaupandi raforku frá íslandi
kreQist meira rekstraröryggis en
einn sæstrengur býður upp á. Kem-
ur þá til greina að leggja tvo
sæstrengi með alls 1000 MW flutn-
ingsgetu. Orkusala um þá gæti
numið allt að 8000 GWh á ári alls.
Kæmi þá vart annað til greina en
að ráðast í stórvirkjanir á Austur-
landi og fullvirlga vatnsfoll á
Þjórsársvæðinu.
Orkusala um sæstreng til Bret-
lands mundi tryggja betri nýtingu
orkuoflunarkerfísins frá því sem nú
er og þannig hafa áhrif til lækkun-
ar á raforkuverði hér á landi.
Eignarhald á þeim mannvirkjum
er tilheyra mundu sæstrengnum
má hugsa sér með ýmsum hætti.
Einn möguleikinn er sá að erlendir
aðilar tækju að sér fjármögnun og
Jakob Björnsson
rekstur strengsins, en orkuöflunin
yrði í höndum íslendinga. Enn eru
þó of margir endar lausir til að
unnt sé að meta hvaða fyrirkomulag
megi telja heppilegast í þessu efni.
Að sjálfsögðu getur enginn sagt
fyrir um það í dag hvort ráðagerðir
af framangreindu tagi eiga eftir að
rætast, hvað þá hvenær. Margt
bendir þó til þess að horfur hér að
lútandi eigi eftir að skýrast mjög á
næstu 1—2 árum og það fyrr en
seinna einkum með tilliti til tækni-
legra framfara í framleiðslu sæ-
strengja og þess, hve verð á raforku
úr kjamorku- og kolastöðvum virð-
ist fara hækkandi svo sem vegna
aukins kostnaðar við að mæta
sfauknum öryggiskröfum og kröf-
um um auknar mengunarvamir.
Allt þetta ýtir undir leit Breta að
öðmm ódýrari og hættuminni orku-
gjöfum og kemur þá sæstrengurinn
til álita að vissu marki, enda ef til
vill ekki aðeins tæknilega og fjár-
hagslega hagkvæmur kostur heldur
einnig laus við þau umhverfísvanda-
mál, sem kjamorku- og eldsneytis-
stöðvar eiga í vaxandi mæli við að
glíma.
Kostnaður við byggingu virkjana
með alls um 500 MW aflgetu og
lagningu sæstrengs frá íslandi til
Mesta
Lengd km dýpi m Flutnincrur MW»
Hawaii - Oaku 220 2000 500
Saravak - Malasía 650 200 2000
Nova-Scotia - Maine 410 200 900-1200
Jordanía - Egyptaland 50/ 800 —
Frakkland - Korsíka 300 3000 500
ísland - Færeyjar - Skotland 950 (500+450) 1000 500