Morgunblaðið - 28.01.1988, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. JANÚAR 1988
fltrgp Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakiö.
Sérstaða okkar
og sjálfstæði
Eg mundi leggja til að eitt
atriði væri gert og það er
þetta: þegar íslendingar, stjóm-
málamenn og aðrir, fara til
útlanda, að taka með sér túlka.
Það er allt annar hlutur að heyra
mann sem notar túlk eða annan
sem talar málið illa ... þetta
mundi styrkja tunguna bæði út
á við og inn á við... þá er
íslenska gerð jafnhá eins og
sænska, danska og norska."
Þessi ummæli Hermanns
Pálssonar í samtali á Stöð tvö
um helgina em ri^uð upp hér
vegna þess að Morgunblaðið
hefur áður bent á að íslendingar
ættu að sækjast eftir því að
tunga þeirra sem næst stendur
frumtungu allra Norðurlanda-
þjóða verði viðurkennd í
umræðum á vettvangi Norður-
landaráðs og þannig metin til
jafns við norsku, dönsku og
sænsku. En það var nú eitthvað
annað en þessu væri vel tekið á
sínum tíma. Flestir fulltrúar
annarra Norðurlandaþjóða sem
létu í ljós skoðanir á málinu
vom neikvæðir og heldur lunta-
legir í okkar garð, og íslenzkir
fulltrúar sumir gáfu þessu eng-
an gaum, höfðu málið jafnvel í
flimtingum og gáfu því langt
nef! Það var engu líkara en þeir
litu á svo sjálfsagða hugmynd
sem e.k. bamaskap og töluðu
með forakt um þá sem létu sér
til hugar koma að við sætum
við sama borð og fyrmefndar
bræðraþjóðir. Öll var þessi uppá-
koma heldur ömurleg og til lítils
sóma, sízt af öllu varð hún
íslenzkri tungu til framdráttar,
því miður. En nú hefur Hermann
Pálsson enn drepið á sama mál
og er ástæða til að fagna hug-
myndum hans. Þær mundu í
senn leysa vanda og minna jafn-
framt á þá virðingu sem ylhýra
málið á kröfu til. Við eigum því
ekki að láta deigan síga, heldur
bera þetta þjóðþrifamál fram
með fiillum sóma. Sigur gæti
unnizt og yrði það okkur til
vegsauka.
Hér í blaðinu og annars stað-
ar hefur einnig verið að því vikið
að íslenzk rit mætti bera fram
í samkeppni til norrænna bók-
menntaverðlauna á íslenzkri
tungu. Þá fyrst sætu íslenzkir
rithöfundar við sama borð og
fúlltrúar fyrrnefndra þjóða.
Þetta yrði vafalaust erfitt í
framkvæmd, en þó framkvæm-
anlegt, ef dómnefndina skipuðu
sérfræðingar í bókmenntum og
norrænu. Hvað sem því líður og
um leið og á þetta er enn minnt
á þessum vettvangi skal því
fagnað að íslenzkur rithöfundur
hefur nú hlotið þessa viðurkenn-
ingu í þriðja sinn. Thor Vil-
hjálmsson er vel að henni
kominn, svo góður fulltrúi
íslenzkra bókmennta sem hann
hefur verið um langt skeið. Eru
honum sendar heillaóskir af
þessu tilefni. Sá sómi sem
íslenzkum listamönnum er sýnd-
ur varðar okkur öll en það fer
ekki hjá því að athyglin beinist
einnig að þýðanda skáldsögu
Thors, Peter Hallberg, sem hef-
ur unnið mörg þrekvirki í okkar
þágu, ekki sízt sem þýðandi
verka Halldórs Laxness áður en
hann hlaut Nóbelsverðlaun. Það
er augljóst að þýðingar geta
ráðið úrslitum um velgengni
íslenzkra verka erlendis enda
gífurlega mikilvægt hvemig að
þeim er staðið.
Enn einu sinni er athyglinni
beint að einum mikilvægasta
þætti íslenzkrar þjóðmenningar
fyiT og síðar, bókmenntunum,
sem eru ásamt tungunni dýr-
mætasti arfahlutur okkar.
Okkur ber að sinna þessum
homsteinum sérstöðu okkar og
sjálfstæðis og minnast þess
ævinlega að þá treystum við til-
vist okkar bezt þegar við
ræktum bókmenninguna og
leggjum áherzlu á ritlistina sem
hefur verið okkur sverð og
skjöldur í erfíðri baráttu að
halda einkennunvokkar og reisn.
Hvað sem öðm líður verða
bókmenntir okkar og orðlist
fyrst og síðast dýrmæt eign
íslenzku þjóðarinnar eins og ver-
ið hefur. Þær eiga einkum erindi
við hana. Það er svo skemmtileg
viðbót þegar við getum miðlað
öðmm af þessari reynslu okkar
eins og íslenzk skáld gerðu til
foma við mikinn orstír. En jafn-
vel sá skáldskapur var alltaf
gestur með öðmm þjóðum. Hér
heima hefur hann verið sá afl-
gjafí sem orðið hefur einna
drýgstur í ævarandi sjálfstæðis-
baráttu okkar. Ef hann verður
ekki áfram snarasti þáttur
íslenzkrar menningar deyr
tungan og sérkenni okkar og
sjálfstæði glatast. Svo mikið er
í húfí að við ræktum þennan
arf. Aðrir munu ekki gera það.
Barist um annað sæti
finnsku forsetakosnin
Hvem á maður að kjósa ef
maður vill vera öruggur um að
atkvæði manns komi ekki Mauno
Koivisto til góða? „Þeirri spura-
ingu get ég ekki svarað,“ segir
Kimmo Kajaste sem er kjör-
mannsefni til stuðnings Harri
Holkeri. Svar hans er dæmigert
fyrir kosningabaráttuna í Finn-
landl í vetur. Allir segjast beijast
til sigurs. En augljóst er að ann-
aðhvort mun Mauno Koivisto
forseti verða endurkjörinn beint
eða lokaslagurinn stendur milli
hans og þess af þeim fjórum
keppinautum hans sem hefur náð
bestum árangri í fyrstu umferð
kosninganna.
Mauno Koivisto forseti berst fyr-
ir að vera endurkjörinn í beinum
kosningum. Hin fjögur forsetaefnin
beijast sín á milli um annað sætið.
Ef enginn, þ.e. Koivisto, fær yfir
50% allra atkvæða í kosningunum
31. janúar og 1. febrúar nk. verða
sérstakir kjörmenn að koma saman
um miðjan febrúar og velja forseta.
Kjörmennimir verða kosnir um leið
og þjóðin greiðir atkvæði um for-
seta, en þeir koma því aðeins saman
ef enginn fær hreinan meirihluta í
beinu kosningunum.
Það þykir öruggt að Mauno Koiv-
isto forseti hljóti mest fylgi. En
fylgi kjörmanna hans er mun minna
en persónulegt fylgi hans, og því-
er mjög líklegt að á kjörmanna-
fundi yrði hart barist um hvert
atkvæði. Allir fímm frambjóðendur
fullyrða að kjörmenn þeirra séu
ekki á uppboði, en hitt er augljóst
að kjörmenn geta ekki stutt sinn
mann út í rauðan dauðann. Þeir
verða að vera sveigjanlegir til að
einhver verði forseti.
Kimmo Kajaste er fréttafulltrúi
Hægri flokksins og mikill stuðn-
ingsmaður Harris Holkeris forsæt-
isráðherra. Hann segist vera fullviss
um að verða kosinn kjörmaður og
staðráðinn í að gefa Holkeri sitt
atkvæði, einnig á lokasprettinum.
En hvað þá ef lokaspretturinn hefst
og annar þeirra sem þá eru eftir
heitir ekki Harri Holkeri?
„Við sem ætlum að verða kjör-
Kimmo Kajaste, einn af tilvon-
andi kjörmönnum Harris Hoiker-
is.
Mauno Koivisto Finnlandsfor-
seti.
Harri Holkerí í viðtali við Morgunblaðið:
Eg er ekki ríkisarfi
„í þessari keppni er einungis
barist um fyrsta sætið,“ segir
Harri Holkeri forsætisráðherra
Finnlands og forsetaefni
finnskra hægri manna. Hann
svarar svolítið þreytulega er
fréttaritari Morgunblaðsins spyr
hvort það sé ekki til í dæminu
að Holkeri sé að tryggja sér ann-
að sæti til þess að gerast „ríkis-
arfi“ 1994, er Mauno Koivisto
forseti fer væntanlega frá, enda
hefur þessi spurning oft verið
lögð fram áður.
Holkeri vísar á bug öllum hug-
myndum um að hann sé „ríkisarfí"
Koivistos, þó svo að það sé Koivisto
að þakka að Holkeri er orðinn for-
sætisráðherra. Hann fullyrðir, að
það sé fullkomlega eðlilegt að hann
sé í framboði á móti Koivisto.
„Kekkonen var í framboði á móti
Paasikivi forseta 1951, þó að hann
væri forsætisráðherra og trúnaðar-
maður forsetans," segir Holkeri.
Það mætti bæta því við að Kekkon-
en tapaði 1951 en var kosinn
eftirmaður Paasikivis sex árum
seinna.
Helsta verkefni Finnlandsforseta
er að hafa yfírstjóm utanríkismála.
Morgunblaðið spyr Holkeri hvers
hann vænti af hugmyndunum um
að draga úr spennu á Norðurhöfum.
Hver yrði hlutdeild íslendinga í
þeim?
„Ég ætla ekki að segja íslending-
um hvemig þeir eiga að haga sér
í öryggismálum. ísland er aðild-
arríki Atlantshafsbandalagsins sem
við emm ekki. Við hljótum að taka
tillit til þess. Ef málin þokast í þá
átt, að öryggismál á Norðurhöfum
verða rædd á alþjóðavettvangi, þá
kemur til gréina að skoða hlutdeild
einstakra ríkja nánar. En á þessu
stigi vil ég ekki kveða fastar að
orði.“
Harri Holkeri vill þannig sem
minnst segja um sameiginleg ör-
yggismál Islands og Finnlands en
er þeim mun áhugasamari að árétta
samstarf ríkjanna á efíiahagssvið-
inu, innan vébanda EFTA. Hann
telur EFTA vera mikilvægasta tæki
Norðurlandanna í þeim viðræðum
sem nú fara fram í því skyni að
auka samskipti EB og þeirra Norð-
urlanda sem ekki eru f Evrópu-
bandalaginu, þ.e. Finnlands,
íslands, Noregs og Svíþjóðar.
En hvað þá um samskipti íslend-
inga og Finna við meginlandsþjóðir
Evrópu? Bæði ísland og Finnland
eru á útjaðri Evrópu og eiga
kannski við sérstaka erfíðleika að
etja vegna samruna efnahagslífsins
í Vestur-Evrópu. Holkeri tekur
enga afstöðu til stöðu íslendinga
gagnvart EB en hann harðneitar
því að Finnar glími við sérstök
vandamál:
„Samskipti okkar við Sovétríkin
tefja ekki fyrir þátttöku okkar í
sameiningu Evrópu. Ég vil frekar
segja að sjóndeildarhringur okkar
sé öðruvísi en annarra og kannski
víðari en margra Evrópuþjóða. Mig
langar að benda á það, sem ég hef
áður sagt að t.d. mikinn hluta af
því sem telst ómissandi evrópsk
menning er að fínna í Austur-
Evrópu. Til dæmis mætti segja að
Leningrad sé „evjrópskari borg“ en
Helsinki."
Texti og myndir:
LARS LUNDSTEN
fréttaritari Morgunblaösins ÍHelsinki