Morgunblaðið - 10.03.1988, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. MARZ 1988
má nánast segja, að þau hafi afsal-
að sér þjóðlegu sjálfræði í ákveðn-
um málum. Sjálfstæð, einangruð
opinber meiriháttar ákvörðunar-
taka í peninga-, atvinnumarkaðs-,
landbúnaðar- ög viðskiptamálum,
er óhugsandi innan EB. Sáttmáli
þessara þjóða um mjög náið og
víðtækt samstarf innan EB, brýtur
gjörsamlega í bága við fyrri hug-
myndir manna um sjálfstæði ríkja.
Fyrir þá eða þær þjóðir, sem vilja
undirgangast slíkt afsal um sjálfs-
forræði í hefðbundinni merkingu
þess orðs, vegna markmiða um
nýjar og árangursríkar leiðir til
aukinnar almennrar velmegunar
þegnanna er allt gott að segja, ef
menn vilja greiða það gjald sem um
ræðir.
Það er engum vafa bundið, að
hinir frjálsu og ótakmörkuðu flutn-
ingar fjármagns og vinnuafls innan
EB flýta fyrir samruna EB í eitt
bandalagsríki. Eðli málsins sam-
kvæmt hljóta stærstu og fjölmenn-
ustu ríkin að ráða lögum og lofum
innan þessarar ríkjasamsteypu.
Reynsla liðinna ára hefur staðfest
þetta.
Staða smáþjóða
Hin stóra spuming sem snýr að
íslendingum er. Hver er staða okk-
ar sem smáríkis á hjara veraldar í
þessari þróun? Er unnt að viðhalda
og efla sjálfstæði þjóðarinnar í hinni
hefðbundnu merkingu eða verðum
við að endurmeta það gildismat sem
felst þar að baki?
Islendingar hafa verið virkir þátt-
takendur í víðtæku alþjóðasam-
starfi frá stofnun lýðveldisins árið
1944. ísland er aðili að Norður-
landaráði, Atlantshafsbandalaginu,
Sameinuðu þjóðunum, Fríverslun-
arbandalagi Evrópu o.s. frv. Þá
taka íslendingar þátt í fjölbreyti-
legu alþjóðlegu samstarfi á sviði
félags-, menningar-, heilbrigðis-,
fjarskipta-, vísindamála o.s. frv.
Það er óhætt að fullyrða, að þjóðin
hafi verið mjög opin fyrir samskipt-
um við aðrar þjóðir án þess að fram-
selja nokkurn hluta af sjálfsákvörð-
unarrétti sínum sem sjálfstæð þjóð.
Umhverfíð hefur hins vegar tekið
nokkrum breytingum. Norrænu
þjóðimar hafa færst nær hver ann-
arri. Vestur-Evrópuríkin stefna í
sameiningu — ríkjabandalag — og
starfa sem ein ríkjaheild á ákveðn-
um sviðum. í austri og vestri eru
stórveldin, Bandaríki Norður-
Ameríku og Sovétríkin, sem em
eðli málsins samkvæmt ríkjasam-
bönd. Við þetta bætist starfsemi
fjölþjóða fýrirtækja, sem teygja
anga sína út um allan heim. Tækni-
þróunin og þjónusta ýmissa þessara
fýrirtækja er þess eðlis að þau öðl-
ast sjálfkrafa ákveðna einkaréttar-
aðstöðu, hvort sem mönnum líkar
það betur eða verr. Nægir í því
sambandi að minna á tölvufyrir-
tæki, íjarskiptafyrirtæki o.þ.h.
Islendingar eins og flestar aðrar
þjóðir hafa orðið að beygja sig und-
ir þessa þróun og undirgangast þá
skilmála sem um ræðir. í því felst
ekki afsal stjómarfarlegs sjálfstæð-
is, en hins vegar ákveðin erlend
áhrif um framkvæmd eða útfærslu
tiltekinna mála á takmörkuðu sviði.
Áhrif aðildar að EB
Aðild að EB myndi hafa í för
með sér afsal á einhliða ákvörðun-
artöku í veigamiklum málum og
skapar jafnframt ákveðinn og jafn-
an rétt þegna aðildarríkja á ís-
landi. Útlendingar — þegnar EB —
öðluðust rétt til að stofna fyrirtæki
í hvaða landi sem er innan EB,
aðgangur að sameiginlegum auð-
lindum sbr. fiskimiðum yrði jafn,
ijármagnsflutningar fijálsir, sömu-
leiðis atvinnuréttur innan svæðisins
o.s.frv. Markmið EB er að tryggja
hagkvæma verkaskiptingu og bæta
lífskjör. Efnahagslegur ávinningur
er meginmarkmið. Önnur atriði eins
og hin þjóðemislegu og menningar-
legu eru víkjandi.
Viðskiptahagsmunir
Viðskiptalega skiptir EB miklu
máli fyrir ísland. Hið sama má segja
um Bandaríkin. Norðurlöndin
skipta minna máli viðskiptalega, en
hins vegar þeim mun meira félags-
og menningarlega. Segja má að til
þessa hafi íslendingar notið hins
Guðmundur H. Garðarsson
reynd, að þjóðir sem telja sig eiga
ríkra hagsmuna að gæta hafa á
síðustu ámm tengst nánari böndum
og í ýmsum ákveðnum tilvikum
sameinast eins og á þjóðlegum
gmndvelli væri í útfærslu veigamik-
illa þátta á sviði atvinnu- og efna-
hagsmála.
Afsal sjálfstæðis
Efnahagsbandalag Evrópu — EB
— er dæmigert fyrir þessa þróun.
Flest helstu iðnríki Vestur-Evrópu
mynda EB. Innan þess hafa ríkin
tengst mjög sterkum böndum og
Þl 1 RI SLEN QA
SEM VALIÐ HAFA MAZDA 323 HUÓTA AÐ HAFA RÉTT FYRIR SÉRM
MAZDA 323 hefur jafnan veriö ímynd hins fullkomna
fjölskyldubíls því hann býður upp á fullkomnun þeirra
þátta, sem skipta mestu máli í slíkum bíl. Hann er
fallegur, lipur í akstri, aflmikill, sparneytinn og óvenju
rúmgóður. 1988 árgerðin af þessum geysivinsæla bíl er
með ýmsum útlitsbreytingum, fjölmörgum tæknileg-
um nýjungum og nýrri luxusinnréttingu. MAZDA 323
fæst í yfir 20 gerðum: 3, 4, 5 dyra eða Station. Einn
þeirra hentar þér örugglega!
MAZDA 323 kostar nú frá aðeins kr. 457.000
(stgr.verA 1.3 LX 3 dyra) (gengisskr. 04.03.88)
BILABORG HF.
FOSSHÁLSI 1, S.68 12 99.

SÉIÍ
•. .

ísland osr Efna-
hagsbandalagið
eftir Guðmund H.
Garðarsson
Síðastliðið haust hófst mikil
umræða í fjölmiðlum um vernd
islenskrar tungu. Tilefnið var
m.a. að á Alþingi höfðu farið
fram umræður um það, hvort
heimila ætti eða láta ótruflað,
að unnt er að horfa á útsending-
ar erlendra sjónvarpsstöðva, sem
ná til íslands í gegnum gervi-
hnetti. Málvöndunarmenn töldu,
að þar sem ekki væri unnt að
texta efni umræddra stöðva,
bæri að torvelda móttöku hins
erlenda sjónvarpsefnis og koma
þar með í veg fyrir hugsanleg
neikvæð erlend áhrif á íslenska
tungu.
Það er skoðun margra að of mik-
ið berist þegar af erlendum áhrifum
inn í landið, sérstaklega vegna er-
lends siónvarpsefnis.
Talið var fullkomlega tímabært
að staldra við í þessum efnum og
kanna hvar Islendingar væru á vegi
staddir áður en lengra væri haldið.
Styrk staða móðurmálsins var
og er forsenda sjálfstæðrar
íslenskrar menningar. Um þetta
eru allir góðir Islendingar sam-
mála.
En það eru fleiri og jafn mikilvæg
atriði, sem skipta sköpum fyrir
sjálfstæði lands og þjóðar.
Sameining ríkja
A síðustu áratugum hafa sam-
skipti þjóða á flest öllum sviðum
gjörbreyst. Tækniþróun á sviði fjar-
skipta og samgangna hefur þurrkað •
út fjarlægðir milli þjóða í eiginlegri
og óeiginlegri merkingu. Kjarnorka
til friðsamlegrar notkunar hefur
gjörbreytt atvinnu- og efnahagslífí
hinna háþróuðu iðnríkja. Kjarnork-
an, vetnissprengjur, eldflaugarnar
og önnur nútíma háþróuð ógnar-
vopn hafa sett stórveldum nýjar og
áður óþekktar samskiptareglur.
Þetta og ótal margt fleira í þróun
vísinda og tækni hefur gert það að
verkum, að enginn, hvorki þjóð né
einstaklingar, býr við einangrun.
Ákvarðanir teknar í Hvíta húsinu
eða Kreml geta og hafa áhrif um
gjörvalla heimsbyggð. Fyrir rúmri
hálfri öld eða aðeins einum manns-
aldri var þessu öðru vísi varið. Við-
horf og gildismat hafa breyst að
sama skapi.
Ef litið er til stöðu ríkja og sjálf-
stæðis þjóða, hefur þróunin verið
frá hinu sjálfstæða óháða ríki yfir
í stærri heildir, ríkjasambönd eða
bandalög. Það á einkum við í at-
vinnu-, viðskipta-, og efnahagsmál-
um, sem og öryggis- og hermálum.
Í sumum tilvikum er erfitt að draga
mörk um innbyrðis tengsl þessara
þátta í sameiningu eða nánu banda-
lagi margra ólíkra þjóða. En eftir
sem áður blasir nú við sú stað-