Morgunblaðið - 10.03.1988, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. MARZ 1988
25
Norræna húsið:
Fyrirlestur um óperuna
í Finnlandi fyrr og nú
kostir söluskattskerfisins eru:
1. Söluskattskerfið aflar 40% af
telq'um ríkisins, og er það örugglega
heimsmet.
2. Söluskattskerfið er mjög ódýrt
í innheimtu. 35 menn sjá um það
hjá ríkisskattstjóra.
3. Skattsvik vegna söluskatts, til
dæmis í formi nótulausra viðskipta,
eru minni hér á landi en á hinum
Norðurlöndunum, eins og kemur
fram í greinagóðri skýrslu um
skattsvik á íslandi sem gefin var
út 1986.
4. Söluskattur er sveigjanlegri
en virðisaukaskattur, og því betur
til fallinn sem hagstjórntæki. Til
dæmis, ef fella þarf niður söluskatt
af tækjabúnaði sem Láons eða Kiw-
anis ætla að gefa til sjúkrahúss,
er það mikið mál í virðisaukaskatts-
kerfinu, en einfalt í söluskattskerfi.
5. Söluskattskerfið leyfir fleiri
en eina prósentu. I Bandaríkjunum
er innheimtur alls kyns skattur við
búðarkassann í matvöruverslunum,
einn fyrir áfengi, annar fyrir mat,
sá þriðji fyrir fatnað. Ekki vefst
þetta fyrir bandarísku afgreiðslu-
fólki, og held ég þó að óhætt sé
að segja að íslenskt afgreiðslufólk
sé í það minnsta jafn töluglöggt og
það bandaríska. Þar eru einfaidlega
notaðir búðarkassar með fleiri en
einum valkosti í skattprósentu.
Gallar virðisaukaskatts
1. Virðisaukaskatturinn er mjög
dýr í innheimtu. Beinn kostnaður,
sem ríkið verður að greiða, eru laun
fyrir 100 menn í stað þeirra 35
manna sem sjá í dag um söluskatt.
Aukin tölvuíjárfesting og vinnsla
mun teljast í hundruðum- milljóna
króna.
2. En þjóðin fómar þó mestu,
um 375 ársverkum. Kostnaður
ríkisins við innheimtu virðisauka-
skatts er hverfandi miðað við þá
fóm sem þjóðin öll þarf að færa:
12.500 aðilar bætast við þá sem
þegar greiða söluskatt. Skriffínnsk-
an, einkum hjá litlum fyrirtækjum,
vex mjög. Tölvuvæðing verður
nauðsynleg.
Aðeins lítill hluti íslenskra fyrir-
tækja er nægilega tölvuvæddur til
að geta tekið upp þetta kerfi án
mikillar aukavinnu. Ef reiknað er
með því að hver aðili vetji */30 aí
sínum tíma í útreikning á virðis-
aukaskatti, sem síst er ofmetið, em
það 375 manns sem ekkert annað
gera en að reikna út virðisauka-
skatt og fylla út eyðublöð.
3. Litlir aðilar, með hugvit og
atorku til framkvæmda, munu frek-
ar kjósa að fá sér launað starf, en
að fara út í óvissan rekstur. Það
er ekki bætandi á, þær kröfur sem
ungt og dugandi fólk verður að
uppfylla til að setja á laggirnar
nýja starfsemi. Má þar nefna fjár-
mögnun, aðstöðu og þörf á upplýs-
ingum. Ef ríkið íþyngiri þessum
aðilum með auknum skýldum er
ekki við góðu að búast.
Vera má að atvinnuleysið, sem
er víða 10% í Evrópu, sé til komið
vegna þess að lítil fyrirtæki þrífast
illa vegna skriffinnsku, og geta
ekki ráðið til sín fleira fólk.
Gallar söluskattskerf isins
Gagnrýnin á söluskattskerfið er
að mestu vegna háværra radda um
skattsvik. Þessi skattur skilar ríkis-
sjóði 40% teknanna, og er það meira
en góðu hófi gegnir. Það má því
lækka prósentuna, sem nú er 25
af hundraði.
Sérfræðingar sem kannað hafa
skattsvik hafa komist að því að
með því að minnka prósentuna
minnka ekki svikin, þótt nýir aðilar
í viðskiptum freistist síður til að
byrja að svíkja.
Þijár leiðir eru vænlegastar til
að gera söluskattskerfið réttlátara:
I fyrsta lagi þarf aukið eftirlit,
sem þó þarf ekki að vera kostnaðar-
samt.
í öðru lagi þarf að minnka sölu-
skattsprósentuna verulega.
{ þriðja lagi þarf að koma á því,
sem kallað er sjálfseftirlit. Það felst
í því að draga úr löngun manna til
að stunda skattlaus viðskipti með
því að aðilinn sem borgar skattinn
sjái hag í því að borga hann.
Ein hugmynd um sjálfseftirlit er
að greiða neytendum, þ.e. sölu-
skattsgreiðendunum, hluta af
skattinum aftur. Sá sem borgar og
fær reikning fyrir fengi til dæmis
í árslok helming af söluskattinum
endurgreiddan gegn framvísun
reikninga.
Hafa ber í huga að allar þessar
aðgerðir eru einungis til þess að
svala réttlætiskennd manna, ekki
til að auka tekjur ríkisins. I áður-
nefndri skýrslu um skattsvik kemur
nefnilega fram að skattsvik á ís-
landi eru minni en á Norðurlöndun-
um, og innan við 10%. Aukið eftir-
lit og skriffínnska mundi jafnvel
kosta ríkið meira en það aflaði með
sínum aðgerðum.
Niðurlag
Það virðist mun betri kostur að
halda söluskattskerfinu og taka
ekki upp virðisaukaskatt. Gallar
þess eru hverfandi miðað við galla
virðisaukaskattskerfísins. Sölu-
skattskerfið virkar vel fyrir ríkið,
aflar ví 40% af tekjunum. Réttlætið
í kerfinu má bæta með auknu eftir-
liti, sjálfseftirliti og lægri prósentu.
Við þurfum ekki að apa allt eftir
Norðurlöndum, þótt margt gott sé
þaðan að fá. Virðisaukaskattur
hentar ekki á Islandi.
Gallinn við virðisaukaskatts-
frumvarpið er að fulltrúi íslensku
þjóðarinnar er ekki með í umræð-
unni: Aform ríkisins eru að fá meiri
og réttlátari tekjur, en fómir þjóð-
arinnar í heild em miklu meiri en
þessar auknu tekjur ríkissjóðs.
Aukin hagræðing í atvinnu-
rekstri, aukin framleiðni með meiri
sjálfvirkni í iðnaði, það eru takmörk
sem við ættum að stefna að. Okkur
vantar efnahagslegan og menning-
arlegan virðisauka, ekki virðisauka-
skatt.
Höfundur er verkfræðingur.
FIMMTUDAGINN 10. mars kl.
20.30 heldur finnski leikstjór-
inn Hannu Heikinheimo fyrir-
lestur í Norræna húsinu um
óperuna í Finnlandi fyrr og nú.
í fyrirlestrinum fjallar hann um
uppruna og sögu finnsku óperunn-
ar og helstu óperur og höfunda
þeirra, s.s. Matetoja, Kokkonen
og Sallinen. Einnig segir hann frá
heimsfrægum fínnskum söngvur-
um og sýnir myndbönd.
Hannu Heikinheimo er staddur
hér á landi í boði Norræna hússins
og Vinafélags íslensku óperunnar.
Með honum í för er einnig finnski
hljómsveitarstjórinn Petri Sakari,
en þeir Heikinheimo vinna sáman
að sjónvarpsgerð óperunnar Viki-
vaka eftir Atla Heimi Sveinsson,
en*allar sjónvarpsstöðvar Norður-
landa standa saman að því verk-
efni.
(Fréttatilkynning)
V i. „

- og tvöfaldur pottur að auki!
Núna er meiri ástæða en nokkru sinni fyrr
tii að spá vandlega í liðin og spila með af krafti,
því -M
JJ J-i j
l-x-2
Þetta er eini lukkupotturinn þar sem þekking margfaldar vinningslíkur.
% /
v
ISLENSKAR GETRAUNIR
Iþróttamlöslöðinni v/Sigtún - sími 84590.
yÚNUSWUSlA