Morgunblaðið - 30.08.1988, Blaðsíða 54

54
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. ÁGÚST 1988
Aðalfundur Skógræktarfélag’s íslands
Landgræðsluskógar og
endurheimt birkiskóga
Söfnun birki-
fræs verður
endurtekin
AÐALFUNDUR Skógræktarfé
- lags íslands var, auk venjulegra
aðalfundarstarfa, helgaður und-
irbúningi að 60 ára afmæli fé-
lagsins árið 1990 en ákveðið hef-
ur verið að skógræktarfélagið
ásamt Landgræðslu ríkisins og
landbúnaðarráðuneytinu sam-
einist það ár um átak til að klæða
landið skógi með sérstaka
áherslu á svokallaða land-
græðsluskóga. Af því tilefni
flutti Sveinn Runólfsson land-
græðslustjóri erindi um land-
græðsluskóga og Andrés Arnalds
beitarþolsfræðingur hjá Land-
græðslu ríkisins fjallaði um end-
urheimt birkiskóga og gerði um
leið grein fyrir afrakstri fræ-
' söfnunarinnar síðastliðið haust.
Hún þótti takast með afbrigðum
vel og hefur verið ákveðið að
standa að samskonar söfnun á
þessu ári.
I erindi Sveins Runólfssonar kom
fram að vel væri við hæfi að koma
á sérstöku átaki í plöntun land-
græðsluskóga nú á þessum tímum
þegar umræða í þjóðfélaginu er jafn
mikii og raun ber vitni um land-
græðslu, gróðurvernd og gróður-
eyðingu. Hugtakið landgræðslu-
skóga vildi hann skilgreina sem all-
ar landgræðslu- og gróðurvemdar-
aðgerðir er leiða til þess að landið
verði skógi eða kjarri vaxið. Hann
vék síðan að stöðu landgræðslu
skógræktar í dag og sagði að mest-
ur hluti skóganna, það er náttúru-
legt birki og víðikjarr, væri utan
girðinga og því oftast undir stjóm-
lausu beitarálagi og ástand þeirra
í samræmi við það. Unnið er að
kortlagningu allra birkiskóga á
landinu og mun því verki væntan-
lega verða lokið árið 1990, en lítið
er vitað um útbreiðslu á víði- og
birkikjarri sem víða er í eyðingar-
hættu.
Brýnt að efla fræðslu
„Eitt af megin markmiðum þessa
átaks,“ sagði Sveinn, „hlýtur að
vera stóraukin fræðslu-, leiðbein-
ingar- og kynningarstarfsemi á
sviði landgræðslu og skógræktar.
Þess vegna er brýnt að efla fræðslu
um landgræðslu og skógrækt í
grunnskólum og framhaldsskólum
og ekki hvað síst í bændaskólum
og Garðyrkjuskólanum. Þá verður
að stuðla að aukinni þátttöku al-
mennings í uppgræðslu og gróður-
vemd með ráðgjöf og Ieiðbeiningum
og kemur til greina að ráða sér-
stakan starfskraft til þess. Þetta
tel ég vera þýðingarmest til undir-
búnings að fyrirhuguðu átaki og
nánast forsenda þess að vel takist
til.“
Sagði hann að í starfssamningi
núverandi ríkisstjómar væru skýr
ákvæði sem tengjast landgræðslu
og skógrækt og gæfu þau all glæst
fyrirheit, sem að vísu eru ekki orð-
in að veruleika. „En hið opinbera
er þó eigandi að geysistóm landi,
eða um 900 til 1.000 jörðum," sagði
Sveinn. „Ekki veit ég hvort kirkju-
jarðir era þar með taldar, en þær
virðast ekki vera auðfengnar né
ódýrar til skógræktar. Þó að marg-
ar ríkisjarðir séu byggðar þá ætti
ekki að skorta landrými til plöntun-
ar, því bæjar- og sveitarfélög hafa
umtalsvert land til umráða og Land-
græðslan og Skógrækt ríkisins eiga
mikið land. Það þarf því að gera
ítarlega áætlun um hvaða land-
svæði verða tiltæk almenningi til
Morgunblaðið/Davíð Pétursson
Fulltrúar og gestir á aðalfundi Skógræktarfélags íslands fóru í skoðunarferð um Borgarfjörð og skoð-
uðu meðal annars skógræktina í Skorradal í boði Skógræktar rikisins. Að var í skóginum þar sem
bomar vom fram veitingar.
plöntunar á landgræðslutijám árið
1990 til þess að hægt verði að sinna
óskum og þörfum einstaklinga,
starfsmannafélaga og félagasam-
taka hvað varðar land og aðgang
að landi.
Hugarfarsbreytingin
þýðingarmikil
Mér fínnst það einnig skylda
opinberra aðila að sjá til þess að
árið 1990 verði mikið magn af ódýr-
um úrvalsplöntum tiltækt handa
fúsum sjálfboðaliðum. Við þurfum
að setja okkur takmark um fjölda
plantna sem plantað verður fyrir
tilstuðlan þessa átaks og miða þá
við tiltekinn fjölda á hvem íslend-
ing. En við megum ekki meta ár-
angurinn af átakinu eingöngu í
fjölda plantna sem plantað verður.
Það er hugarfarsbreytingin hjá
fólkinu í landinu og forráðamönnum
þjóðarinnar sem er þýðingarmeiri."
Sveinn vék síðan að undirbúningi
á vegum Landgræðslu ríkisins og
sagði að rannsóknaraðilar yrðu að
taka höndum saman og finna leiðir
til að gera plöntun landgræðslu-
skóga öragga og einfalda. Það
Ólafur Vilhjálmsson formaður
stjórnaði fjöldasöng I Skorradal.
Morgunblaðið/Davíð Pétursson
Skógræktarfélags Hafnarfjarðar
væri fátt sem dræpi jafn fljótt áhug-
ann eins og lélegur árangur í starfí.
Leitað nýrra leiða
í erindi Andrésar Amalds, End-
urheimt birkiskóga, kom fram að
Landgræðsla ríkisins leiti nú nýrra
leiða að markvissu starfi og þá
ekki hvað síst með það í huga að
geta mætt sívaxandi kröfum þjóð-
arinnar um fjölbreyttan og aðlað-
andi gróður til margskonar nota.
„Ein af þeim tegundum gróðurríkis-
ins, sem höfðar hvað mest til þjóðar-
innar er íslenska birkið," sagði
Andrés. „Birkið er samofíð sögu
íslensku þjóðarinnar og skógamir
vora undirstaða þeirrar velmegunar
sem hér ríkti til foma. Á okkar
dögum flykkist fólk sér til afþrey-
ingar í þær fátæklegu skógarleifar,
sem enn tóra, en þær era bæði fáar
og smáar." Sagði hann það verðugt
verkefni og löngu tímabært að fara
að vinna skipulega að stórefldri
útbreiðslu birkiskóga á íslandi og
era margvísleg rannsóknar- og þró-
unarverkefni hafín í þeim tilgangi.
Hefur verkefnið af hálfu Land-
græðslu ríkisins verið nefnt „End-
urheimt birkiskóga".
Lítíð vitað um
íslenska birkið
Birkiskógar þekja nú 1% af yfir-
borði landsins og er mikill hluti
þess skóglendis lítilfjörleg
kjarrkræla. „Gróðursagan kennir
okkur hins vegar, að á bilinu 25%
til 40% lands hafí verið skógi vaxin
er land var numið,“ sagði Andrés.
Hann sagði það ekki raunhæft
markmið að ætla sér að klæða allt
það land birki sem áður var skógi
vaxið, þar sem slíkt samræmdist
ekki landnýtingarþörfum okkar
nema að nokkra leyti. Það þyrfti
því að skilgreina vel að hvaða land-
nýtingu eigi að stefna á hverjum
stað. Sagði hann að birkið hefði
þann kost umfram aðrar tegundir
í jurtaríkinu að það nemur land til-
tölulega snemma í framvindu gróð-
ursamfélaga, en myndar jafnframt
það gróðurfar sem er í jafnvægi við
ríkjandi gróðurskilyrði. Því má ætla
að birkið sé ákjósanleg tegund til
landgræðslu hér á landi. Staðreynd-
in væri hins vegar sú að lítið væri
vitað um íslenska birkið, en verið
væri að bæta úr þeim þekkingar-
skorti á vegum Tilraunastöðvarinn-
ar á Mógilsá, Rannsóknastofnunar
landbúnaðarins og Landgræðslunn-
ar. Niðurstöður þær, sem þegar
hafa aflast lofa góðu en mikið rann-
sókna- og þróunarstarf er enn fyrir
höndum.
Fræsöfnunin tókst vel
„í fyrrahaust kom í ljós að fræ-
myndun birkis var óvenju mikil víða
um land,“ sagði Andrés. „Land-
græðslan, Skógræktin og Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins tóku
því höndum saman við skógræktar-
félög, skóla og ótal fleiri aðila um
handsöfnun á birkifræi. Skógrækt-
Skógræktarfélagið Mörk:
Yngsti félagimi eins árs
Af rúmlega 600 íbúum á félagssvæði Skógræktarfélagsins
Markar í A-Skaftafellssýslu eru 104 í félaginu, þar af 16 börn
allt frá 1 árs til 16 ára. „Það eru tvö ár síðan við fórum að hug-
leiða hvernig hægt væri að vekja áhuga unga fólksins og virkja
það til starfa við skógrækt," sagði Ólafía Jakobsdóttir gjaldkeri
félagsins og varamaður í stjórn Skógræktarfélags íslands, en á
aðalfundi Skógræktarfélags íslands urðu nokkrar umræður um
hvernig glæða mætti áhuga barna og unglinga á skógrækt.
„Okkur datt þá í hug að með
því að skrá bömin sem félaga og
leyfa þeim jafnframt að taka þátt
í félagsstarfi sem hæfði hveijum
og einum fyndu þau frekar til
ábyrgðar um leið og áhuginn
glæddist. Við tókum upp sérstakt
félagsgjald fyrir böm, sem er 50
krónur á ári og er það sama upp-
hæð og félagið greiðir fyrir hvern
félagsmann til Skógræktarfélags
íslands.
Þetta er allt á byijunarstigi hjá
okkur ennþá en við höfum hugsað
okkur að sinna þeim sérstaklega
og mætti til dæmis hugsa sér að
þau fengju sínar eigin plöntur sem
þau mundu síðan planta í sér-
stakan „barnaskóg". Þar ætti þá
hver sínar plöntur sem hann bæri
ábyrgð á.
Þá mætti efna til skógarferða
með grillveislu og fræðslu um
skóginn. Ég tel það mjög mikil-
vægt að bömum sé snemma kennt
að planta tijám og hirða á meðan
þau eru ung og móttækileg og
hafa áhuga á að taka þátt í starfi
okkar sem eldri eram en á ungl-
ingsáram vill sá áhugi oft dvína.
Reynsla sem þau þannig fá nýtist
þeim seinna þegar þau fara sjálf
að stofna heimili. Sjálf á ég 4ra
ára bamabam, sem er félagi í
skógræktarfélaginu og veit af
því. Hún hefur meðal annars
fylgst með og tekið þátt í að sá
með mér birkifræi."
Ólafía sagði að áhugi fyrir
ræktun færi vaxandi og hefur
félagið haft það fyrir sið að út-
vega félagsmönnum plöntur til
gróðursetningar. Þá hefur félagið
tekið þátt í tilraun með skjólbelta-
rækt á Stjómarsandi, austan við
Kirkjubæjarklaustur, í samvinnu
við Tilraunastöðina á Mógilsá.
„Ræktun skjóibelta verðu ábyggi-
lega framtíðarverkefni félagsins í
samstarfí við bændur. Það má því
segja að við séum þegar byijuð
að rækta landgræðsluskóg," sagði
Ólafía. „Ég hef setið fjóra aðla-
fundi Skógræktarfélags íslands
og aldrei hef ég fundið fyrir jafn
mikilli bjartsýni og nú. Skógrækt
virðist ekki vera neitt vandamál
lengur, nú vantar einungis fé til
að drífa þetta áfram."