Morgunblaðið - 30.08.1988, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. ÁGÚST 1988
AGALEGT
KRÆFT
MERGJAÐ
STYRKJAIMDI
BÉHÍ
FYNDIÐ
HRATT
LITRIKT
Alýttblað á föstudaginn
Áskriftarsíminn er 83033
En þegar kem-
ur að f ötluðum
eftir Hrafn
Sæmundsson
Fatlaðir eru ekki lítilmagninn í
þjóðfélaginu. Fatlaðir eru hluti af
þjóðfélaginu. Þónokkur hluti fötlun-
ar er til kominn — svo undarlegt
sem það kann að virðast — vegna
þess hve þjóðfélagið okkar er gott
þjóðfélag. Betri þjónusta, meiri
tæknivæðing, betri lífskjör, full-
komnara heilbrigðiskerfi, allt þetta
eykur fötlun. Þessvegna er það
meðal annars skylda þjóðfélagsins
að greiða þann sameiginlega toll
sem fötlunin er. Þetta gerir þjóð-
félagið ekki nema að hluta. Þjóð-
félagið lætur það líðast að mikið
fatlað fólk fær ekki fullnægt frum-
þörfum sínum. Þjóðfélagið lætur
það líðast að fjölskyldur fatlaðra
bama brotna undan álagi af þessum
sökum, að fjölfötluð böm fái ekki
umönnun, að andlega fatlað fólk í
heimahúsum fái ekki húsnæði þeg-
ar það þarf á því að halda og mik-
ið hreyfihamlað fólk geti ekki flutt
í eðlilegt umhverfí. Þjóðfélagið við-
urkennir ekki fötlun af þessu tagi
eins og það viðurkennir til að mynda
almenna heilbrigðisþjónustu. Fólk
fær almenna heilbrigðisþjónustu á
sjúkrahúsum þegar það þarf á henni
að halda — og raunar eina ef ekki
þá bestu í heiminum — en mikið
fatlað fólk fær ekki álíka þjónustu
nema það fái hefðbundna sjúk-
dóma. Það fær ekki umönnun eða
húsaskjól þegar það þarf á þessu
að halda — ekki nema hluti þessa
fatlaða fólks fær þessa þjónustu.
Þetta hlýtur að stafa af því að
annað mat er lagt á þennan þátt
en aðra. Almennt heilbrigðiskerfi
er nú viðurkennt og það byija ekki
endalausar vangaveltur í hverri
fjárlagagerð um það hvort fólk fái
grundvallarþjónustu á sjúkrahúsun-
um. Það er vegna þess að þjóð-
félagið hefur viðurkennt þessa þjón-
ustu. En það hefur ekki viðurkennt
að allt mikið fatlað fólk eigi rétt á
að fá frumþörfum sínum fullnægt.
En hefur þjóðin nokkumtíma
verið spurð um þetta? Það held ég
ekki. Ég er viss um að þjóðin myndi
segja já, að skattgreiðendur myndu
með glöðu geði segja já, ef þeir
væru spurðir. Og jafnvel þó að þeir
væm ekki spurðir. Skattgreiðendur
eru yfírleitt ekki spurðir um hlut-
ina. Þeir eru ekki spurðir um millj-
arð hér eða milljarð þar. Ekki um
milljarð í Útvegsbanka og Hafskip,
ekki um milljarð í Kröflu, ekki um
milljarð í flugstöð, ekki um milljarð
í munaðarlaus laxaseiði — ekki um
milljarð þar eða milljarð hér sem
einhver úti í þjóðfélaginu hefur
stofnað til án samþykkis.
En þegar kemur að fötluðum,
þegar kemur til að mynda að Fram-
kvæmdasjóði fatlaðra upp á einar
180 milljónir, ætlar allt vitlaust að
verða. Þá þjóta ábyrgðarfullir
stjómmálamenn aftur og fram um
þingsalina og utan þeirra með tertu-
spaðann og halda margar og langar
ræður um skurðinn á þjóðarkök-
unni. Maður verður aldeilis ofur-
seidur tómleikatilfínningu að hlusta
á þetta á hveiju einasta ári.
Og takið enn og aftur eftir því
að hér er aðeins verið að tala um
algerar frumþarfir mikið fatlaðs
fólks. Önnur réttindamál fatlaðra
skulum við tala um og beijast um
á ,jafnréttisgrundvelli“ með tertu-
spaðanum margfræga.
Þegar fjallað er um þessi mál
fatlaðra, um þarfir mikið fatlaðra
einstaklinga, kemur sú spurning
‘ upp í hugann af hveiju stjórn-
málamennimir spuija ekki þjóðina,
fólkið sem þeir þurfa alltaf að vera
að hitta og umgangast. Ég er sann-
færður um að þjóðin yrði til dæmis
glöð að fá að greiða þann milljarð
sem ríkið skuldar þessum marg-
hijáða Framkvæmdasjóði fatlaðra
samkvæmt lögum Alþingis og
eymamerktum tekjustofnum til
sjóðsins samkvæmt lögunum.
Kannski myndi þessi milljarður fara
Hrafn Sæmundsson
„Það sem er verið að
tala um í þessari grein
og verið að benda hér
á, er að vandi mikið
fatlaðra einstaklinga
sem ekki hafa fengið
grundvallarþjónustu —
grundvallarfrumþarfir
— húsnæði og umönn-
un, verði leystur hér og
nú.“
langleiðina að standa undir stofn-
kostnaði við húsnæði fyrir það mik-
ið fatlaða fólk sem hefur ekki feng-
ið úrlausn ennþá og býr við ótrúleg-
ar þrengingar — fjölfötluð böm,
andlega fatlað fólk í heimahúsum
og mikið hreyfíhamlað fólk sem
þarf vemdað húsnæði og umönnun
nú þegar eða í náinni framtíð.
Áf hveiju í ósköpunum eru þessi
mál ekki leyst í eitt skipti fyrir öll
— dreginn inn slóðinn — og þessi
smánarblettur þveginn af löggjaf-
anum. Ég fullyrði að þjóðin myndi
ekki setja alþingismennina út í
kuldann vegna þessa eina milljarðs.
Auðvitað em í þessari grein al-
hæfíngar. Auðvitað er ekki alls
staðar um nákvæmlega milljarð að
ræða. Fólkið í landinu er samt far-
ið að venjast þessari einingu í um-
ræðunni og virðist raunar orðið
sljótt fyrir stærðum.
Og auðvitað er Framkvæmda-
sjóður fatlaðra ekki einangraðar
180 milljónir. Framlög úr sjóðnum
em til stofnkostnaðar og fara raun-
ar ekki nema að hluta til að leysa
þann vanda sem hér er verið að
tala um. Rekstur vemdaðs hús-
næðis og stofnana er svo annar
þáttur þessa máls.
Og auðvitað er varið mjög mikl-
um peningum til málefna fatlaðra.
En af hveiju skyldi það ekki vera
gert? Hvemig væri hægt að komast
hjá því? Engin leið væri önnur til
þess en að færa þjóðfélagið á allt
annað menningarstig en vestræn
þjóðfélög em yfírleitt á.
Það sem er verið að tala um í
þessari grein og verið að benda hér
á, er að vandi mikið fatlaðra ein-
staklinga sem ekki hafa fengið
gmndvallarþjónustu — gmndvallar-
fmmþarfir — húsnæði og umönnun,
verði leystur hér og nú.
Og hér er líka um mikla mismun-
un að ræða milli fólks. Það sitja
ekki allir við sama borð. Hvað þýð-
ir það til að mynda fyrir fólk sem
eignast fjölfatlað eða mikið fatlað
bam eða fólk sem þarf að sinna
mikið fötluðum einstaklingi? Það
þýðir einfaldlega að viðkomandi
þarf að afsala sér meira og minna
venjulegum mannréttindum. Þátt-
töku í félagslífi, þátttöku í atvinn-
ulífí og svo framvegis. Sá hluti fólks
sem er ekki í þeim hópi sem löggjaf-
inn hefur leyst margnefnd mál fyr-
ir — þetta fólk verður að afsala sér
þessum réttindum. Sjómenn eða
alþingismenn til að mynda sem
lentu í slíkri stöðu yrðu ekki degin-
um lengur á sjónum eða á þinginu