Morgunblaðið - 19.12.1989, Síða 50

“50
MO'ÉÓUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDÁ'ÖÚR 19. DESEMBER 1989
Skipulagt björgunarkerfí,
sem nær um land allt
eftir Björn Gíslason
Nú þégar nær dregur jólum og
áramótum fara mörg samtök með
göfug markmið að huga að fjáröfl-
un. Þeirra á meðal eru hjálpar- og
björgunarsveitir landsins sem hafa
á að skipa stórum hóp áhugamanna.
Slysavarnafélag íslands hefur
unnið ómetanlegt starf í þágu örygg-
is- og björgunarmála hér á landi.
- Samhliða Slysavarnafélaginu starfa
nú hjálparsveitir skáta og flugbjörg-
unarsveitir að björgunarmálum. Eru
í nafni þessara félaga reknar björg-
unarsveitir um land allt. Til rekstrar-
ins er aflað fjár með ýmsum hætti,
svo sem með Lukkutríói, flugelda-
sölu, jólatrésölu, dósasöfnun og
fleiru. Miklu fé er safnað af skiljan-
legum ástæðum á suðvesturhorni
landsins af hjálpar- og björgunar-
sveitunum sjálfum.
Björgunarsveitir á suðvesturhorni
landsins hafa því úr talsverðu fjár-
magni að spila. Hafa þær notað fé
þetta til að bæta tækjakost sinn stór-
kostlega. Er nú svo komið að um
10 snjóbílar, yfir þijátíu torfærubif-
reiðar, tugir vélsleða og annarra
farartækja eru í eigu þessara sveita.
Nýlega festi Slysavarnafélag íslands
kaup á öflugu björgunarskipi, Henrý
A. Hálfdánarsyni sem kostaði „að-
eins“ um 5 milljónir. Heimahöfn
þess er í Reykjavík. Slysavarnafélag-
ið á einnig björgunarbátinn Gísla J.
Johnsen sem nú mun vera hafður í
Hafnarfjarðarhöfn.
Auk þessara stóru báta eiga
björgunar- og hjálparsveitirnar á
suðvesturhorni landsins fjölda hrað-
-skreiðra björgunarbáta.
1 Ætla má að ekki sé nema gott
eitt um þróun þessa að segja. En
þegar búnaður björgunarsveita á
suðvesturhorninu annars vegar og
annarra landshluta hinsvegar er
skoðaður kemur í ljós að best búnu
björgunarsveitirnar eru á suð-vest-
urhorninu, þar sem samgöngur era
hvað bestar.
Vakna fjölmargar spurningar í
þessu sambandi. Er ekki óeðlilegt
að á þeim landshluta þar sem sex
þyrlur, þar af þijár sérbúnar björg-
unarþyrlur, eru geymdar að stað-
aldri skuli vera best búnu björgunar-
sveitirnar? Er ekki óeðlilegt að á
þeim landshluta þar sem erfiðir og
hættulegir fjallvegir eru nánast
óþekktir skuli vera fjöldi sérbúinna
björgunarbifreiða í eigu björgunar-
sveita, á meðan takmaður fjöldi
sveita úti á landi á slíkar bifreiðar?
Er ekki óeðlilegt að flytja þurfti
snjóbíla frá Reykjavík til að komast
á vettvang flugslyss sem átti sér
stað í meira en 150 km fjarlægð frá
Reykjavík? Er eðlilegt að staðsetja
hið „nýja“ björgunarskip Slysa-
varnaféiagsins í Reykjavíkurhöfn,
þar sem yfirleitt eitt varðskip, skóla-
skipið Sæbjörg, tollbátur og tveir
lóðsar búnir slökkvibúnaði fyrir eld
í skipum liggja, frekar en á lands-
byggðinni þar sem það gæti einnig
hentað bæði sem björgunarbátur og
samgöngutæki þegar færð spillist,
eins og nýi björgunarbáturinn á
Isafirði hefur gert? Er raunhæft
notagildi fyrir fallhlífasveit innan
björgunarsveita?
Þessar spurningar kalla á fleiri
spurningar. Væri eðlilegt að því fé
sem áhugafólk úr björgunarsveitum
á suðvesturhomi landsins safnar hjá
íbúum þess landshluta sé dreift út
á land í formi nýrra björgunartækja?
Á þetta ötuia fólk sem vinnur í björg-
unarsveitum ekki skilið að fá að
ráðstafa því fé sem það safnar?
Ætlast íbúar á Suðvesturlandi ekki
til að því fé sem þeir láta af hendi
til björgunarmála sé varið til að
auka öryggi þeirra, í „sínum lands-
hluta“? Er ekki þörf á að hafa mörg
björgunartæki þar sem margt fólk
býr?
Það er ekki auðvelt að setjast nið-
ur og gagnrýna það göfuga starf
sem unnið er í björgunarmálum hér
landi, meðal annars af áhugafólki
innan björgunarsveitanna.
Þó tel ég nauðsynlegt að ræða
um björgunarmál með víðtækari og
varanlegri markmið í huga en nú
er gert. I dag sé ég fyrir mér þijá
aðila sem vinna að öryggis- og björg-
unarmálum, það er „hið opinbera",
sem skiptist í slökkvilið, lögreglu og
landhelgisgæslu, „björgunarsveitir",
sem skiptast í flugbjörgunarsveitir,
slysavarnasveitir og hjálparsveitir,
og síðast en ekki síst Rauði kross
íslands sem annast rekstur sjúkra-
bifreiða. Á þessu má sjá að margir
aðilar eru að fást við svipuð verkefni.
Nauðsynlegt er að þeir sem hafa
það að atvinnu, lögum samkvæmt,
að annast björgunarstörf fái til þess
nauðsynlegan búnað og þekkingu
en á það vantar mikið í dag. Þrátt
fyrir fórnfýsi og dugnað geta áhuga-
menn ekki skilað sama árangri og
atvinnumenn sem fá tæki og þekk-
ingu til að sinna björgunarstörfum.
Og þó við stórefldum búnað lögreglu
og annarra fagmanna geta þeir ekki
verið án dugmikilla áhugamanna
sem tilbúnir eru að leggja á sig
ómælt erfiði við leitar- og björgunar-
störf. Bráðnauðsynlegt er að hafa
stóra hópa þjálfaðra björgunar-
manna til að bregðast við hamförum
svo sem skriðuföllum, jarðskjálftum,
éldgosum og óveðrum.
Til að efla bæði atvinnumenn|k-
una og áhugamennsku um allt lánd
tel ég nauðsynlegt að einn ábyrgur
aðili annist fjáröflun til björgunar-
mála og dreifi því fé sem safnast,
eftir mati á þörf, um landið allt
bæði til atvinnumanna og áhuga-
manna eins og Rauði krossinn gerir
nú varðandi sjúkraflutninga.
Eg sé fyrir mér aðila sem starfa
líkt og Happdrætti Háskólans, fjár-
hagslega sjálfstæðan aðila sem safn-
ar fé fyrir málefnið með ýmsum
hætti. Efa ég ekki að almenningur
léti fé renna til þess þó að um ríkis-
stofnun yrði að ræða. Fénu yrði jafnt
varið til kaupa á björgunarþyrlu,
sjúkrabifreiðum, snjóbílum, fluglínu-
tækjum, björgunarbátum og öðrum
lífsnauðsynlegum björgunartækjum.
Einnig yrði að veija fé til menntun-
ar_björgunarmanna, bæði áhuga- og
atvinnumanna, allt eftir mati á þörf.
Tækin yrðu ýmist í umsjá opin-
berra aðila eða áhugamanna og
tryggja yrði að þeir sem vinna við
eftirlit og björgunarstörf hefði að
þeim greiðan aðgang við vinnu sína
og hlytu þjálfun við notkun þeirra.
Fé yt'ði varið til rekstrar skóla eins
og Landsamband hjálparsveita skáta
rekur, sem atvinnumenn og áhuga-
menn gætu sótt. Með þessu næðist
betri nýting á því fjármagni sem
þjóðin ver til björgunarmála. Það er
ekki hægt að líta framhjá því að fé
sem varið er til menntunar áhuga-
manna nýtist illa því mannaskipti
eru yfirleitt nokkuð ör hjá björgun-
arsveitunum og þær eru ekki að
fást við slys daglega. Með þessu er
ég ekki að segja að það sé fjársóun
Björn Gíslason
„Til að efla bæði at-
vinnumennskuna og
áhugamennsku um allt
land tel ég nauðsynlegt
að einn ábyrgur aðili
annist fjáröflun til
björgunarmála og
dreifi því fé sem safn-
ast, eftir mati á þörf,
um landið allt.“
að mennta áhugamenn, en miklu
meiri þörf er á að mennta þá menn
betur sem hafa það dáglega að at-
vinnu að fást við slys í byggð og
óbyggð um land allt, en á það vant-
ar mikið í dag. Meðan takmörkuðu
fé er varið til björgunarmála hér og
þjóðin virðist ekki þola meiri skatta,
verður að nýta það sem best, bæði
fé frá hinu opinbera og það fé sem
safnast hjá almenningi.
Ég tel að öllum sé ljóst að með
vel skiputögðu björgunarkerfi sem
nær um allt land yrði hagsmunum
okkar allra best borgið.
Ekki eru mörg ár síðan ég tók
sjálfur þátt í misheppnaðri björgun-
artilraun þar sem tveir ungir fjall-
göngumenn létu lífið á stað sem
tekur aðeins um 20 mínútur að aka
að frá Reykjavík. Læknir, lögreglu-
menn og sjúkraflutningsmenn, sem
sendir voru á vettvang, lögðu líf sitt
í hættu við að komast síðustu metr-
ana en höfðu ekki þann búnað sem
til þurfti til að flytja mennina af
vettvangi sem var í ísilagðri
fjallshlíð. Þegar ég kom ásamt félög-
um mínum úr björgunarsveit á vett-
vang, rúmum klukkutíma eftir að
tilkynnt var um slysið, með nauðsyn-
legan búnað var annar mannanna
nýlátinn og hinn lést á leið í sjúkra-
hús. Mjög kalt var þennan dag. Þessi
atburður fékk mig til að hugsa mik-
ið um björgunarmál. Fleiri atburðir
hafa fylgt í kjölfarið síðastliðin ár
þar sem ég tel fullvíst að með betra
skipulagi hefði tekist að bjarga
mannslífum. Ég hef ekki séð þá þró-
un verða sem ég tel nauðsynlega.
Ottast ég að ef annað alvarlegt slys
yrði í nágrenni Reykjavíkur, utan
alfaraleiða mundi það taka alltof
langan tíma að hjálp bærist, þrátt
fyrir allar hinar ótrúlega vel búnu
björgunarsveitir, því þeir sem fyrstir
eru sendir af stað hafa ekki búnað
til-að sinna starfi sínu. Þó að hópur
björgunarsveitamanna gangi nú með
„friðþjófa" á sér' tekur það alltaf
langan tíma fyrir þá að komast af
stað.
Er mér ómögulegt að setja mig í
spor starfsbræðra minna úti á landi
sem oft vinna einir við margfalt erf-
iðari skilyrði en ég með nánast
minna en ekki neitt í höndunum.
Þeir geta ekki kallað samstundis á
vettvang sjúkrabifreið með lækni og
öllum neyðarbúnaði né fullkomna
tækjabifreið til að ná hinum slösuðu
út úr bílflökum. Aðstöðu þessara
manna verður að bæta með betri
tækjum, auknum mannskap og
menntun.
Björgunarþyrla Landhelgisgæsl-
unnar hefur þó oft getað komið til
aðstoðar og áhöfn hennar bjargað
mannslífum. Þó sagði starfsfélagi
minn að ér þætti það „svo mikið
virðingarleysi við mannslífin hvernig
að þeim rekstri er búið. Að þessir
menn sem bjargað hafa lífi fjölda
manna skuli ekki fá stærri og full-
komnari björgunarþyrlu er hneyksli
útaf fyrir sig.“
Verður ekki of oft að virða viljann
fyrir verkið og gjalda fyrir með
mannslífum? Þegar við ræðum um
björgunarmál erum við ekki bara að
ræða um áhuga, stefnur, markmið,
fé eða forna frægð heldur
„mannslíf“.
llöfundur er fyrrverandi
erindreki Slysavarnafélags
íslands, fyrrverandi félagi í
björgunarsveit þess,
fjallaleiðsögumaður, kafari,
lögregluþjónn íRcykjavík og
stundakennari við Lögregluskóla
ríkisins.
IHRUARA

fw Steen
.yiariv
SKUOOSJÁ
-SSígGSj,
Erik Neriöe
SVIKAVEFUR
EKKI ER ALLT SEM SYNIST. Theresa Charles.
Annabella hafði verið yfir sig ástfangin af Davíð, og var niðurbrotin, þegar
hann fór skyndilega til Ástralíu. En hún var viss um að hann myndi snúa
aftur til hennar, þó aðrir væru ekki á sama máli.
LYKILORÐIÐ. Else-Marie Nohr.
Elugo Elein biður ásamt lítilli dótturdóttur sinni eftir móður litlu telpunnar.
En hún kemur ekki. Skelfingu lostinn sér gamli maðurinn að dóttur hans
er rænt. Litla telpan stendur einmana og yfirgefin. Mamma er horfin.
AUÐLIG OG ÓFRJÁLS. Barbara Cartland.
Til að bjarga föður sínum frá skuldafangelsi giftist Crisa Silas P. Vander-
hault. Nokkru síðar er Crisa orðin ekkja eftir einn af ríkustu mönnum í
Ameríku. En nú er hún eins og fangi í gylltu búri.
SVIKAVEFUR. Erik Nerlöe.
Elún hefur að því er virðist allt, sem hugurinn girnist. Elún hefur enga
ástæðu til að stela, en samt er það einmitt það sem hún gerir. Eða hvað?
Er einhver að reyna að koma rangri sök yfir á hana?
ENGINN SÁ ÞAÐ GERAST. Eva Steen.
Elún er daufdumb. Elún hefur búið hjá eldri systur sinni, frá þvi að foreldrar
þeirra fórust í bílslysi. Systirin hefur haldið vandlega leyndu fyrir yngri
systur sinni leyndarmálinu, sem foreldrar þeirra tóku með sér í gröfina.
SKVGGSJÁ - BÓKABVÐ OUVERS STEMS SF