Morgunblaðið - 11.12.1990, Blaðsíða 30

MORGUNBLÁÐIÐ bRIÐJTJDAGUR 11. DESEMBER 1990
30
Menntunarstefna Hjúkr-
unarfélags Islands
eftir Sigþrúði
Ingimundardóttur
Talsverðrar ólgu gætir nú meðal
hjúkrunarfræðinga í Hjúkrunarfélagi
Islands vegna spurningalista sem
þeim barst frá námsbraut í hjúkruna-
rfræði um fyrirhugað sérskipulag á
námsleið til BS-prófs í hjúkruna-
rfræði, sem á að hefjast haustið
1991.
Boðið er upp á valnámskeið í
hjúkrun, sem svarar til 4 eininga
ásamt valgreinum sem margar eru
sjúkdómafræði, 9 einingar samtals.
í heild er gert ráð fyrir 60 eininga
námi eða sem svarar 2 árum miðað
við fullt skólaár. Það kom skýrt fram
á fundi í félagsstjórn HFÍ að hjúkr-
unarfræðingar teldu námseiningarn-
ar of margar m.a. hvað snertir valn-
ámskeiðin og valgreinamar.
Stjóm Hjúkmnarfélags íslands
hefur gegnum árin lagt á það áherslu
að sem fjölbreyttast námsval væri
fyrir hjúkranarfræðinga, hvað varð-
ar framhaldsnám í sérfræðigreinum
og endurmenntun.
Eftir að nám hófst í námsbraut í
hjúkranarfræði í Háskóla íslands
árið 1973, lagði HFÍ á það áherslu
að hjúkranarfræðingar sem þess ósk-
uðu yrði gert kleift að afla sér BS-
gráðu í hjúkran í sérskipulögðu námi.
Framhaldsnám fyrir hjúkranar-
fræðinga hefst í Háskóla íslands
haustið 1991. Allir hjúkranarfræð-
ingar eiga rétt á að sækja þangað
nám óháð því úr hvaða skóla þeir
luku sínu hjúkranarprófi. BS-gráða
er þar ekkert inntökuskilyrði. Félags-
stjórn HFÍ hvetur hjúkranarfræðinga
sem hug hafa á BS-námi að láta í
ljós skoðun sína og svara spuminga-
listanum um sérskipulagt BS-nám,
einnig að svara þeim lista sem send-
ur verður út viðvíkjandi framhalds-
náminu. Þannig komast sjónarmið
hjúkrunarfræðinga í Hjúkranarfélagi
íslands best til skila.
Að gefnu tilefni taldi ég rétt að
birta í fjölmiðlum menntunarstefnu
félagsins. Það er von mín að þær
upplýsingar sem hér eru gefnar veiti
einhver svör, en leitast hefur verið
við að kynna menntunarmál stéttar-
innar sem best á vettvangi okkar
tímarits, ásamt almennri umræðu
innan félagsins.
Árið 1985 samþykkti fulltrúafund-
ur félagsins, sem fer með æðsta vald
í málefnum þess, eftirfarandi:
1. Húsnæði Hjúkranarskóla ís-
lands verði áfram nýtt fyrir menntun
hjúkranarfræðinga.
2. Frá hausti 1986 færi allt nám
í hjúkranarfræði fram í Háskóla ís-
lands.
3. Háskóli íslands veiti nám fyrir
hjúkrunarfræðinga er gefi BSc-
gráðu.
4. Endurmenntunardeild fyrir
hjúkrunarfræðinga verði stofnuð í
tengslum við námsbraut í hjúkr-
unarfræði við Háskóla íslands.
Þar verði:
4.1 Símenntun fyrir hjúkranar-
fræðinga. Námskeið fyrir hjúkr-
unarfræðinga samkv. þörfum hveiju
sinni.
4.2 Viðbótamám er leiði til sér-
hæfmgar.
Nám er leiði til sérhæfingar svo
sem: Stjómun, heilsuvemd, hand- og
lyflæknishjúkran, gjörgæsluhjúkran,
bamahjúkrun, geðhjúkran, öldranar-
hjúkran og ljósmóðurfræði. Enn-
fremur hinn bóklegi þáttur svæf-
inga-, röntgen-, og skurðhjúkranar.
Verklegi þátturinn færist meir inn
á heilbrigðisstofnanir. Starfssvið
röntgendeilda hefur verið í mikilli
þróun, má þar nefna geisla- og lyfja-
meðferð ásamt öðram sérhæfðum
störfum, s.s. hjartaþræðing. Er því
ljóst að stuðla beri að námi fyrir
hjúkranarfræðinga í röntgenhjúkr-
un. Stuðlað verði að endurskoðun á
námi í skurðhjúkran og reynt verði
að koma í veg fyrir myndun nýrra
faghópa á skurðdeildum.
5. Háskóli íslands veiti nám er
gefi MSc-gráðu í hjúkran.
6. Stuðla skal að auknum styrk-
Sigþrúður Ingimundardóttir
„Hjúkrunarfræðingar
útskrifaðir úr Hjúkr-
unarsksóla íslands hafa
ávallt sýnt, að þeir eru
starf i sínu vaxnir. Það
sama gildir um þá sem
hlotið hafa menntun
*
sína í Háskóla Islands.“
veitingum til náms er leiði til MSc-
og PhD-gráðu í hjúkran við erlenda
háskóla.
I júní 1986 skipaði menntamála-
ráðherra, að beiðni Hjúkranarfélags
íslands, nefnd sem gera átti tillögu
að fyrirkomulagi framhalds- og
símenntunar hjúkranarfræðinga og
ljósmæðra ljósi þeirra breytinga
sem orðnar voru á skipan hjúkrunar-
fræðináms. Skyldi miðað við að ofan-
greind menntun yrði í tengslum við
námsbraut í hjúkranarfræði við Há-
skóla íslands og ætluð öllum hjúk-
ranarfræðingum.
Tillögur nefndarinnar um nýskip-
an framhalds- og endurmenntunar
hjúkrunarfræðinga og ljósmæðra
hljóða m.a. á þessa leið:
1. Sérstök námsleið verði í boði
til BS-gráðu fyrir hjúkranarfræð-
inga. Námið verði skipulagt á sveigj-
anlegan hátt t.d. með tilliti til þess
að hægt verði að starfa við hjúkrun
samhliða náminu. Einnig verði hjúkr-
unarfræðingum gefnir möguleikar á
að þreyta stöðupróf í ákveðnum
námsgreinum.
2. Lagt er til að stofnuð verði
framhalds- og endurmenntunardeild
innan námsbrautar í hjúkrunarfræði
við Háskóla íslands 1988 eða 1989.
Deildin taki við þeim hlutverkum sem
Nýi hjúkrunarskólinn og Ljósmæðra-
skóli íslands hafa haft með höndum
og verði þeir því lagðir niður.
Skipulagt verði framhaldsnám er
leiði til sérhæfingar. í þetta nám
geti hjúkranarfræðingar, sem hafa
hjúkranarleyfi hér á landi, innritast.
Stefnt verði að námi er leiði til
MS-gráðu.
Skipulögð verði námskeið um af-
mörkuð efni og nýjungar er taki til
viðbótar- og viðhaldsmenntunar.
Stofnuð verði 6 manna mennta-
nefnd er verði til ráðgjafar varðandi
framhalds- og endurmenntun.
Menntanefnd félagsins ásamt stjóm
hafa átt viðræður við þá aðila sem
með málin fara innan Háskólans til
að koma sjónarmiðum sínum sem
best á framfæri.
Það er mikill misskilningur að
hjúkranarfræðingar þurfí að fara í
sérskipulagt BS-nám. Enginn hjúkr-
unarfræðingur sem í dag hefur full-
gild hjúkranarréttindi þarf þess,
nema hann óski eftir því sjálfur.
Hjúkranarfélag íslands hefur ávallt
talið að þegar um grundvallarbreyt-
ingu væri að ræða, þ.e.a.s. að færa
allt nám einnar stéttar inn í háskóla,
væri það brot á réttindum þess hóps
sem hefur farið aðra leið, að gefa
Rannsóknasjóður og nýsköp-
un í íslensku atvinnulífi
eftirPál Theodórsson
Nokkrar auðugustu þjóðir heims
eiga lítið af náttúruauðæfum, en
byggja afkomu sína öðru fremur á
atvinnugreinum, sem hvíla á grunni
nútímatækni og þekkingu. Við ís-
lendingar höfum góða möguieika
til fjölbreytilegrar nýsköpunar í at-
vinnulífinu, sem byggja á auðlind-
um landsins og tækr.iþekkingu
þjóðarinnar. En við verðum að
styrkja hagnýtar rannsóknir veru-
lega ef þessir möguleikar eiga að
nýtast okkur.
Innan skamms verður ákveðið á
Alþingi hve miklu fé skuli varið á
næsta ári til rannsóknasjóðs og
vísindasjóðs. Fátt styrkir jafn mikið
sókn okkar til fjölbreyttara og
traustara atvinnulífs og þessir sjóð-
ir. Brýn nauðsyn er á að efla þessa
sjóði.
Það væri sárt ef við íslendingar
lentum innan tíu ára aftur í þeirri
stöðu að eiga aðeins einn megin-
kost til uppbyggingar í atvinnulífi
landsins og þrýst yrði á að við tækj-
um kostinn til að komast hjá at-
vinnuleysi. Þetta gæti skeð þótt við
eigum bæði náttúruauðlindir og
þekkingu til að leita nýrra fram-
leiðslugreina, því undirbúningur
nýsköpunar tekur langan tíma og
kallar á skipulegar rannsóknir.
Öflugasta tæki iðnvæddra þjóða til
að tryggja skipulegt og öflugt hag-
nýtt rannsóknastarf eru sjóðir í
líkingu við rannsóknasjóð rann-
sóknaráðs, sem ég vil kalla tækni-
sjóð, en þessi sjóður okkar er veik-
ur og rýmar að verðgildi með hveiju
ári. Ef svo heldur fram sem horfir
blasir við okkur staða nýlendunnar,
að selja afurðir landsins á frumstigi
vinnslunnar.
Afleiðing ónógs undirbúnings að
nýsköpun í atvinnuvegum landsins
blasir nú við okkur: Eftir ofurkapp
síðustu ára við að byggja upp öfluga
nýja atvinnugrein, fiskeldi, hefur
sex milljörðum króna verið kastað
á glæ. Þessi nýsköpun var ekki
byggð á nauðsynlegum rannsókn-
um og tilraunastarfi. Á þetta var
rækilega bent fyrir fimm árum.
Rannsóknaráð ríkisins samþykkti í
júní 1986, á grundvelli niðurstöðu
starfshóps um fiskeldi, ályktun, sem
var send til ríkisstjórnar og til fjöl-
miðla. Þar segir meðal annars:
„Niðurstöður starfshópsins sýna
að náttúruskilyrði og aðstæður hér
á landi eru að mörgu leyti hagstæð-
ar til fiskeldis. Hann bendir þó á
að fiskeldi á íslandi hljóti að byggj-
ast í mun meira mæli en annars
staðar á hagnýtingu sérstæðra
náttúruskilyrða tii að stýra vaxtar-
og þroskaferli eldistegundanna af
nákvæmni. Þannig verði eldisað-
ferðir hér frábrugðnar því sem
tíðkast erlendis. Þess vegna verður
að gera enn ríkari kröfur hér en
erlendis um góða þekkingu, m.a. á
iífeðlisfræði eldisfiskanna og á
tæknilegum og hagrænum þáttum
eldisins. Bent er á að matfískeldi á
landi með þessum hætti hefur
hvergi verið að fullu reynt og rekið
enn sem komið er.
Með hliðsjón af álitsgerð starfs-
hópsins og þeim stórfelldu áformum
sem nú eru uppi um fjárfestingu í
fískeldi hér á landi, bendir Rann-
sóknaráð ríkisins á nauðsyn þess
að efla rannsóknir í þágu þessarar
nýju atvinnugreinar og móta opin-
bera stefnu varðandi málefni henn-
ar.“
Vonlegt er að ekki hafí þótt brýnt
að sinna eins vel á þessum árum
öðrum möguleikum til nýsköpunar
og ella hefði verið. Því er staðan
nú sú að við eigum ekki margra
kosta völ til nýsköpunar í atvinnu-
lífí okkar, það tekur 5 til 10 ár að
kanna nýjar leiðir sem álitlegastar
þykja, en þessu verkefni hefur ekki
verið sinnt sem skyldi.
Um þessar mundir eru möguleik-
ar til nytjarannsókna, sem geta og
eiga að leggja grunn að nýjum at-
vinnugreinum og treysta þær eldri,
enn betri en fyrir fimm árum vegna
sívaxandi fjölda af hæfum vísinda-
og tæknimönnum. Þetta kom ljóst
fram á ársfundi sem Rannsóknaráð
ríkisins og vísindaráð héldu í Há-
skólabíói 30. nóvember síðastliðinn.
I anddyri sýningarsalanna voru
kynnt allmorg þeirra verkefna, sem
sjóðirnir hafa styrkt á síðustu árum.
Þama gafst einstakt tækifæri til
að fá yfirlit yfir hinn mikla árang-
ur, sem fjárfesting liðinna ára er
að skila, fé sem hefur verið veitt í
skóla, stofnanir, lánasjóð náms-
manna, rannsóknasjóðina o.fl.
Þarna mátti glöggt sjá að við
eigum nú á að skipa fjölda hæfra
vísinda- og tæknimanna. Þeir sem
kynntu sér þessa sýningu geta vart
efast um að við íslendingar höfum
alla möguleika til að treysta at-
vinnulíf okkar með nútímatækni á
komandi árum. Þetta tryggir þó
ekki að svo verði, og í þessum efn-
um eru blikur á lofti. Sjóðir í líkingu
við tæknisjóð eru eitt öflugasta
tækið til að tryggja grundvöll mark-
vissra nytjarannsókna og þróunar-
starfs. Þrátt fyrir hið mikilvæga
hlutverk tæknisjóðs og þrátt fyrir
að fjöldi vel menntaðra manna og
kvenna snýr ár hvert heim frá námi
og starfi erlendis, iðulega frá
áhugaverðum og vel launuðum
störfum, þrátt fyrir þetta hefur
tæknisjóður rýrnað að verðgildi með
hveiju ári sem hefur liðið frá stofn-
un hans. Ef sjóðurinn héldi sama
hlut af tekjum fjárlaga og hann
hafði 1985, fyrsta árið sem var
úthlutað úr honum, yrði 200 millj-
ónum króna veitt til sjóðsins á
næsta ári í stað 100 milljóna sem
nú er í fjárlagafrumvarpinu.
Aiþingismenn sitja nú síðasta
þing yfirstandandi kjörtímabils.
Enn er tækifæri til að snúa þróun-
inni við og leggja 200 milljónir
króna til sjóðsins. Með því mundu
alþingismenn skila vel af sér í Iok
þessa kjörtímabils og móta um leið
honum ekki möguleika á sérskipu-
lögð námi í hinni nýju námsleið.
Gegnum árin hafa hjúkrunarfræð-
ingar látið meta sig inn í námsbraut-
ina, leið sem félagið hefur ávallt
verið á móti vegna þess að hún hef-
ur ekki verið farsæl svo vægt sé til
orða tekið. Það hefur verið álit
margra að þeir sem hefðu áhuga á
sérskipulagðri leið til BS-prófs í
hjúkrunarfræði, væru ungir hjúk-
ranarfræðingar úr Hjúkrunarskóla
Islands er ættu framundan langan
starfsferil og svo hinir er hygðu á
lengra háskólanám.
Hjúkrunarfræðingar á íslandi
hafa ávallt fengið bestu menntun
sem völ var á á hvetjum tíma. Hjúkr-
unarfræðingar útskrifaðir úr Hjúkr-
unarsksóla Islands hafa ávallt sýnt,
að þeir era starfí sínu vaxnir. Það
sama gildir um þá sem hlotið hafa
menntun sína í Háskóla íslands. Við
eram ein stétt og eigum því að vinna
og standa saman, faglega og félags-
lega.
Þetta kom glöggt í ljós í könnun
sem bæði hjúkranarfélögin létu gera
í vor. Það voru 97% hjúkrunarfræð-
inga í Hjúkrunarfélagi íslands sem
vildu sameinað hjúkranarfélag og
88% hjúkrunarfræðinga í Félagi há-
skólamenntaðra hjúkrunarfræðinga.
Hvað sameiningarmálum viðvíkur
hefur aldrei verið jafngóður skriður
á þeim, stjórnir og nefndir félaganna
hittast reglulega og vinna markvisst
að því að sameina hjúkranarfræðinga
í eitt stéttarfélag.
Ég hef í máli mínu reynt að út-
skýra sem best þá stefnu sem Hjúkr-
ynarfélag íslands hefur haft í mennt-
unarmálum.
Það hefur oft blástið á móti en
ég tel að í dag getum við verið stolt
af því hversu framsýni og dugnaður
hefur einkennt þá sýn. Hvort heldur
var að byrja hér með fullgilt 3ja ára
nám í Hjúkranarskóla íslands árið
1931 eða 4ra ára nám í Háskóla
íslands árið 1973 og í Háskólanum
á Akureyri árið 1987.
Það er ekki nokkur vafí á því að
með jafn velmenntuðum hjúkrunar-
fræðingum og almennt velmenntuð-
um heilbrigðisstarfsstéttum, hefur
ísland skipað sér í áranna rás á bekk
með þeim þjóðum sem hvað besta
heilbrigðisþjónustu bjóða, og lands-
menn eiga kröfu á.
Höfundur er formaður
Hjúkrunarfélags íslands.
Páll Theodórsson
„Öflugasta tæki iðn-
væddra þjóða til að
tryggja skipulegt og
öflugt hagnýtt rann-
sóknastarf eru sjóðir í
líkingu við rannsókna-
sjóð rannsóknaráðs,
sem ég vil kalla tækni-
sjóð.“
nýja stefnu. Ég efa ekki að þannig
vildu þeir skilja við ýmis önnur
mál, en þess er þá að gæta að for-
senda þess að á komandi árum verði
mögulegt að sinna ýmsum öðrum
verkefnum betur en nú er gert, en
að íslensk atvinnulíf verði styrkt.
Eitt brýnasta verkefnið þar er að
efla tæknisjóð.
Höfundur er eðlisfræðingur og
vinnursem sérfræðingur við
Raunvísindastofnun Háskólnns.