Morgunblaðið - 14.11.1991, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. NÓVEMBER 1991
KAUPMENN, KAUPFÉLÖG!
VÖNDUÐ LEIKFÖNG
ÁÆVINTÝRALEGU VERÐI
litlklike/
Endingargóð
og þroskandi leikföng
frá (joioob)
Bílar,bátar og flugvélar
Lítillen heillandi heimur
frá Cjjoioob)
Brúðan sem brosir svo
fallega
Nylint
SOUND MACHINE_

Mjög vandaðir bílar
sem gefa frá sér
raunveruleg hljóð
I.GUÐMUNDSSON &Xo.
UMBOÐS- OG HEILDVERSLUN Q) 91-24020
hf.
Af kvótamálum
eftir Tór Einarsson
Það er trúlega að bera í bakka-
fullan lækinn að hefja máls á kvóta-
málum sjávarútvegsins, svo mjög
sem þau hafa verið til umræðu á
liðnum mánuðum og misserum. Ef
litið er yfir farinn veg verður þó
vart komizt hjá því að undrast,
hversu lítt umræðum hefur í raun
miðað áfram, þótt staðið hafi um
árabil. Enn er deilt um grundvallar-
atriði, svo sem um það hvort út-
hluta eigi veiðikvótum ókeypis eða
gegn gjaldi. í ljósi þess tíma sem
nú er liðinn frá því þessi mál kom-
ust á dagskrá og þeirrar þýðingar
sem þau hafa fyrir land og þjóð,
má furðu gegna að ekki hafi feng-
izt lausn í öllum aðalatriðum; lausn
sem flestir eru a.m.k. sæmilega sátt-
ir við. Hið seinna skýrir þó að miklu
leyti þá sjálfheldu, sem umræðurnar
hafa leitað í: Miklir hagsmunir eru
í húfi. Slíkt kostar átök. En fleira
kemur til. Þar á ég við það aga-
leysi sem einkennir um of þjóðmála-
umræður hér hér á landi. Oftar en
hitt festast þær í fari útúrsnúnings
og aulafyndni. Gildir þar nánast
einu hvert málefnið er.
Umræður liðinna ára virðast þó
hafa leitt til einnar niðurstöðu:
þeirrar að meirihluti almennings er
hlynntur gjaldtöku af kvótum í einni
eða annarri mynd. Er sú niðurstaða
ekki óeðlileg, þar sem miðin eru
sameign þjóðarinnar lögum sam-
kvæmt. Þessi niðurstaða gæti, frá
hagfræðilegu sjónarmiði, haft um-
talsverð áhrif á þær leiðir tvær sem
helzt hafa verið ræddar: Úthlutun
kvóta eða sölu. Mun ég víkja að
þeim stuttlega hér á eftir. Ennfrem-
ur vík ég að tveim röksemdum, sem
títt er tefit fram gegn veiðigjaldi.
„Eins og nú er komið
virðist líklegast að sala
veiðileyfa (hvort heldur
í formi veiðigjalds eða
eignafærslu til sérhvers
lögráða landsmanns) sé
sú leið sem lánist.”
Kostirnir tveir
í sinni hreinustu mynd felur
ókeypis úthlutun kvóta í sér, að
þeir sem útgerð reka á úthlutunar-
tíma fá tiltekna hlutdeild í heildar-
kvóta, til ævarandi eignar. Kvótar
geta síðan gengið kaupum og sölum
á markaði, án takmarkana. En þetta
tvennt, úthlutun til varanlegrar
eignar og óheft /ramsa/kvóta er lyk-
illinn að færri skipum og minniflota,
þar sem ofveiði ríkir fyrir. Á það
við um flesta nytjastofna á ísland-
smiðum sem kunnugt er, ekki sízt
þann veigamesta, þorskstofninn. Ef
kvótum er úthlutað með þeim hætti
sem hér er lýst og ef útgerðarmenn
geta gengið að óbreyttum leikregl-
um vísum í framtíðinni, mun full
hagkvæmni nást með tíð og tíma.
Um þetta er út af fyrir sig varla
deilt meðal hagfræðinga.
En „efið” í síðustu málsgrein
veldur hér miklu. Því fer nefnilega
§arri að þamefndu skilyrði sé nú
fullnægt. Til þess liggja ýmsar
ástæður: (1) Núverandi kvótalög
kveða ekki af eða á um úthlutun
til varanlegrar eignar, enda sam-
rýmdist það illa fyrstu grein lag-
anna, en í henni segir að „nytja-
stofnar á íslandsmiðum [séu] sam-
eign íslenzku þjóðarinnar”. (2)
Kvótum er úthlutað á skip, og ýms-
ar takmarkanir á framsal kvóta,
þótt minni séu en áður. Sjávarút-
vegsráðherra hefur þó enn verulegt
vald til inngripa á kvótamarkaði. (3)
Fleiri og fleiri virðast leggjast gegn
úthlutun kvóta án endurgjalds, eins
og áður er getið. Sýnt þykir því,
að friður tekst ekki um slíka skip-
an, úr því sem komið er.
Allt þetta veldur því, að full hag-
kvæmni næst síður en ella. Lítill
hvati er til að fækka skipum ef
mennt telja meiri eða minni líkur á
kvótamissi eftir fáein ár. Óvissan
torveldar hér hagræðingu.
Hinn kosturinn, að selja aðgang
að fiskimiðunum í einni eða annarri
mynd, leiðir á endanum til sömu
niðurstöðu og hinn fyrri hvað hag-
kvæmni varðar. Munurinn felst i því
að við ókeypis úthlutun fellur rentan
af aukinni hagkvæmni útgerðar-
mönnum beint í skaut (þó svo fleiri
njóti hennar óbeint), en með að-
gangssölu dreifist hún til lands-
manna allra með einhverjum hætti.
Af þessu má ljóst vera, að sala
veiðileyfa samrýmist öllum þeim
hagrænu markmiðum sem stefnt er
að með kvótakerfi — jafnvel eða
betur en úthlutun án endurgjalds.
Þrátt fyrir þetta er veiðigjaldi fund-
ið margt til foráttu. Ég nefni hér
tvennt: (1) Veiðigjald sé skattur á
(illa stæða) útgerð; (2) með veiði-
gjaldi aukist ríkisumsvif.
Skattur á illa stæða útgerð?
í fyrsta lagi er veiðigjald ekki
skattur í eðli sínu. Miklu fremur er
það hliðstætt greiðslu fyrir hráefni.
Gjaldlausri veiði má líkja við iðn-
rekstur, sem fengi hráefni fyrir ekki
neitt, eða verzlun sem fengi vörulag-
er sinn gefins. Þetta hefur verið svo
margrakið á liðnum árum, ekki sízt
í greinum hér í Morgunblaðinu, að
ekki ætti að þurfa hér frekari
rökstuðning.
í öðru lagi hafa andstæðingar
Fáein orð um
vanþekkingn
eftir Markús Möller
Ræðan sem Þorsteinn Pálsson-
flutti á aðalfundi LÍÚ í síðustu viku
var harla merkileg. Af köflunum
sem Morgunblaðið birti í miðopnu
föstudaginn 8. nóvember, sést með
óyggjandi hætti að Þorstein skortir
grundvallarskilning á sérstöðu sjáv-
arútvegs, nánar tiltekið þeim vanda
sem fylgir fijálsri sókn í sameigin-
lega auðlind og á ensku er kallaður
„the commons problem”. Orð Þor-
steins um vanþekkingu andstæð-
inga sinna eru því gijóthríð úr gler-
húsi.
Þeir kaflar sem afhjúpa sjávarút-
vegsráðherrann eru t.d. þessir:
1) „í annan stað ræða menn um
skattheimtu til þess að auka hag-
ræði í sjávarútvegiiíum. Ég hef
HÁSKOLI ISLANDS
Endurmenntunarnefnd
Áhrif samninga um EES og samræming innri
markadar EB ó íslenskan matvælaiðnað
Námskeiö 19. nóvember kl. 13.00-17.00
Þátttakendur:
Námskeiðið er einkum ætlað matvælafræðingum,
stjórnendum í matvælafyrirtækjum og öðrum, sem
tengjast matvælaframleiðslu til útflutnings.
Efni:
Helstu efnisþættir verða: Yfirlit um stöðu samninga
við EES. Hver verða helstu áhrif samninga við EES
á íslenskan matvælaiðnað, einkum m.t.t. breytinga
á innflutningi og útflutningi matvara? Líkleg áhrif
samninga við EES á íslenskan fiskiðnað, einkum
m.t.t. tolla og frekari fullvinnslu sjávarafurða. Núver-
andi staða varðandi tolla á íslenskum sjávarafurðum
til útflutnings til EB. Matvælalöggjöf og reglugerðir
EB. Áhrif samninga við EES og samræming innri
markaðar EB á íslenskan matvælaiðnaö. Væntanleg-
ar kröfur EB um hollus'tuhætti við framleiðslu og
markaðssetningu fisks og fiskafurða.
Fyrirlesarar:
Sérfræðingar frá utanríkisráðuneyti, útflutningsráði,
Hollustuvernd ríkisins og Ríkismati sjávarafurða.
Skráning fer fram í síma 694940, en nánari upplýs-
ingar eru veittar á skrifstofu Endurmenntunarnefnd-
ar í símum 694923 og 694924.
hins vegar aldrei heyrt því haldið
fram að aukin skattheimta sé
talin líkleg til þess að auka hag-
ræði á öðrum sviðum í atvinnulíf-
inu. Ég hefði til að mynda gaman
af að heyra eigendur Morgun-
blaðsins skýra það út fyrir mér
að hagræði og hagnaður af
rekstri blaðsins yrði miklum mun
meiri ef ríkisvaldið legði nýja
skatta á pappírsnotkun blaðsins.”
2) „Sú staðreynd að takmarka
hefur þurft veiðarnar kallar ekki á
að ríkissjóður útdeili hagnaði sjáv-
arútvegsins með miðstýrðum hætti.
Takmörkun veiðanna er miklu
fremur rökstuðningur fyrir því
að minni kröfur. verði gerðar til
skattlagningar á sjávarútveginn.
Þá verður ekki séð að eitt eigi
að gilda um sjávarútveginn en
annað um aðrar atvinnugreinar.”
Af feitletruðu köflunum er Ijóst, að
Þorsteinn sér ekki neinn grundvall-
armun á íslenskum sjávarútvegi og
öðrum atvinnugreinum landsmanna.
Það blasir þó við í dæminu sem
hann tekur um blaðaútgáfu. Það er
nauðsynlegt að takmarka aðgang-
inn að fiskveiðunum, en alger óþarfi
(og reyndar stjórnarskrárbrot) að
takmarka heimildir manna til að
gefa út blöð.
Hinn sérstaki vandi óhefts sjáv-
arútvegs, sem ekki er til staðar í
blaðaútgáfu eða t.d. landbúnaði, er
að fiskiskipin þvælast hvert fyrir
öðru og veiða hvort frá öðru án
þess að nokkur gjaldi, beint eða
með verðfalli, fyrir þann skaða sem
hann veldur keppinautum sínum.
Við ákvarðanir um rekstur og skipa-
kaup reikna stjómendur fyrirtækja
einungis með þeim kostnaði sem
fellur á eigin fyrirtæki og er í þeirra
valdi. Það er skynsamlegt fyrir hvert
Markús Möller
„Andvirði selds kvóta
er nefnilega gjald fyrir
veiðileyfi, auðlinda-
skattur á máli Þorsteins
Pálssonar, utan hvað
innheimtumennirnir fá
að stinga skattinum á
sig.”
einstakt fyrirtæki, en leiðir til þess
að skipunum heldur áfram að fjölga
eftir að samanlagður eiginkostnaður
útgerðarinnar og kraðakskostnaður
annarrra útgerða af hverju nýju
skipi er kominn langt fram úr verð-
mæti þeirrar viðbótar í heildarafla
sem fæst með nýja skipinu. Offjár-
festingin í fijálsum fiskveiðum verð-
ur vegna þess að skynsamur útgerð-
armaður reiknar rekstrardæmi sitt
með kostnaðartölum, sem eru of
lágar ef litið er á allan sjávarútveg-
inn í einu. Það er af þessum sökum
sem leggja verður sérstakt gjald á
útgerð fiskiskipa, sem nemur krað-
akskostnaðinum. Til lengri tíma litið
verðúP rekstrarhagkvæthhi' Ttúlega