Morgunblaðið - 14.11.1991, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. NOVEMBER 1991
23
Tór Einarsson
vitnar um það, hér á landi sem ann-
ars staðar. Hér er þó vert að huga
aðýmsu.
í fyrsta lagi, að ef aðgangur er
seldur að miðunum í formi veiði-
gjalds sem ríkið innheimtir, má
minnka líkurnar á auknum ríkisút-
gjöldum, ef tekjuöflunarkerfi þess
er endurskoðað samtímis — í því
augnamiði að lækka aðra skatta.
Enda er óhagkvæmni margra þeirra
mönnum ljósari nú en áður. Mörgum
yrði eflaust kærkominn lægri tekju-
skattur, svo dæmi sé tekið.
í öðru lagi er hættan á útgjalda-
þenslu mun minni en áður var, því
nú er fremur stefnt að því að rifa
seglin í opinberum rekstri en hitt.
Menn eru því trúlega betur á varð-
bergi nú gegn auknum ríkisumsvif-
um almennt en verið hefur í áratugi.
Síðast en ekki sízt, þá má selja
aðgang að miðunum án þess að rík-
ið innheimti þar gjald. Leiðin væri
þá sú, að öllum Iögráða íslendingum
yrði afhent hlutdeild í heildarkvóta.
Líkt og veiðigjald yrði þetta þó
framkvæmt í áföngum, þannig að
einungis hluti kvótans yrði afhentur
með þeim hætti á hverju ári. Þeir
sem ekki stunda útgerð myndu síðan
selja hlutdeild sína eða leigja út-
vegsmönnum. Slík lausn er raunar
ekki með öllu óþekkt þegar nýting-
arvandi náttúruauðlinda er annars
vegar. í Kólumbíufylki í Kanada
hefur sú leið verið farin með námur
og nytjaskóga, sem áður voru sam-
eign ailra fylkisbúa.
Niðurlag
Ég hef hér rakið lauslega þá tvo
kosti, sem mest hefur verið deilt um
í fiskveiðimálum íslendinga. Eins
og nú er komið virðist líklegast að
sala veiðileyfa (hvort heldur í formi
veiðigjalds eða eignafærslu til sér-
hvers lögráða landsmanns) sé sú
leið sem lánist. Ekki hefur verið
minnzt á ýmislegt annað sem skipt-
ir hér máli, s.s. búsetu- og byggða-
röskun. Um það má segja að sér-
hverri hagræðingu fylgi stundum
einhver röskun byggðar. Það er
óhjákvæmilegt. Og þar eru leiðirnar
tvær nokkurn veginn jafngildar.
Sumum þeirra, sem andsnúnir eru
veiðigjaldi hefur verið tamt að kalla
það skrifborðslausn. Beri einhver
leið það nafn með rentu er það ein-
mitt úthlutun kvóta án endurgjalds.
Sama gildir um núverandi kvóta-
kerfi, svo langt sem það nær. Með
því eru gífurleg verðmæti færð, með
handafli, til þeirra sem nú stunda
útgerð, Vitað er hveijir þeir eru. I
venjulegum markaðsviðskiptum veit
hins vegar enginn í upphafi leiks,
hver hagnast mest að leikslokum.
Höfundur er dósent íhagfræði við
Háskóla Islnnds.
[ÖJ
=o=u=o;

Árshátíðir
og
mannfagnaðir
iiéTEL mm
o
veiðigjalds bent á slæma stöðu út-
gerðar nú — og dökkar horfur á
næsta misserum. Útgerðin beri ekk-
ert viðbótargjald. Því er til að svara,
að mér vitanlega hefur enginn iagt
til að veiðigjald verði skellt á með
fullum þunga, fyrirvaralaust. Gert
hefur verið ráð fyrir nokkurra ára
umþóttunartíma, þannig að útgerð-
in gæti hafið hagræðingu áður en
til gjaldtöku kæmi. Mikilvægt er að
fyrir liggi strax í upphafi hvenær
skref eru stigin, þannig að mönnum
sé ljóst af hveiju þeir ganga.
Veiðigjald: Aukin ríkisumsvif?
Bent hefur verið á þá hættu, að
verði lagt á veiðigjald og innheimt
í ríkissjóð, verði það meðhöndlað
sem hver annar tekjustofn. Slakna
muni á aðhaldi, útgjöld muni auk-
ast. Ekki er því að neita að andstæð-
ingar veiðigjalds hafa hér nokkuð
til síns máls, e.t.v. meira en fylgj-
endur gjaldsins hafa almennt gefið
gaum að. Aukist útgjöld ríkisins við
innheimtu veiðigjalds getur auðvitað
komið til sóun, sem ekki væri ella.
Hagsaga liðinna ára og áratuga
svipuð hvort heldur gjaldið rennur
til allrar þjóðarinnar eða fámenns
hóps útválinna, sem ver þvi að vild,
innan lands eða utan. Andvirði
selds kvóta er nefnilega gjald
fyrir veiðileyfi, auðlindaskattur á
máli Þorsteins Pálssonar, utan
hvað innheimtumennimir fá að
stinga skattinum á sig. Ef litið er
til skemmri tíma hafa hins vegar
verið leidd að því gild rök, að ha-
græðingin verði hraðari ef upphaf-
legir eigendur útgerðarinnar fá
þetta gjald ekki í eigin vasa. Tiltölu-
lega slakir útgerðarmenn hafa efni
á að halda áfram, ef þeir eiga gjaf-
akvóta, en ekki, ef veiðileyfagjaldið
er tekið af þeim. Það er hins vegar
ekki síst spurning um tekjudreif-
ingu, hver hirðir gjaldið. Núverandi
útgerðarmenn verða ríkir ef þeir fá
kvótann gefins um alla framtíð, en
blankari ef þeir fá einungis stuttan
aðlögunartíma. Hitt er óvissara,
hveiju máli það skiptir aðra lands-
menn hver hirðir fúlguna. Að minni
hyggju em það helstu afglöp yfir-
valda í kvótamálinu að hafa ekki
látið kanna þetta gaumgæfilega.
Ef menn átta sig á eðli samnýt-
ingarvandans til einhverrar hlítar,
þá átta þeir sig einnig á því, að við
það að koma á hagkvæmri fískveiði-
stjórnun breytist arðsemi íslenskra
fiskistofna gríðarlega til lengri tíma
litið án nokkurs tilverknaðar útgerð-
armanna. Mér hefur talist svo til
að heildargróðinn eftir vexti og af-
skriftir ætti að fara úr núlli í þetta
15-20 milljarða á ári að meðtöldu
veiðileyfagjaldi til almannasjóða eða
kvótaeigenda, og er þá gróft metið.
Þessi happadráttur í stjórnarfari er
sama eðlis og ef gull fyndist í Al-
mannagjá eða öllu heldur ef einhver
starfsmaður þjóðskjalasafns fyndi í
handriti uppskrift til þess að breyta
klettunum í Almannagjá í gull. Auð-
vitað yrði að loka gjánni fyrir öllum
almenningi, en til að vera sjálfum
sér samkvæmur yrði Þorsteinn Páls-
son að afhenda góssið meistara-
félagi gullsmiða eða þá Þingvalla-
presti.
tutil ennt n
i Iföfjmdiir er þagfrppðingur. , ,
319
Philips myndlampi sem skilar
eðlilegum litum og betri mynd,
líka í dagsljósi.
Stereo í öllum PHILIPS tækjum.
100 Mz
Enginn titringur í mynd, betra
fyrir augun.
TEXTAVARP
Fullkomið textavarp með 20
síður í minni.
MÍM
Mynd í mynd. Tvær stöðvar á
skjánum í einu.
|@l PHILIPS
N0 á dögum er sjónvarpstækjum ætlað margbrotnara hlutverk en við upphaf
litasjónvarps á Islandi. Þau eiga t.d. að geta tekið við textavarpi,
stereoútsendingu og sagt okkur hvað er á einni stöð meðan við horfum á
aðra.
majchI l
fL/NE
iþ
Heimilistæki hf
SÆTÚNI8 SÍMI691515 ■ KRINGLUNNISÍMI6915 20
[/idtMuKSve^fOftÉe^í/vLsamtút^utit
i.Sfftc 35 tííUW'c ntiimí t ;
Nýju Matchline sjónvarpstækin frá Philips uppfylla allar þær kröfur sem gerðar
eru til hágæða sjónvarpstækja í heiminum í dag. - Ótal spennandi nýjungar.
Þess vegna ættir þú að hringja eða koma í heimsókn. Það væri gaman að
skýra þetta allt nánar fyrir þér. Sjón er sögu ríkarl.
ÞÚ GETUR
TREYST PHILIPS