Morgunblaðið - 14.11.1991, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. NÓVEMBER 1991
Sjaldan veldur einn,
þá tveir deila
eftir Nönnu
Christiansen
Flestir reyna að komast hjá því
að taka afstöðu til heimilisofbeldis
á þeirri forsendu að alltaf séu tvær
hliðar á hverri sögu og það sé
einkamál hjóna ef þau vilja slást.
Sumir halda því jafnvel fram að
til séu konur sem vilji hreinlega
láta beija sig.
Það er ekkert áhlaupaverk að
framfylgja 3. grein laga Samtaka
um kvennaathvarf, sem kveður á
um að eitt af viðfangsefnum þeirra
sé að ijúfa þá þögn sem umlykur
heimilisofbeldi með fræðslu og
umræðu. Flestir líta nefnilega svo
á að ofbeldi gegn eiginkonum sé
ekki vandamál í sjálfu sér heldur
afleiðing annarra erfiðleika s.s.
ofdrykkju, fátæktar eða geðrænna
vandamála. Því beri að sjálfsögðu
að meðhöndla orsökina t.d. með
áfengismeðferð, þannig hverfí of-
Gustavsberg
beldið sjálfkrafa.
Aðrir hafna því að taka afstöðu
til heimilisofbeldis á þeirri forsendu
að varlega skuli farið í að dæma
í þessum málum því alltaf séu tvær
hliðar á hverri sögu og að sjaldan
sé einum um að kenna þegar tveir
deila. Þeir líta gjarnan svo á að
heimilisofbeldi sé ósamkomulag
hjóna sem leiði til slagsmála, eða
að eiginkonan hafi vísvitandi ögrað
manni sínum að því marki að hann
missi stjórn á sér og verði ekki
lengur ábyrgur gerða sinna. Heim-
iliseijurnar séu því einkamál hjón-
ana og komi tæpast öðrum við.
Sé konan ósátt geti hún einfaldlega
farið.
Margir álíta að ákveðin persónu-
leikaeinkenni kvenna kalli á ofbeldi
karlmanna og er veik sjálfsmynd,
hjálparleysi og hefðbundið viðhorf
til kynhlutverkanna þar efst á
blaði.
Það heyrast jafnvel raddir sem
halda því fram að sumar konur
vilji lá beija sig og því skyldu aðr-
ir vera að eyða tíma sínum og fyrir-
höfn í að skipta sér af slíkum öfug-
uggahætti?
Veljið aðeins það besta
— veljið heildarlausn
frá Gustavsberg
í baðherbergið
Gustavsberg
Fæstihelstu
igarvöruvers
umlandallt.
Husqvarna
SAUMAVÉLAR
• 7 GERÐIR •
> ALLIR NYTJASAUMAR •
• MYNSTURSAUMAR •
• STERKUR MÓTOR •
• SÆNSK GÆÐI •
• FRÁBÆRT VERÐ •
• NÁMSKEIÐ •
' VIÐGERÐARÞJÓNUSTA ■
• SÝNIKENNSLA •
• ALLT Á SAMA STAÐ •

VÖLUSTEINNhf
Foxafen 14, Sími 679505
ODYR
TEPPAHREINSUN
Leigjum út nýjar, öflugar
teppahreinsivélar. Hreinsið teppin,
húsgögnin og bílinn fyrir jól.
6 mismunandi tegundir af ræsti- og
blettahreinsiefnum.
TEPMtÚÐIN
Ofbeldi er að margra mati
stundum leyfilegt eða a.m.k. skilj-
anlegt. Börnin og unglingarnir eru
ekkert öðruvísi en við. Ef ofbeldi
er leið til að gera út um mannleg
samskipti á heimilunum, hvers
vegna þá ekki líka í skólanum og
niðri í bæ?
Það sem einkennir þessi viðhorf
er að viðkomandi eru tilbúnir til
að réttlæta ofbeldisverk undir viss-
um kringumstæðum. Ofbeldi er
nefnilega að margra mati stundum
leyfilegt eða a.m.k. skiljanlegt.
En fólk hefur mismunandi mörk,
sumum nægir að fólk sé gift til
að það réttlæti ofbeldi. Ef við-
skiptavinur í verslun réðist á af-
greiðslukonu, ásakaði hana um
dónaskap, kýldi hana í gólfið og
tæki hana kverkataki þar til hún
væri að því komin að missa með-
vitund, yrði hann vafalaust harð-
lega fordæmdur af öllum. En ef
afgreiðslukonan væri gift mannin-
um, og ég tala nú ekki um ef at-
burðurinn ætti sér stað heima í
stofunni þeirra, yrði þetta að
margra mati einkamál hjónanna
og skoðað sem ósamkomulag eða
hjónabandseijur.
Aðrir þurfa að fá skýringu á
hegðun þolandans áður en þeir
dæma og réttlætingarmörk manna
eru mismunandi. Er nóg að gift
kona sé leiðinleg, eða þarf hún að
vera heimsk, subba, ósjálfstæð,
frekja, undirgefín, móðursjúk, rola,
daðurgjöm eða drykkfelld, til að
kjaftshögg manns hennar, spörk
eða niðurlæging séu réttlætanleg?
Og svo skiptir það flesta miklu
máli í hvernig ástandi maðurinn
er, hafi hann verið fullur er erfitt
að þeirra mat fari alltaf saman við
okkar. Ef ofbeldi er leið til að gera
út um mannleg samskipti inni á
heimilum hvers vegna þá ekki líka
í skólanum og niðri í bæ?
Afstaða Kvennaathvarfsins
Nanna Christiansen
„Svo lengi sem við kjós-
um að réttlæta ofbeldis-
verk og forðumst að
gera ofbeldismenn
ábyrga fyrir gerðum
sínum höldum við
áfram að lifa í samfé-
lagi sem kennir börnum
að stundum sé eðlilegt
að misþyrma fólki þeg-
ar það er öðruvísi en
við viljum að það sé.”
að gera hann ábyrgan og hafi hann
átt erfiða bemsku er þetta skiljan-
legt.
Þeir sem hafa áhyggjur af au-
knu ofbeldi í samfélaginu, einkum
meðal bama og unglinga, ættu að
gera sér Ijóst að þau hafa einnig
lært að setja sín réttlætingarmörk,
pg ekki eingöngu af sjónvarpinu.
í þeirra augum er ofbeldi líka
stundum leyfilegt, þó ekki sé víst
Ofbeldismennirnir gefa ekki eft-
ir „réttindi” sín mótþróalaust og
við þekkjum mörg dæmi um konur
sem búa við stöðugar hótanir og
ofsóknir fyrrverandi eiginmanna
sinna eða sambýlismanna. Það
verður líka að hafa það í huga að
konur sem búa við ofbeidi þekkja
einnig málsháttinn: „Sjaldan veld-
ur einn, þá tveir deila.”
Kona sem leitar til Kvennaat-
hvarfsins er aldrei spurð að því
hversu alvarlegt ofbeldi hún hafi
þurft að þola. Það að hún verður
að flýja heimili sitt vegna ótta eða
líkamsmeiðinga er fullkomlega
nægjanleg skýring.
Við spyijum aldrei hvort hún
hafi gert eitthvað til að egna mann
sinn. Það er lykilatriði í starfsemi
Kvennaathvarfsins að hafna því
algerlega að ofbeldi sé réttmæt
leið til að gera út um mannleg
samskipti.
Það er heldur ekki spurt um
aðstæður mannsins. Það hvort
maðurinn hafi átt erfiða bernsku
eða átt við aðra vanlíðan að stríða,
réttlætir að okkar mati aldrei of-
beldisverknað. Það getur hinsveg-
ar leitt athyglina frá vandamálinu
þ.e. ofbeldinu og fríað ofbeldis-
manninn frá þeirri ábyrgð sem
hann einn ber.
Konan er aldrei spurð að því
hver þáttur hennar í ofbeldinu
hafi verið. Reynslan hefur kennt
okkur að minni hluti þeirra kvenna
sem leita til Kvennaathvarfsins
hefur haft krafta og hugrekki til
að takast á við mann sem notfær-
ir sér yfírburði sína til að valda
skaða og beita þvingunum. Þar
með erum við ekki að halda því
fram að engar konur reyni að slást,
en langflestar þeirra sem leita til
Kvennaathvarfsins reyna að tala
mennina til og koma til móts við
í gamni og alvöru
eftirKarl Ormsson
GÓLFEFNAMARKAÐUR SUÐURLANDSBRAUT 26 SÍMI 91- 681950
Til er gamalt sænskt ævintýri
sem byggt er á einni bók hins
þekkta bamabókahöfundar Svía,
Astrid Lindgren. Ævintýrið fjallar
um fjölskyldu nokkra búsetta í
Smálöndum í Svíaríki. Margir
þekkja þetta undir nafninu fjöl-
skyldan í Kattholti í Lenneberg í
Smálöndum. Aðalsöguhetjan er
stráksnáði, Emil, kenndur við
Kattholt. Hann var ósköp sniðugur
en uppfyndingasamur með af-
brigðum að mati pabba síns. Eitt
sinn er halda átti uppboð í Smá-
löndum, sem var afar vinsælt hjá
Svíum og er enn, fór Emil þangað
ásamt öðrum. En áður en hann fór
datt honum það snjallræði í hug
að bíða meðan gestimir fóru fram-
hjá um þjóðveginn og afla sér
smáskotilfurs með því að opna og
loka hliðunum á veginum til að
gestirnir þyrftu ekki að fara af
kerrunum. Emil keypti ýmislegt á
uppboðinu. Þar var líka sjoppa eða
bar, Emil keypti sér límonaði og
vegna hitans urðu flöskurnar
nokkuð margar. Pabbi hans sá
þetta og tugtaði hann til. Þá var
Emil nóg boðið, hann svaraði
pabba sínum fullum hálsi og sagði:
Þegar ég á ekki peninga get ég
ekki keypt límonaði svo þegar ég
á peninga má ég ekki drekka lím-
onaði: Hvenær í ósköpunum á ég
að drekka límonaði?” Þetta litla
atvik dettur mér í hug þegar
hringavitleysan nær hámarki í
stjómvisku fyrirtækja þessa lands,
sem er svo sannarlega eins og
dramatísk ævintýri. í áratugi hefur
verið hamrað á því að ekki sé
hægt að reka hér nokkurt fyrir-
„Ef ekki var hægt að
reka sómasamlega fyr-
irtæki í 30-50% verð-
bólgu og ekki í 2-3%
verðbólgu þá segi ég
eins og Emil í Katt-
holti: Hvenær í ósköp-
unum er hægt að reka
fyrirtæki skammlaust á
íslandi?”
tæki vegna hinnar geigvænlegu
verðbólgu hvorki í sjávarútvegi,
iðnaði né öðrum greinum. Að ná
niður verðbólgunni væri númer
eitt, tvö og þijú. Nú bregður svo
við að verðbólgan er komin niður
í 5-6%, var 3-4% í september og
er á hraðri niðurleið ásamt vöxtum,
og spá Þjóðhagsstofnunar er að
hún verði um 2-3% í lok ársins.
Minni en í sumum nágrannalönd-
unum okkar. Þá byijar gamli kór-
inn að tæpa á gengisfellingu.
Gengislækkun lækkar ekki hráefni
til fiskvinnslunnar á fiskmörkuðum
okkar, ekki heldur hráefni til iðn-
aðar og framleiðslu. Gengislækkun
lækkar ekki innflutta vöm og þar
með matvæli til launafólks, gengis-
lækkun lækkar ekki erlend lán sem
eru að sliga þjóðarbúið (og em um
helmingur af þjóðarframleiðsl-
unni), gengislækkun auðveldar
okkur ekki lántökur vegna vænt-
anlegrar stóriðju.
Nú er verð á útfluttum afurðum
okkar með því hæsta sem við get-
um vonast eftir að fá í bili að
minnsta kosti (þó ég sé trúaður á
að þrátt fyrir allt fáum við hærra
verð fyrir vömr sem við fullvinnum
fyrir nýja markaði). Ég ætla bara
að vona að orð formanns Vinnu-
veitendasambands Islands, Einars
Odds Kristjánssonar, um að geng-
islækkun sé ekki á dagskrá og hún
sé liðin tíð séu ekki innantóm slag-
orð. Það er góðs viti að fjánnála-
ráðherra, Friðrik Sophusson, segir
í grein í Morgunblaðinu 29. sept-
ember að það versta sem þjóðin
stæði frammi fyrir væri gengisfell-
ing. Þó aðrir hafi minnst á gengis-
fellingu, a.m.k. undir rós, e.t.v. til
að kanna viðbrögðin.
Ég skora á alla ráðherrana að
ljá ekki máls á þvílíku glapræði
sem gengisfelling væri og illa þekki
ég verk forsætisráðherra Davíðs
Oddssonar ef hann léti þrýstihópa
hagga sér. Ef ekki var hægt að
reka sómasamlega fyrirtæki í
30-50% verðbólgu og ekki í 2-3%
verðbólgu þá segi ég eins og Emil
í Kattholti. Hvenær í ósköpunum
er hægt að reka fyrirtæki skamm-
laust á íslandi? Nei, þið sem emð
í forsvari fyrirtækja verðið að hag-
ræða ykkar rekstri og það strax,
þið verðið að minnka þessa gegnd-
arlausu fjárfestingu, sem þegar er
orðin allt of mikil í öllum atvinnu-
greinum og sameina fyrirtækin.
Það er bijálæði að halda úti frysti-
húsum í smáþorpum sem eru stutt
frá stórum og fullkomnum frysti-
húsum. Það verður að fara eitthvað
annað en hinar gömlu gatslitnu
leiðir sem aldrei em neinum til
góðs, selja skip sem nú þeger em
orðin allt of mörg. Hvemig eigum
við að trúa því að erlend fyrirtæki
geti greitt okkur hærra verð fyrir
hráefnið, svo sem ísfisk, heldur en
okkar fiskvinnslufyrirtæki sem
geta svo samt ekki borið sig? Það