Morgunblaðið - 28.11.1996, Blaðsíða 40

40 FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Einstaklingar og hópar:
Gleðjist áASKl
f'yrir þessi jól!
Létt andrúmsloft, Ijúffengir réttir og sajaríkar
| Allt gott í mat og drykk. - Þetta er málið í
\ | Áhersla á Ijújfengan og vel samsettan mats
váíið: SÍLDARPIATTI, 3

Suöurlandsbraut 4
STARFSMANNAHOPAR
KLÚBBAR OG KLÍKUR
VINIR OG VANDAMENN
IIREINDÝRAPATÉ sœlkerans með Waldorfsalati ogí hláberjahlaupi.
Aðalréttur, stórsteikur að eigin vali:
Ofnsteikt kalkúnabringa KENTUCKY TURKEY, l. jlokks amertskur
kalkúnn með salvíabyddaðri pecanhnetufyllingu, heimalagaðri
: trönuberjasultu, sherrybœttri rjómasósu og sœtum kártöflum.
eða Ijújfeng PÖRUSTEIK, svínaflesk með rauðkáli, Dijonsinnepssósu
og sykurbrúnuðum kartöflum.
eða Glóðarsteikt grœnpiparmarinerað NAUTAFILÉ, safaríkt og mjúkt, I j
' ekta Bernaisesósu, ofnbökuðum kartöflum, spergilkáli ogfylltri papriku.
Eftirréttur: RIS A'IA MANDE með rjómakaramellusósu
eða súkkulaðihjúpuð PIPARMINTUOSTATERTA,
j ,,AjtérEighi‘‘ með kirsuberjáspsú\ \
Þessi glœsilegi matseðill fyrir aðeins 1.860/-
rhéð
OSKASTAÐURINN FYRIR JOLIN
AÐSENDAR GREINAR
Hugsun kvenna -
söguleg vitund og
raunveruleikinn
Á FUNDI um kvenímyndina í
fjölmiðlum, haldinn í Norræna hús-
inu hinn 1. nóvember, sem Kvenna-
listinn boðaði til, sat Elín Hirst frá-
farandi fréttastjóri Stöðvar tvö m.a.
við pallborð og gerðust þar mörg
tíðindi því umræðuefnið var eldfimt
og tendraði viðbrögð í allar áttir.
Fjölmiðlafræðingur og kvik-
myndafræðingur, Aslaug Dóra og
Anna, voru frummælendur og út-
skýrðu hvernig ímynd kvenna sjáist
í rannsóknum þeirra mestmegnis
sem væri hún „passívt" viðfang eða
hlutur í draumaveröld karla þar
sem þeir ráða allri virkni.
Þegar Elín talaði kvað við allt
annan tón — hún skildi ekki út á
hvað Kvennalistinn gengi — þær
töluðu hvort sem er alveg eins og
karlarnir á þinginu um ESB álver
og virkjanir — þær væru þar á þing-
inu sem karlkonur. En eitt væri
gott við þær — þær hugsuðu þó
um útlitið — útlit — því aðalatriðið
væri að líta vel út, þar gæti hún
hrósað þeim kynsystrum sínum.
Því hver sá sem ætlaði að fara að
bjóða sig fram í stofunni sinni
skyldi þurfa að líta vel út. Hér var
hún að segja að myndin sé mikil-
vægari en hugsunin sem verið er
að koma á framfæri. Hvað eru þá
kvikmyndir og auglýsingar sem
nota kvenímyndina afskræmda sem
hlut og hvernig er skiiningur þeirra
sem stjórna slíku mati á samfélag-
inu til komin — búum við í karileg-
um draumi? Hér blasir við „schizo-
phrenískt" samfélag. Þetta er eins
og við séum komin aftur til 1400
eða 1500 þegar almenningur var
ekki læs og horfði andaktugur á
altaristöflur á meðan predikað var
yfir honum á latínu — að myndin
— hver sem hefði klastrað henni
svo til að græða á því — sé mikil-
vægari en hugsun þess sem mynd-
in er af, sem er raunveruleikinn.
Fyrir mér var hún með þessu að
undirstrika það sem norsk kona
sagði fyrir 150-200 árum, að erfitt
væri að vera kvenkyns — þess kyns
sem helzt átti að þegja og ekki láta
í ljósi hugsun sína (Frá búðum
hinna þöglu) og hvað átti maður
þá að gera við hana? Og hvernig
að orða hana. Sú kona hefur prýtt
norska hundraðkrónuseðilinn meg-
inhluta þessarar aldar. Skyldi mynd
íslenzkra kvenna á þessari öld hafa
veruð höfð í viðlíka heiðri? Hva
með þeirra hugsun? Hver vakir
yfur sögu þeirrar hugsunar?
Karlar á Alþingi íslendinga hafa
látið sér um munn fara að þeir
skilji ekki um hvað kvennalistakon-
ur séu að tala. Það er auðvitað
þeirra vandi og okkar samfélags.
Samt er það staðreynd hvort sem
okkur líkar það betur eða verr og
þó við séum þeim ekki alltaf sam-
mála, að tilvist Kvennalistans á
Alþingi íslendinga hefir breytt
miklu í hugsun, ásjónu og málflutn-
ingi stjórnmálanna í íslenzku sam-
félagi. Það er eðlilegt því hugsun
og rödd kvenna og sýn þeirra á
heiminn og reynzla er oft önnur
en karla og því brýnt að hún fái
að vera jafn heyrileg og karla og
sé ekki niðurþögguð. Ekki verður
aftur snúið með þá umræðu sem
þær hafa haft frammi til að vekja
fólk til vitundar um vandamál
samfélagsins og leiðir til að takast
á við þau til manneskjulegra lífs.
Elín hlýtur að vita að kvennabar-
átta hófst fyrir meira en 200 árum
um leið og mannréttindabaráttan
og áreiðanlega einnig hér á landi.
Varla hefir fréttastjórinn bara dott-
ið svona inn í íslenzka nútímasam-
félagið án nokkurs sambands við
það og vitundar um fortíð þess.
Það er þessi skortur hennar á
sögulegri vitund. Mér finnst ég
hafí lifað tímana tvenna, en á fund-
inum var talað eins og aðeins nú-
tíminn gilti, að konur hefðu ekki
farið út á vinnumarkaðinn fyrr enn
á áttunda áratugnum. Rugl. Þær
hafa unnið alla öldina. Mæður okk-
ar og formæður höfðu eða voru
húshjálp sem var heil stétt, en unnu
einnig við hin margvíslegustu störf
frá fisk- og verkamannavinnu til
sauma og verzlunarstarfa. Við,
hins vegar, mín kynslóð, ef við
höfðum aðeins lokið kvennaskóla-
námi en ekki menntaskóla, urðum
Ætti ekki ímynd kon-
unnar í fjölmiðlum, spyr
Jóhanna Guðmunds-
dóttir, að vera í sátt við
hugsun hennar.
að hætta að vinna og vera heima
í mörg ár, skilaboð samfélagsins
voru þau að ef þú vilt eignast börn
skaltu vera heima og hugsa um
þau, sem við og gerðum — hættum
að vinna og vorum heima í mörg
ár. Dagheimilisvist gafst þá ekki
fyrir börn giftra kvenna. Það er
alvarlegt mál þegar fréttastjóri á
sjónvarpsstöð hefir ekki sögulega
vitund um hugsun kvenna í sínu
samfélagi. Það er oftar talað við
karla en konur, því þeir eru í topp-
stöðunum. Seinna, 1972, kom svo
til fyrirbærið öldungadeild sem gaf
fólki kost á að hlú að sinni andlegu
orku ef það gat fengið til þess tíma
og bætti það úr einhverjum vanda.
Ekki bara eins og hún segir, heldur
eins og okkur finnst, ætti helming-
ur opinberra embættismanna að
vera konur — þær eru helmingur
samfélagsins — og ættu einnig að
vera helmingur ríkisstjórnarinnar.
Og ekki bara eins og hún segir
eiga konur að einbeita sér að því
að líta vel út, heldur eiga þær og
þurfa þær að hugsa, rétt eins og
karlmenn, um hvort hagkvæmt sé
að byggja álver, bora gegnum fjöll,
hvernig hagvöxtur þjónar okkur
bezt, hvernig við getum bezt búið
og lifað af saman í þessu stóra
hrikalega landi, langt úti í Norður-
höfum þar sem heija náttúruham-
farir og veðurstríð í stað annars
konar stríða. Hugsunar kvenna er
þörf til að hafa vit á að viðhalda
og græða upp en ekki eyðileggja
gróðurfar landsins og hvernig skal
viðhalda og byggja upp fiskistofn-
ana í hafinu í stað þess að rústa
þá og ofnýta og hvernig við megum
bezt varðveita okkar dýrmæta
tungumál, íslenzkuna. Konur eru
hvorki þrælar, madonnur né niður-
þaggaðar tilbúnar glansmyndir til
að setja á stall, ekki bara til áhorfs
og umsagnar sem hlutur. Þær eru
viti bornar hugsandi verur, mann-
eskjur, og þeirra hugsun þarf líka
að heyrast og vera kunn alveg eins
og hugsun karla.
Það er ekki bara mynd konunnar
heldur hugsun hennar sem er raun-
veruleikinn og sagan. „Ég hugsa,
þannig veit ég að ég er til.“ Könn-
umst við nokkuð við orð hins fræga
hugsuðar? Ætti ekki ímynd kon-
unnar í fjölmiðlum að vera eitthvað
í sátt við hugsun hennar. Hver
hefir vakað yfir sögunni um hugsun
íslenzkra kvenna? Ef við spyijum
um hugsun Bríetar Bjarnhéðins-
dóttur? Er sú minning nokkuð hlut-
gerð? Hvað heitir götuvaltarinn á
Árbæjarsafni — tæki sem karlmenn
stjórna? Er það nokkuð gróft dæmi
um söguvitund hins íslenzka karl-
rembusamfélags?
Höfundur er
frnmhaldsskólakennari.