Morgunblaðið - 16.10.1997, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 16. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
„Umhverfis
fegnrðina“
EGGERT Pétursson. Nafnlaus (hluti), olía á striga, 1997.
KRISTINN G. Harðarson, án titils 1993-97, olía á striga, 1997.
MYNPLIST
Listasafn Kópavogs
MÁLVERK
Eggert Pétursson, Helgi Þorgils
Friðjónsson, Kristínn G. Harðarson.
Opið alla daga frá 12-18. Lokað
mánudaga. Til 2. nóvember. Aðgang-
ur 200 krónur. Sýningarskrá 500
krónur.
GUÐBJÖRG Kristjánsdóttir
listsögufræðingur og
sýningarstjóri fram-
kvæmdarinnar „Um-
hverfis fegurðina“
segir í upphafí formála
ákaflega vel hannaðr-
ar o g handhægrar sýn-
ingarskrár: „Ekki
verður með sanni sagt
að séríslenzk lista-
stefna hafi orðið til enn
sem komið er, enda
þótt nútímalistin sé um
margt sérstök."
Hvernig hún skilgrein-
ir nútímalist er svo
ekki alveg á hreinu,
hvort um er að ræða
samtímalist, seinni
tíma hræringar eða
samanlagða þróun ís-
lenskrar listar á öld-
inni.
En hvernig sem á
málið er litið hefur hún
mikið til síns máls. Við
höfum ekki þróað með
okkur ótvíræð úrsker-
andi séríslenzk stílein-
kenni í þá veru að hag-
nýta okkur arf forfeðr-
anna, sem kom vel
fram á sýningunum „Sögn í sjón“
nú í sumar. Höfum tvímælalaust
af mun meiru að taka úr fortíð-
inni, en menn til skamms tíma
gerðu sér grein fyrir, og þannig
ekki lagað sjónlistafræðslu okkar
nægilega að sögunni og landinu
sjálfu. Hins vegar virðist nú fara
fram umtalsverð vakning í þá veru
að listamenn leiti síður langt yfír
skammt að myndefni og hug-
myndum. Myndlistarmenn voru
lengstum of háðir erlendum
straumum og stílhvörfum sem má
vera eðlilegt sé litið til þess að
enginn akademískur grunnur hef-
ur verið byggður upp né jarðtengd
sjónmenntafræðsla ræktuð í skóla-
kerfínu. Menn því of háðir og ga-
lopnir hvers konar nýstraumum
að utan, vöknuðu svo við vondan
draum er útlendir fóru að físka í
þeim sjónrænu og hugmynda-
fræðilegu auðlindum sem þeir upp-
götvuðu innan landhelgi okkar.
Tengdust lifandi og safaríkri list-
sköpun, en við sjálfír höfðum síður
komið auga á. Af því ber að hafa
meiri áhyggjur en að heilu stefn-
urnar og tímabilin í útlandinu fóru
framhjá án þess að eftir þeim
væri tekið. íslenzkir myndlistar-
menn voru og eru einfaldlega ekki
skyldir til að skrá þær allar á
dúka sína, gerast endurritarar
þess sem aðrir höfðu þegar lokið
við. Sömuleiðis hugnast mér að
fleira en ytri fegurð landsins hafí
vakið fyrir brautryðjendunum, við
áttum einfaldlega þetta óspillta
land, hins vegar ekki megaborgir
heimsins, fírringu þeirra né múg-
hugsun stórþjóða. Það þarf fleira
til en íslenzka náttúru, þjóðhætti
og sögu til að skapa séríslenzk
einkenni, en ætli þau séu ekki
hægt og bftandi að sanna sig og
verði helst til í landinu sjálfu.
Hér er Eggert Pétursson, sem
sækir föng sín í íslenzkt jurtaríki,
íslenzka flóru, skýrt dæmi. Það
telst svo viðbót hans sjálfs, sá
hugblær sem streymir á vit skoð-
andans, en ekki ofurnákvæmnin í
eftirgerð plantnanna sem telja má
aðal málverkanna, og vinnubrögð-
in gengu sennilega síður upp í
náttúrufræðistofnunum. Og þó er
naumast hægt að slá því föstu að
listamaðurinn stíliseri í almennri
skilgreiningu hugtaksins, því við-
bót hans er nokkuð annars eðlis
og í ætt við það sem stundum má
fínna í myndum brautryðjendanna,
hefur með annað og háleitara að
gera en einungis sjálft viðfangs-
efnið. Einnhvern framstreymandi
ferskleika, og skyldi hliðstæðuna
ekki helst vera að finna í ofurnæm-
um vatnslitamyndum Ásgríms
Jónssonar á fyrstu áratugum ald-
arinnar? Menn taki vel eftir hve
ólík útkoman er, þrátt fyrir að
skynja megi svipaða samsemd með
undrum og tærleika náttúrunnar.
Þetta á íslenzk náttúra til, er alveg
sérstakt í öllum heiminum, töfrar
jafnframt fram séríslenzkt hugsæi
í gerendunum, íslenzk fingraför á
dúka þeirra.
Hvít og einslit verk listamanns-
ins njóta sín naumast jafn vel í
kjallarasölunum og dýpri og
blakkari litaheildir í listhúsinu í
Ingólfsstræti 8 eigi alls fyrir
löngu, þá er lýmið sjálft fullhrátt
og samlitt verkunum. Þau öðlast
ekki sömu innilegu nálgun nema
skoðandinn standi þétt upp við
þær, rýni í þær, þefí af þeim...
En hér er minnst við uppsetning-
una að sakast en þar er fagmanna-
lega að verki staðið í öllum tilvik-
um. Það er langur vegur frá mál-
verkum Helga Friðjónssonar í dag
og þess sem hann gerði á níunda
áratugnum, þegar hann var á kafi
í nýja málverkinu svonefnda. Þá
voru dúkar hans hráir og grófir
og táknmálið með sterkum ást-
þrungnum undirtón þar sem
tungan og reðurtáknið voru iðu-
lega leiðistefið. Og þótt sjálft
myndefnið hafi ekki tekið ýkja
miklum stakkaskiptum, að því
leyti að hin sjálfhverfa ímynd er
alltaf til staðar eru áherslurnar
aðrar. Fágunin hefur smám saman
orðið að meginatriði vinnsluferlis-
ins og líkingarmálið margræðara,
meður því að hann leitar í senn
til táknsæis aldamótaáranna og
nævra tákna í kirkjulist fyrri alda.
Fram koma greinileg síðmódernísk
áhrif með manninn og tilvistar-
spurninguna sem útgangspunkt;
hver er ég, hvert allífið?
Á sýningu Helga í Sjónarhóli,
þar sem hann sýndi frekar smáar
myndir kom þessi fágunarviðleitni
afar vel fram og hann hefur
ótrauður haldið henni áfram, en
nú á mun stærri dúkum. Málarinn
setur markið hátt og víst verður
grip hans um pentskúfínn stöðugt
traustara og kemur fram í öllum
málverkunum en þó sýnu skýrast
í hinni undirfurðulegu mynd „Gyllt
sólarlag", sem máluð er á þessu
ári. Hér er hvergi veikur punktur
í myndbyggingunni og áhrifin
nálgast að vera súrrealistísk, eink-
um fyrir hinn hættulega grunnlit
sem hann meðhöndlar þó afburða
vel. Þá er einfaldleikinn í mynd-
inni sláandi, og gefur henni meiri
dýpt og víddir öðrum sem meira
er borið í, er að auki betur mál-
uð.. .
Næmi málara á umhverfí sitt
kemur einna skýrast fram í mynd-
um Kristins G. Harðarsonar, en í
ljósi fyrri verka hefði maður búist
við flestu öðru frá hans hendi en
þessum máluðu skiliríum. Að vísu
er hann sem fyrr upptekinn af því
sem hendi er næst, að vinna úr
þeim föngum sem hann hefur
handa á millum, en nú finnur hann
þau með aðstoð ljósmyndavélar-
innar og skilar þeim frá sér á sí-
gildastan allra myndmiðla, hið
fyrrum úthrópaða raunsæismál-
verk. Hann hefur verið búsettur
vestan hafs á undanförnum árum
sem skýrlega kemur fram í verk-
um hans hvoru tveggja í tækni-
brögðunum og vali á myndefnum.
Þeir í Ameríku eiga afar sterka
erfðavenju í raunsæismálverkinu
og það öllum hliðum hennar, á
seinni tímum frá mögnuðu veru-
leikaraunsæi Edvards Hoppers til
ljósmynda ofurraunsæis Chuck
Close. í sjálfum málunarhættinum
er Kristinn nær Hopper, þótt hann
notist mun meira við optískt raun-
sæi ljósopsins en Ameríkumaður-
inn. Hins vegar er hann meira
myndskáld í litum en Close. Og
þótt ein myndanna með skrúfujárn
á girðingarstöpli geti minnt á
Hring Jóhannesson er allt annað
rausæi á ferð og það af hversdags-
legra taginu og í ætt við atferlisl-
ist dagsins. Myndir hans af húsinu
og útihúsunum við White Brook
lækinn og rauðu kerrunni í skógin-
um, standa einna skýrast í minn-
inu fyrir óvenjulegt vinnsluferli,
því hér er sýnu meira en sannverð-
ugt myndefni á ferð, einhver raun-
sæisskáldskapur. Hins vegar
standa íslenzku myndefnin skoð-
endunum sennilega næst og þá
einkum myndin af hænunni á
tröppuhandriðinu. Textarnir með
myndunum afhjúpa svo skáldlega
sýn listamannsins á tilveruna og
kannski birtist hann næst sem rit-
höfundur. Hér er allra veðra
von...
Bragi Ásgeirsson.
HELGI Þorgils Friðjónsson, Gyllt sólar-
lag, olía á striga, 1997.
Sígauna-
tónlist á
Fógetanum
TÓNLEIKAR heimsmeistara í
harmóníkuleik, Lelo Nika, og
hljómsveitar hans, verða á veit-
ingahúsinu Fógetanum í kvöld,
fimmtudag kl. 22.
Lelo Nika hóf ungur nám í
harmóníkuleik. Hann fæddist í
Serbíu árið 1969 en hefur búið í
Danmörku frá unga aldri. Arið
1979 fór Lelo aftur til Serbíu til
frekara náms og lærði þá alla
stílana í Balkneskri tónlistar-
hefð. Hann hefur unnið til fjölda
verðlauna hvort sem er fyrir
klassískan leik, ræla eða balk-
neska tónlist.
LELO Nika ásamt hljómsveit sinni, sem skipuð er þeim Djordje
Bikic, Jon Konstantin og George Mihalache.
Hingað kemur Lelo í boði Fé-
lags harmóníkuunnenda sem
halda upp á 20 ára afmæli sitt
um þessar mundir. Með Lelo
Nika leika Djordje Bikic á gítar,
Jon Konstantin á bassa og George
Mihalache á balkneska hljóðfærið
cimbalom eða Tambla.
Nýjar bækur
• í LEIT að konungi e reftir
Ármann Jakobsson. Á fyrri hluta
13. aldarhöfðu flestallar evrópsk-
ar þjóðir konung en Islendingar
ekki. Á þessum tíma sendi hin
konunglausa þjóð frá sér konunga-
sögur sem eru ein merkustu skrif
um konunga í Evrópu á miðöldum.
í bókinni er sjónum beirít að
íslenskum konungasögum 13.
aldar og hugmyndum íslenskra
konungasagnaritara um kon-
ungsvald. Reynt er að svara því
hversu vel þeir voru að sér um
fyrirbærið konungasögu og stað
hennar í íslenskri miðaldabók-
menntasögu. Því er einnig velt
upp hvort konungasagnaritun ís-
lendinga tengist því að íslending-
ar gengu Noregskonungi á hönd
árið 1292.
í leit að konungi er meistara-
prófsntgerð Ar-
mann Jakobsson-
ar frá Háskóla
íslands. Hann er
fæddur í Reykja-
vík 1970, stúdent
frá Menntaskól-
anum við Sund
1990. Hann lauk
| BA-prófi í ís-
lensku árið 1993
og MA-prófi í ís-
lenskum bók-
menntum árið 1996. Ármann hef-
ur sett saman greinar um fræðileg
efni í innlend og erlend blöð og
tímarit. Hann er nú dálkahöfundui
Ármann
Jakobsson
hjá Dy og í doktorsnámi við Há-
skóla íslands.
Háskólaútgáfan getur út og sér
um dreifingu. Ritið er 377 bls. og
kostar 2.490 kr.