Morgunblaðið - 27.01.1998, Blaðsíða 24

'24 ÞRIÐJUDAGÚR 27. JANÚAR 1998
ERLENT
MORGÚNBLÁÐIÐ
KASTLJÓSIÐ Á CLINTON
BILL Clinton Bandaríkja-
forseti kom í gær fram og
neitaði með meiri festu en
hingað til að hann hefði átt
„kynferðisleg samskipti“ við Monicu
Lewinsky. Clinton sagði ekkert um-
fram það, sem hann hafði sagt áður,
og varð ekki við kröfum, sem heyrst
hafa í fjölmiðlum, um að hann ræddi
samband sitt við konuna í þaula.
Hann gaf blaðamönnum ekki einu
sinni færi á að spyrja spurninga.
Hann sýndi hins vegar að hann
hyggst ekki hverfa frá völdum án
þess að bera hönd fyrir höfuð sér.
Seint í gærkvöldi gerði Lewinsky
Kenneth Starr, sérskipuðum
saksóknara, ski-iilegt tilboð þar sem
hún sagði hvað hún hefði fram að
færa gegn því að verða ekki sótt til
saka fyrir að hafa borið ljúgvitni um
samband sitt við forsetann.
„Kreppa í Hvíta húsinu“, „For-
setaembættið í hættu“ og „Bálköstur
forsetaembættisins" eru þrjú dæmi
um fyrirsagnir frétta í bandarískum
fjölmiðlum undanfarna daga um það
hvort Clinton hafí verið í ástarsam-
bandi við unga konu, sem var í
starfsþjálfun í Hvíta húsinu, og beðið
hana að Ijúga til um sambandið.
Ýkjukenndur fréttaflutningur
Itrekað hefur verið gefíð til kynna
að Clinton gæti þurft að segja af sér
vegna þessa máls. í leiðara dag-
blaðsins The Wall Street Journal í
gær sagði að hér væri kominn enn
einn hlekkurinn í sömu keðju og
Whitewater-málið, hneykslið vegna
ferðaskrifstofu Hvíta hússins og yf-
irhylmingin eftir sjálfsvíg Vincents
Fosters: „Hvenær og hvemig sem
Clinton fer úr embætti mun það taka
okkur langan tíma að átta okkur á
því hvaða skaða siðferði hans hefur
valdið bandarískum stofnunum og
enn lengri tíma að bæta hann.“
Sú spurning vaknar nú hvemig á
því standi að stundum virðist Clinton
ekki hafa stjórn á sjálfum sér. Hann
á nú í hinum mesta vanda hvort sem
þær ásakanir, sem hafa verið settar
fram, reynast réttar eða ekki. Hann
er varkár á opinberum vettvangi, en
í einkalífinu virðist hann láta skeika
að sköpuðu. Einnig má velta fyrir
sér hvaða árangri Clinton hefði get-
að náð hefðu ýmis mál ekki íylgt
honum eins og skugginn, mál, sem
ekki hefur verið hægt að sanna, en
hafa engu að síður grafið undan hon-
um því að hann virðist ekki hafa get-
að gert hreint fyrir sínum dyram.
Clinton og kynhvötin
David Maraniss hefur skrifað bók
um Clinton og hann segir í grein í
dagblaðinu Washington Post að kyn-
lífsmál hafi valdið Clinton vandræð-
um allt frá því hann hóf pólitískan
feril árið 1974 og bauð sig fram til
Bandaríkjaþings fyrir Arkansas þar
sem hann síðar varð ríkisstjóri.
Maraniss sálgreinir Bandaríkja-
forseta í grein í bandaríska dagblað-
inu The Washington Post um helgina
og segir að gerðir hans séu fullkom-
LAGAFLÆKJUR,
KYNLÍF OG YÖLD
Það syrtir í álinn hjá
Bill Clinton Banda-
------7---
ríkjaforseta. Asakan-
ir um að hann hafí átt
í ástarsambandi við
unga konu, sem var í
starfsþjálfun í Hvíta
húsinu, og fengið hana til að fremja meinsæri með því að neita því
hafa valdið fjölmiðlafári. Karl Blöndal kannaði fortíð Clintons,
ásakanirnar á hendur honum og lagaflækjurnar, sem blasa við.
lega fyrirsjáanlegar og eigi það upp-
haf í æsku hans og uppeldi í
Arkansas. Hin ýmsu fjölskyldu-
vandamál hafi leitt til þess að hann
lokaði ákveðna hluti úti og hólfaði af
hin ýmsu svið lífsins. Tilhneiging
hans til að afneita raunveruleikan-
um, skeyta ekki um hindranir og
stöðug sókn eftir viðurkenningu eigi
rætur í æskunni. Önnur persónuein-
kenni séu dæmigerð fyrir valdamikla
og metnaðargjama menn og komi
sagnfræðingum og sálfræðingum
kunnuglegar íyrir sjónir. Þar á með-
al sé lífsnautn, öflug kynhvöt, ótæm-
andi framboð á fúsum rekkjunautum
og skortur á sjálfsstjórn. Þar við
bætist sú sjálfsblekking að hann sé
ósigrandi.
„Þetta minnir mig á Titanic,“ er
haft eftir E. James Lieberman, sál-
fræðingi í Washington. „Aflmikið
skip, stórt og þokkafullt. Hann held-
ur að ekkert bíti á sér líkt og þeir,
sem smíðuðu Titanic, og þá birtist 21
árs gamall ísjaki."
Clinton er ekki eini forseti Banda-
ríkjanna, sem hefur lent í vandræð-
um vegna kvennamála, þótt enginn
forvera hans hafi fengið aðra eins út-
reið. George Washington, Abraham
Lincoln og Franklin D. Roosevelt
vora sakaðir um ástarsamband utan
hjónabands. Thomas Jefferson og
Grover Cleveland vora sagðir hafa
átt böm í lausaleik. Dwight D.
Eisenhower, John F. Kennedy og
Lyndon B. Johnson vora sakaðir um
að hafa haldið einu sinni eða oftar
fram hjá konum sínum.
Ástarhreiður Johnsons
Mestar sögur fara af Kennedy,
sem á meðal annars að hafa haldið
við Marilyn Monroe og Judith Cam-
bell Exner, sem á sama tíma var í
tygjum við mafíuforingjann Sam Gi-
anacana. Sagt er að Johnson hafi
haft sérstakt afdrep til ástarleikja í
þinghúsinu í Washington og eitt sinn
á hann að hafa sagt: „Eg hef sængað
hjá fleiri konum fyrir tilviljun en
Kennedy af ásettu ráði.“ Clinton er
því ekki að fara ótroðnar slóðir. Hins
vegar hefur enginn forvera hans ver-
ið í þeirri stöðu að ástarsamband
gæti leitt til þess að hann hrektist úr
embætti.
Maraniss hefur fyrir satt að árið
1987 hafi afneitun Clintons verið slík
að hann hugðist blanda sér í forseta-
kosningamar eftir að Gary Hart
hætti þátttöku þegar upp komst að
hann hafði haldið fram hjá konu
sinni. Clinton lét sér í íyrstu í léttu
rúmi liggja viðvaranir um að kvenna-
mál hans gætu valdið honum vand-
ræðum í kosningabaráttu. Það var
ekki fyrr en Betsy Wright, sem oft
hefur komið við sögu á pólitískum
ferli forsetans þegar kveða hefur
þurft niður vandamál, sýndi honum
lista yfir þær konur, sem hann gæti
hafa verið í tygjum við, og bað hann
að benda á þær, sem gætu valdið
honum vandræðum í kosningabar-
áttunni að hann áttaði sig.
Gjálífisgos í kosningabaráttunni
Wright kom mjög við sögu í kosn-
ingabaráttunni 1992 og var það
hennar hlutverk að koma í veg fyrir
að tjón hlytist vegna sambanda for-
setaframbjóðandans; að vera til taks
þegar út brytist „gjálífisgos" (bimbo
eraptions). Þá kom einmitt upp mál
Gennifer Flowers, sem hélt þvi fram
að hún hefði haldið við forsetann í 12
ár, og hefði það mál getað gert út um
forsetaframboðið hefði Hillary ekki
varið mann sinn með oddi og egg í
viðtalí í þættinum „60 Minutes".
Ýmsir segja að eftir því, sem
Clinton hafi lengur komist upp með
hliðarspor sín, hafi sjálfstraust hans
aukist og hann orðið hirðulausari.
Meðal annars gengu sögur um það
að þegar Clinton var ríkisstjóri hafi
hann verið að lauma konum út um
bakdyrnar þegar Hillary Clinton,
kona hans, var að koma inn um aðal-
dymar.
Hillary reynir að
stíga á bremsuna
Sagt er að Hillary hafi ítrekað
reynt að hemja mann sinn, sem hafi
verið umkringdur áköfum kven-
mönnum allt frá því hann var ríkis-
stjóri í Arkansas. Hillary hefur reynt
að halda freistingum frá manni sín-
um og í Arkansas á hún að hafa
gengið svo langt að banna honum að
fara einum út að skokka vegna þess
að þá hyrfi hann tímunum saman. Á
Clinton þá að hafa sett hnefann í
borðið og hrópað: „Ég tek þetta ekki
í mál, ég tek þetta ekki í mál.“
Freistingamar hurfu ekki í Hvíta
húsinu og er haft fyrir satt að Hvíta
húsið líkist oft og tíðum skólalóð þar
sem allt að 250 ungmenni í starfs-
þjálfun séu á ferli. Krakkamir hafi
verið ófeimnir við að tala á fundum
og oft virst standa jafnfætis háttsett-
um embættismönnum. Ungmennin
áttu til að gera lítið úr sér eldri og
reyndari mönnum og reyndu að
komast sem næst forsetanum þegar
myndavélar vora í nánd.
Fallegar stelpur í Hvíta húsinu
Þetta unga fólk, sem oft hafði ekki
náð tvítugu, vann ekki einungis í
Hvíta húsinu heldur virtist búa þar
og það orð fór af Clinton að hann
héldi sig við skrifstofurnar, þar sem
fallegustu stelpurnar var að finna. í
vikuritinu Time er því haldið fram að
metnaðarfullir starfsmenn í vestur-
álmu Hvíta hússins, þar sem skrif-
stofur forsetans er að finna, hafi
reynt að næla í fallegustu konumar,
sem vora í starfsþjálfun, tU þess að
yfirmaðurinn kæmi oftar til þeirra.
Segir að þetta hafi ekki farið fram
hjá háttsettum konum í starfsliði
Clintons og oft á það að hafa gerst
árin 1995 og 1996 að aðlaðandi ungar
stúlkur voru sendar eitthvað annað í
stjórnkerfinu þegar forsetinn þótti
vera farinn að gerast fullágengur við
þær.
Þetta var gert við Lewinsky. Hún
kom til Washington sumarið 1995
nýskriðin úr háskóla með próf í sál-
fræði og fór í starfsþjálfun í Hvíta
húsinu.
Að ná athygli forsetans
Lewinsky og aðrir, sem vora í
starfsþjálfun, vissu með góðum fyr-
irvara hvenær Clinton yrði á ferð.
Eftirsóttasta hnossið í þeim hópi var
að fá bláan passa og fá að fara að vild
um vesturálmuna. Lewinsky tókst
hins vegar að ná athygli forsetans. I
fjölmiðlum hefur sú mynd verið
dregin upp af Lewinsky að hún hafi
verið daðurgjörn og uppáþrengjandi
og til dæmis átt til að koma óumbeð-
in blaðskeUandi inn á skrifstofur yf-
irmanna sinna með kaffibolla. Sagt
er að hún hafi fyrst náð til forsetans
í nóvember 1995 þegar hún mætti til
dansleiks í Hvíta húsinu í „áberandi“
kjól. Að hennar sögn hófst samband-
ið skömmu síðar og um svipað leyti
var hún ráðin til starfa í Hvíta hús-
inu. í apríl var ævintýrinu hins vegar
lokið og hún send í vamarmálaráðu-
neytið tU að vinna hjá Kenneth
Bacon, einum talsmanna þess. Þar
var einnig Linda Tripp, sem hafði
hafið störf hjá George Bush og hafn-
að í vamarmálaráðuneytinu eftir að
hún lenti upp á kant við starfsmenn
Clintons í Hvíta húsinu.
Tripp hafði valdið Clinton vand-
ræðum þegar hún sá sjálfboðaliða að
nafni Kathleen WUley standa
skammt frá forsetaskrifstofunni í
Hvíta húsinu með ógyrta blússu og
klesstan andlitsfarða. Síðasta sumar
greindi tímaritið Newsweek frá því
að Willey hefði sagt Tripp að Clinton
hefði kysst sig og káfað á sér.
Lögfræðingur Clintons bar brigð-
ur á framburð Tripp, en lögfræðing-
ar Paulu Jones, sem hefur stefnt
Clinton fyrir kynferðislega áreitni,
hugsuðu sér gott til glóðarinnar og
stefndu báðum tU að bera vitni.
Upptökur á laun
Tripp var einnig síðasta mann-
eskjan, sem hafði séð Foster á lífi, og
nú var hún komin í tæri við Lewin-
sky. Þær áttu mörg samtöl. Tripp
tók sum þeirra upp, öðram greindi
hún frá. Hún fór með upplýsingar
sínar til saksóknara, sem lét setja á
hana hljóðnema tU að taka upp lýs-
ingar Lewinsky á meintu sambandi
hennar við Clinton og tilraunum til
að koma í veg fyrir að hún greindi
frá því í yfirheyrslu hjá lögfræðing-
um Paulu Jones.
Lewinsky talar með söknuði um
BANDARÍSKIR FJÖLMIÐLAR
Gagnrýni á hlutverk Starrs
og hegðun forsetans
FJÖLMIÐLAR hafa verið aðgangsharðir að talsmönnum Hvíta hússins
undanfarið og hér svarar Mike McCurry, blaðafullti-úi stjómar Bills
Clintons, spurningum þeirra.
LEIÐARAR og skrif leiðandi dálka-
höfunda í stórblöðum Bandaríkjanna
hafa undanfarna daga að miklu leyti
verið tUeinkuð nýjasta hneykslismáh
inu sem skekur nú Hvita húsið. I
þessum skrifum er gagnrýni á hinn
sérskipaða saksóknara, Kenneth St-
arr, áberandi, einkum vinnubrögð
hans við að útvega þau gögn sem
hneykslið byggist á. En leiðarahöf-
undarnir reyna líka að skýra ýmsa
lærdóma sem þeir segja að sé hægt
að draga af þessu máli, þótt enn sé
það ekki til lykta leitt.
Yfirskrift leiðara The Washington
Pos t er „Spurningin um persónu-
leika“. Þar er rakið hvernig þetta ár,
sem búizt hafði verið við að yrði gott
embættisár fyrir Bill Clinton, hefst
með skyndilega veiktri stöðu forset-
ans. Að þær ásakanir sem á hann eru
bomar skuli hafa þessi áhrif, áður en
nokkuð er sannað, er rakið til þess
að æviferill Clintons bjóði upp á að
fólk, þar með taldir samstarfsmenn
hans, vilji ekki útiloka að ásakanirn-
ar eigi við rök að styðjast. Þetta sé
spurningin um persónuleika, eða
með öðram orðum spurning um
traust. Hegðun Clintons í fortíðinni
hafi verið með þeim hætti að trausti
fólks á honum þegar kemur að
einkamálum sé ábótavant.
I leiðara The Los Angeles Times
segir að líf íbúa Hvíta hússins hefði
verið öllu þægilegra ef hæstiréttur
Bandaríkjanna hefði úrkurðað að
málarekstur Paulu Jones yrði að bíða
þar til Clinton væri farinn úr emb-
ætti, eins og blaðið hefði mælt með á
sínum tíma. Eða að Clinton hefði
gert út um málið utan dómstóla.
En eins og mál forsetans hafi nú
þróazt sé úr vöndu að ráða. Fyrirsjá-
anlegt sé að erfitt verði að færa
sönnur á hvað gerðist milli þeirra
Clintons og Monicu Lewinsky í raun.
Fram að þessu sé allt sem fram hafi
komið um málið „sögusagnir á móti
orði forseta Bandaríkjanna". Sak-
sóknarinn Kenneth Starr hafi heitið
því að ganga til verks eins hratt og
mögulegt sé.
„En hvernig skilgreinir Starr
hratt? Hann hefur jú verið að rann-
saka fortíð Clintons í þrjú og hálft
ár,“ spyr leiðarahöfundur, og bætir
við: „Ef Stair hefur gögnin ætti
hann að birta kæru tafarlaust. Rétt-
vísinni verður að framfylgja, og það
hiklaust í ljósi ásakana um glæpi á
borð við þvingun til meinsæris. En
langvinn rannsókn og ótímabært tal
um lögsókn er ekki í þágu þjóðar-
hagsmuna.“ Að lokum segir höfund-
ur: „Þessar ásakanir munu færa
brandarahöfundum ríkulegt efni úr
að moða, en afleiðingar þeirra fyrir
forsetann og þetta land (...) eru allt
annað en hlægilegar.“
William Safire, hinn áhrifamikli
dálkahöfundur The New York
Times, sem kunnur er fyrir allt ann-
að en vinsamlega umfjöllun um for-