Morgunblaðið - 03.03.1998, Blaðsíða 8

8 ÞRIÐJUÐAGUR 3. MARZ 1998
FRÉTTIR
TARZANI tókst með brilljant innkomu á elleftu stundu að bjarga Jane sinni úr klóm skúrkanna ...
Tónleikar í Háskolabíói
fimmtudaginn 5. mars kl. 20:00
Haflibi Hallgrímsson: Hljómsveitarhugmyndir op. 19
Carl Nielsen: Sinfónía nr. 5
Sinfóníuhljómsveit íslands
Háskólabíói vib Hagatorg
Sími: 562 2255
Fax: 562 4475
Nánari upplýsingar á sinfóníu-
vefnum: www.sinfonia.is
Miöasala á skrifstofu hljómsveitarinnar ogviö innganginn
„Loksins
hægt að
skrifa um
stærðfræði
á íslensku“
HINGAÐ til hefur ekki reynst auð-
velt að rita um stærðfræði á ís-
iensku, segir Reynir Axelsson, dós-
ent í stærðfraeði við Háskóla Is-
lands.
Með útkomu Ensk-íslensku
stærðfræðiorðaskrárinnar verður
þar bragarbót á enda var leitast
við að hafa í bókinni sem flest af
þeim stærðfræðilegu orðum og
orðasamböndum sem gera megi
ráð fyrir að notuð séu í skólum
iandsins, allt frá grunnskólum til
háskóla. Bókin hefur að geyma
fleiri en 8.000 ensk uppflettiorð
með íslenskum skýringum auk ís-
lensks-ensks lykils.
Reynir, sem ritstýrði verkinu,
segir að bókin eigi að nýtast ekki
einungis þeim sem stundi stærð-
fræðirannsóknir heidur einnig
mennta- og háskólanemum. „Þegar
við byrjuðum á þessu verki fyrir
meira en tuttugu árum var mjög
erfitt að skrifa um stærðfræði því
orðin vantaði. En nú er þetta satt
að segja miklu þægilegra því nú
eru komin orð yfir flest þau mikil-
vægustu hugtök sem á þarf að
halda í stærðfræðiiðkun."
Reynir sagði engan hafa getað
séð fyrir í upphafi hversu mikil
vinna ætti eftir að fara í ritið. „Við
vorum nú kannski ekkert heldur að
flýta okkur, því við vorum að reyna
að vanda okkur í stað þess að koma
bókinni út sem fyrst.“ Biðin hefur
borgað sig að mati Reynis og að
menn séu almennt sáttir við útkom-
una. „Ég held við getum verið til-
töiulega ánægðir með útkomuna
núna og ánægðari heldur en við
hefðum kannski verið ef við hefð-
um flýtt okkur meir.“
Auk Reynis sátu í ritstjórn Guð-
mundur Arnlaugsson, Hermann
Þórisson, Jakob Yngvason, Jón
Ingólfur Magnússon, Jón Ragnar
Stefánsson, Kristín Halla Jónsdótt-
ir, Kristján Jónasson, Ragnar Sig-
urðsson og Robert Maguus en bók-
in er gefin út af íslenska stærð-
fræðifélaginu í samvinnu við Há-
skóiaútgáfuna.
MORGUNBLAÐIÐ
Heilsutengd lífsgæði
Lífsgæði sjúkra
batna ekki án
meðferðar
Tómas Helgason
ANÆSTU dögum eiga
um 2.800 manns von á
að fá í hendur spum-
ingalista um heilsutengd
lífsgæði. Um er að ræða
slembiúrtak af Islendingum
sem komnir eru yfir tvítugt.
Spumingalistamir eru liður í
rannsókn sem nú stendur yf-
ir á heilsutengdum lífsgæð-
um. Tómas Helgason, fyrr-
verandi yfirlæknir og pró-
fessor við Landspítalann, er
einn aðstandenda rannsókn-
arinnar en auk hans koma að
henni Júlíus Bjömsson sál-
fræðingur, Kristinn Tómas-
son geðlæknir, Halldór Jóns-
son yfirlæknir á bæklunar-
deild, Þórður Harðarsson
prófessor og yfirlæknir á lyf-
íæknisdeild Landspítalans
og Guðmundur Vikar Ein-
arsson yfirlæknir á þvagfæra-
deild Landspítalans.
- Hversu lengi hefur þessi
rannsókn staðið yfir?
„Við höfum frá byrjun síðasta
árs verið að skoða heilsutengd
lífsgæði hjá ýmsum sjúklinga-
hópum á Landspítalanum. Núna
er nauðsynlegt að fá vitneskju
um hvemig heilsutengd lífsgæði
íslendinga era almennt. Þær nið-
urstöður verða síðan bomar
saman við niðurstöður rannsókn-
ar okkar hjá sjúklingunum."
- Hvað eru heilsutengd lífs-
gæði?
„Heilsutengd lífsgæði fjalla
um líðan og lífsfyllingu fólks með
tilliti til sjúkdóma þess og þeirr-
ar meðferðar sem það fær. Lífs-
gæði era bæði persónubundin og
efnisleg. Þau síðamefndu er
hægt að mæla hlutlægt. Líðan og
lífsfylling era persónubundin
lífsgæði og verða ekki metin
nema huglægt af einstaklingun-
um sjálfum."
Tómas segir að mat á þessum
lífsgæðum sé mikilvægt til að
hægt sé að gera sér grein fyrir
líðan sjúklinga og hugsanlega
notkun þeirra á heilbrigðisþjón-
ustunni sem er meira háð líðan
fólks en þeim sjúkdómum sem
það hefúr.“
- Hvernig mælið þið heilsu-
tengd lífsgæði?
„Við höfum búið til spuminga-
lista eða próf sem við köllum
HL-prófið, heilsutengd lífsgæði.
Annars vegar metur prófið
heilsutengd lífsgæði í heild sinni
og hins vegar tólf mismunandi
þætti sem skipta máli fyrir fólk í
þessu sambandi.
Þessir þættir eru almennt
heilsufar, þrek, einbeiting, dep-
urð, kvíði, verkir, líkamsheilsa,
svefn, samskipti við annað fólk,
fjárhagur, sjálfsstjóm og almenn
líðan.
í prófinu era lagðar fyrir fólk
32 spumingar og gefnir nokkrir
svarmöguleikar við
hverri spumingu.“
- Hversu margir
sjúklingar hafa tekið
prófíð?
„Við rannsökuðum
heilsutengd lífsgæði
hjá 1.195 sjúklingum sem voru á
biðlistum eða í byrjun meðferðar
á fimm mismunandi deildum á
Landspítalanum.“
Tómas segir að þegar sé kom-
ið í ljós að heilsutengd lífsgæði
era mismunandi hjá mismunandi
sjúklingahópum. „Við getum tek-
ið sem dæmi að lífsgæði bæklun-
arsjúklinga era heldur lakari en
►Tómas Helgason er fæddur í
Kaupmannahöfn árið 1927. Að
Ioknu námi við læknadeild Há-
skóla íslands stundaði hann
framhaldsnám hér heima og í
Bandaríkjunum og Danmörku.
Hann Iauk doktorsprófi frá há-
skólanum í Árósum árið 1964.
Tómas var prófessor í geð-
Iækningum og yfirlæknir
Kleppsspítala og síðar geð-
deildar Landsspítalans á árun-
um 1962-1997.
Eiginkona Tómasar er Þór-
unn Þorkelsdóttir og eiga þau
þrjá syni.
hjartasjúklinga og lífsgæði
áfengis- og annarra geðsjúklinga
era lökust af þessum hópi sjúk-
linga.“
Tómas segir að lífsgæði fólks
batni eftir meðferð en hann
bendir á að ýmsir þættir batni
mismunandi mikið. „Lífsgæði
þeirra sem sitja eftir á biðlistum
og komast ekki í meðferð era
óbreytt eða fara versnandi."
- Skipta heiisutengd lífsgæði
miklu máli fyrir fólk?
„Það er meginmál fyrir fólk að
þau séu góð. Niðurstöður úr
rannsóknum okkar sýna að mjög
mikil tengsl era milli heilsu og
ánægju með lífið. Þau skipta líka
máli fyrir skipulagningu heil-
brigðisþjónustu vegna áhrifa
þeirra á eftirspumina.“
Tómas segir að það að heilsu-
tengd lífsgæði batni eftir með-
ferð en standi í stað eða versni
án meðferðar undirstriki nauð-
syn þess að fólk sem á annað
borð þarf að komast í meðferð
komist fljótt að og þurfi ekki að
bíða langtímum saman eftir
henni.
- Verða umræddir spuminga-
listar sendir til fólks í pósti?
„Já og vegna sjálfsagðrar
nafnleyndar eru þeir ómerktir
svo að engin leið er að rekja þá
til svarendanna. Við munum því
senda áminningar- og þakkar-
bréf til allra sem
fengið hafa lista og
biðjum þá velvirðing-
ar sem þegar verða
búnir að svara að þeir
skuli fá ítrekun.
Það skiptir á hinn
bóginn miklu máli að sem allra
flestir svari þessum spumingum
svo öraggur grannur fáist til
samanburðar við sjúklinga-
hópana. Þurfi fólk frekari upp-
lýsingar eða aðstoð við að svara
má hafa samband við aðstoðar-
mann okkar, Erlu Grétarsdóttur
á Rannsóknarstofu geðdeildar
Landsspítalans."
Heilsutengd
lífsgæði eru
meginmál