Morgunblaðið - 11.03.1998, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 11. MARZ 1998 41
AÐSENDAR GREINAR
Frjálslyndi eða
stjórnlyndi?
Illugi Gunnarsson Orri Hauksson
INGÓLFUR Bend-
er, hagfræðingur
Samtaka iðnaðarins,
ritar grein í Morgun-
blaðið 7. mars síðast-
liðinn. Forsagan er
heimsókn Robert
Rowthorne, hagfræði-
prófessors, hingað til
lands í boði samtak-
anna. Rowthorne
lagði meðal annars til
að tekinn yrði upp
nýr sveiflukenndur
skattur á sjávarútveg
og féð lagt í sérstakan
sjóð.
I grein sinni ber
Ingólfur undirrituðum á brýn að
rangtúlka og kippa úr samhengi
orðum Rowthorne um að auð-
lindaskattur hefði líklega „nei-
kvæð áhrif á útgerðarfyrirtæki og
tiltekna útgerðarbæi".
Samhengið
Þar sem Ingólfur sakar okkur
um að kippa ofangreindum orðum
Rowthorne úr samhengi er eðli-
legt að birta allt samhengið:
„Þegar illa áraði ætti að taka úr
sjóðnum, en leggja í hann í góð-
æri, og með því móti ætti að vera
unnt að jafna innstreymi útflutn-
ingstekna. Reikna má með því, að
álagning veiðileyfagjalds yrði ís-
lenzku þjóðinni í heild til góðs, en
hún myndi væntanlega hafa nei-
kvæð áhrif á útgerðarfyrirtæki og
tiltekna útgerðarbæi.“ Af þessu
má sjá að hér hefur engu verið
kippt úr samhengi. Undirritaðir
geta einfaldlega ekki greint annað
af síðustu orðum Rowthorne, en
að hann sé sammála þeirri við-
teknu og rökréttu skoðun að auð-
lindaskattur hefði neikvæð áhrif i
þeim byggðum landsins sem
styðjast aðallega við sjávarútveg.
Túlkunin
Rögnvaldur Hannesson, pró-
fessor í hagfræði, var einn að ráð-
gjöfum Rowthorne við samningu
skýrslu hans. Undirritaðir vitn-
uðu til ummæla Rögnvaldar um
að auðlindaskattur á sjávarútveg-
inn yrði ekki borinn af útgerðar-
mönnum einum. Okkur þótti ekki
ósennilegt að Rowthorne hefði
verið kunn þessi kenning Rögn-
valdar, enda hefur hún notið al-
mennrar viðurkenningar. Á það
ber þó að líta að ekkert var fullyrt
þar um. Ásakanir Ingólfs um að
við höfum gert Rowthorne upp
skoðanir eiga því ekki við rök að
styðjast. Eftir stendur að stað-
hæfingar um að útgerðarmenn
einir beri skattinn, t.d. af hendi
forustumanna Alþýðuflokksins,
standast engan veginn. Þar sem
koma Rowthorne hefur skerpt á
þessu atriði má gera ráð fyrir að
umræðan um áhrif auðlindaskatts
hérlendis verði nú markvissari en
áður.
Réttar forsendur?
Þar sem Ingólfur Bender sá
ástæðu til að stinga niður penna
hefði verið fengur í að heyra skoð-
anir hans á ýmsum atriðum sem
undirritaðir gerðu að meginmáli
greina sinna í síðustu viku. Til
dæmis voru gerðar athugasemdir
við þá forsendu Rowthorne að
framundan væri stöðnun í íslensk-
um sjávarútvegi. Við bentum þar
m.a. á að þorskstofninn sé nú vax-
andi, tekin voru dæmi um van-
nýtta nytjastofna, jákvæð áhrif
séreignaréttar, sterka stöðu
greinarinnar á alþjóðlegum vett-
vandi og nær óþrjótandi tækifæri
í markaðsmálum. Einnig gagn-
rýndu undirritaðir þá staðhæf-
ingu að íslenskur iðnaður líði nú
fyrir sambúðina við sjávarútveg.
Máli okkar til stuðnings drógum
við fram þá staðreynd að fram-
þróun og aukin fjölbreytni at-
vinnulífsins gerist á forsendum
hagkvæmni og viðskiptafrelsis, en
ekki með opinberri stýringu. í því
sambandi töldum við m.a. upp
fjölmörg tækifæri í hérlendum
iðnaði. Niðurstaðan er sú að hags-
munir sjávarútvegs og iðnaðar
fara að mestu saman og við bent-
um á tölur frá undanförnum ára-
tug sem styðja þetta jákvæða
samband. Það hefði gagnast les-
endum Morgunblaðsins ef Ingólf-
ur hefði í grein sinni vikið að
þessum athugasemdum.
Gegn miðstýringu
Kjarni þessa máls er að annað
hvort treystum við fyrirtækjunum
til að takast á við umhverfi sitt
eða við felum það verkefni opin-
berri nefnd. Tilgangur undirrit-
aðra var fyrst og fremst að vara
við þeirri miðstýringaráráttu sem
felst í opinberum sveiflujöfnunar-
Kjarni þessa máls er,
segja Illugi Gunnars-
son og Orri Hauksson,
að annaðhvort treyst-
um við fyrirtækjunum
til að takast á við um-
hverfí sitt eða við felum
það verkefni opinberri
nefnd.
sjóðum. Rowthorne tekur einmitt
fram í skýrslu sinni að tillaga um
slíkan sjóð sé umdeilanleg. í
þessu sambandi röktum við bitra
reynslu íslendinga af slíkum til-
raunum og ræddum þau óyfirstíg-
anlegu vandamál sem opinber
sveiflujöfnunamefnd stæði frammi
fyrir. Opinber nefnd getur aldrei
öðlast alla þá þekkingu sem dreifð
er um allt samfélagið; stór hluti
hennar er einfaldlega hvergi
skráður. Fyrirtækin sjálf eiga hins
vegar allt sitt undir því að greina
rétt þann hluta markaðarins sem
að þeim snýr og ákveða sjálf
hvenær eigi að spara, fjárfesta eða
hækka laun. Þeirra er ábyrgðin og
þau íyrirtæki týna tölunni sem
ekki læra að takast á við umhverfi
sitt. Hagsagan sýnir að hagkerfi
byggð á frjálslyndi trvggja íbúun-
um betri lífskjör en þar sem
stjórnlyndi er beitt. Ein tegund
stjórnlyndis er að vernda atvinnu-
greinar fyrir eigin raunveruleika
með opinberri forsjá, eins og til-
laga um sveifluskatt felur í sér.
Afstaða manna til auðlinda-
skatts og sveiflusjóðs hlýtur að
byggjast á þessum grundvallar-
sjónarmiðum.
Illugi er hagfræðingur.
Orri er verkfræðingur.
Kringlukast
mið., fim. föst. og lau.
VERO mODA
Laugavegi 95-97, sími 5521444, Kringlunni sími 568 6244.
Kringlukaststilboð:
Blur langermabolir
Dolk peysur
Adrian leðurjakki
SendumI
póstkröfu
Ju-28300
Nú kr. 1.490
Nú kr. 2.490
Nú kr. 17.900
JACK&JONES
UNLIMITED
Laugavegi 95-97, sími 5521844, Kringlunni, simi 581 1944
Lok jnkkapesya -MW
kr. 2.990
Hurrycane frakki -feW
kr. 5.590
Garlic pils kr^2W
kr. 1.590
Garlic kjóll kt.^SW
kr. 1.990
Adrian peysa JW
kr. 2.490