Morgunblaðið - 09.04.1998, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 9. APRÍL 1998 47
FRÉTTIR
Hjálparsveit skáta á Akureyri kaupir snjóbfl
Stórt
skref í efl-
mgu or-
yggismála
HJÁLPARSVEIT skáta á Akur-
eyri festi nýlega kaup á nýjum
snjóbíl. Um er að ræða bíl af
gerðinni Tucker Sno-cat ár-
gerð 1998 með sæti fyrir allt að
átta farþega. Kaupverð snjó-
bflsins nam tæplega 11 milljón-
um króna.
Forsvarsmenn Hjálparsveitar
skáta telja að með kaupunum
sé stigið stórt skref í eflingu
öryggismála í þessum lands-
hluta. Enda hafi það margoft
sýnt sig að öflugur snjóbfll sé
eina öryggistækið sem
treystandi er á. Nýi snjóbfllinn
var formlega tekinn í notkun
við Súlurætur, ofan Akureyrar,
sl. laugardag.
Morgunblaðið/Kristján
Sveinbjörn Sveinbjörnsson,
Svavar Tuliníus og Sveinbjörn
Dúason við nýja snjóbflinn.
ISLEIVSKT MAL
BERGÞÓR Erlingsson og Bessi
Skírnisson á Akureyri vildu
gjama vita sem mest um orða-
sambandið að spóka sig. Skal þá
reynt að tína hér til það helsta
úr heimildaritum. Hér á landi er
þetta kunnugt af bókum frá því
á 17. öld og talið merkja labba
um, sýna sig, láta á sér bera.
Nafnorðið spóki merkir spjátr-
ungur eða oflátungur, og lýsing-
arorðið spókaralegur= sperrt-
ur, spjátrungslegur, rogginn.
I nýnorsku er merkingin enn
lakari; þar merkir spok fífldjarft
flón, smávaxinn spjátrungur,
flónslegur maður og önnur svip-
uð orð eftir því.
Þessi orð eru talin tökuorð úr
gamalli þýsku, þar sem spök
merkir reimleikar, vofa, draug-
ur. Er þá skammt yfír í dönsku
spogelse í sömu merkingu,
stundum tekið upp í íslensku og
„lagað til“. Ásgeii- Sigurðsson
kvað í ungdómsgamni:
í Spónsgerði á íslandi
býr hertogi.
Heitir Jón, er ekkert flón
né grallari.
Á sér frú, ei þekkir sú
neitt spaugelsi.
Hefrn- skegg á vangavegg
á kýrkjafti,
og punktum finale.
Hér er sem sagt komið yfír í
það sem við köllum spaug, en ef
við víkjum aftur að sögninni að
spóka (sig), virðist ráðlegra að
hafa hana um aðra fremur en
sjálfan sig.
★
Oft hef ég glaðst yfír því, að
ekki hafa allir sama smekk. Mér
þykir vænt um að fá bréf frá
mönnum sem ekki hafa að öllu
leyti sama málsmekk og ég,
enda er þessi þáttur vettvangur
umræðu og skoðanaskipta, en
ekki dómstóll, því síður hæsti-
réttur. Eftir þennan formála
kemur bréf frá Garðari Hall-
dórssyni á Akranesi, birt með
þökkum fyrir vinsamleg orð í
garð umsjónarmanns. Um sögn-
ina að hjóla sem útrýmdi sögn-
inni að „sukkla" ætla ég að
skrifa innan skamms og ýmis-
legt varðandi það fyrirbæri sem
kallað hefur verið reiðhjól, hjól-
hestur eða sukkull.
★
„Mig langar til þess að gera
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
948. þáttur
smá athugasemd við þakkir þín-
ar til Jóns Aðalsteins Jónssonar
(innan hornklofa í 944. þætti um
íslenskt mál) fyrir framkomin
ummæli hans um sagnirnar „að
skíða“ og „að skauta“ í orðabók-
arþáttum sunnudagsblaðs
Morgunblaðsins.
Eg sé ekki neina frambæri-
lega ástæðu til fordæmingar á
þessu orðafari og það stendur
heldur ekki til að það útrými
öðrum og eldri rithætti.
Ef þið Jón Aðalsteinn hefðuð
verið orðnir jafn ritglaðfr mál-
vemdarmenn þegar reiðhjól
voru tekin í notkun hérlendis,
eins og síðar varð, þá hefðuð þið
andmælt því „að hjóla“ og menn
þurft „að fara á hjóli“ sem
flestra sinna ferða.
Læt þetta nægja að sinni en
hugsa mér síðar að senda þér
bréf um annað efni, því þótt ég
sé með smávegis ónotalegheit
hér að framan, þá dáist ég að
þrautseigju þinni og úthaldi við
þættina í Morgunblaðinu, sem
senn ná þúsundinu, og ég er
dyggur lesandi þehra.
Með bestu kveðjum."
★
Þórir J. Hai-aldsson bjam-
dýrafræðingur („úrsólóg") hefur
hvatt mig tO að skrifa fáein orð
um sykur og sitthvað þvílíkt.
Ekki læt ég það undir höfuð
leggjast.
Sykur= sætuefni, sætt kol-
vetni (unnið m.a. úr sykurrófum
og sykurreyr) er tökuorð í ís-
lensku, úr dönsku sukker. Það
er bæði karlkyns og hvorug-
kyns, sykurinn og sykrið.
„Sparaðu ekki sykrið að hneppa
þar í,“ segir í Gilsbakkaþulu, en
í Aravísum er spurt: „Hví er
sykurinn sætur?“ Orðið sykur er
komið á Norðurlönd úr arabísku
sukkar og indversku sakkara,
sbr. sakkarín, en í latínu er
giiskættaða orðið saccharinus=
sætur.
Flórsykur, dönsku florsukk-
er, er fyrri hlutinn ættaður úr
latínu flos= blóm, ft. flores, e.
flower.
Púðursykur er enn danskt
tökuorð (puddersukker), en
pudder (e. powder) er af latínu
pulvis= duft, sbr. tökuorðið púl-
ver.
Kandís er sömuleiðis komið til
okkar með Dönum, en það má
rekja til arabísku qand sama
sem reyrsykur, en fyrri hlutinn í
kandis mun vera skylt enska
orðinu cane= stafur, prik.
Melís er molasykur, og það
fengum við líka frá Dönum en
þeir úr þýsku frá miðaldalatínu
saccharum melitense= sykur
frá Möltu. Naumast skaðar að
geta þess, að hunang er mel á
latínu.
Við eflum hvorki ónot né hrekki,
við látum ei kastast í kekki;
friður með okkur sé
allt frá mjöðm niðrí hné, -
nú, en meira ég sykra víst ekki.
★
Aflinn er miklu minni en í
fyrra. Svona er hægt að hafa
þetta skýrt og einfalt. Því miður
hef ég heyrt: „aflinn er miklu
minni miðað við síðastliðið ái-.“
Það er auðvelt að fínna muninn.
Sláum skjaldborg um saman-
burðartenginguna en, svo stutt
og laggóð sem hún er. Látum
ekki enska orðasambandið
„compared to“ ragla okkur. Að
ég tali nú ekki um, þegar við för-
um að rangþýða enska orðið
while með „á meðan“, þar sem á
að vera gagnstæðistengingin en.
Dæmi: Jón fékk 300 atkvæði,
meðan Sigurður fékk 400. Þarna
eigum við auðvitað að segja: Jón
fékk 300 ... en Sigurður o.s.ft-v.
★
Ingvar Gíslason, fv. ráðherra,
sendi mér þessa ágætu limra,
sbr. þátt 946:
Siggi fór norður á Nes
með Nirði sem strandaði á Fles.
Menn sögðu af þvi sögur
og sömdu um það bögur,
að, ferð hans var ekki til fés“.
Auk þess biður Sverrir Ragn-
ars á Akureyri menn að gleyma
ekki orðinu lirossatað, honum
þykh- of mikið talað um „hrossa-
skít“. Og umsjónarmaður biður
menn vinsamlegast að gefa
„kíkja á“ að minnsta kosti
páskafrí og segja í staðinn líta á,
horfa á eða gægjast á, svo að til-
breytingardæmi séu tekin. Og
enn: Skilríkir menn heyrðu
þáttagerðarmann í útvarpinu
nota orðið sporgöngumaður í
merkingunni brautryðjandi. Það
er alveg öfugt. Sporgöngumaður
gengur auðvitað í spor annars,
fylgir á eftir honum.
Fréttamannastyrkir
N or ðurlandaráðs
NORÐURLANDARÁÐ veitír í ár
nokkra ferðamannastyrki sem nor-
rænir fréttamenn geta sótt um.
Styrkjunum er ætlað að auka áhuga
fréttamanna á og möguleika til að
skrifa um málefni annarra Norðui’-
landa svo og um norræna samvinnu.
Styrkur er veittur í hverju Norð-
urlandanna og er fjárhæðin 70.000
danskar krónur fyrir ísland í ár.
Styrkurinn er veittur einum eða
fleiri fréttamönnum dagblaðs, tíma-
rits, útvarp eða sjónvarps. Sjálfstætt
starfandi fréttamönnum er einnig
heimilt að sækja um styrkinn.
Umsæþjandi skal tilgreina til
hvers og hvernig hann hyggst nota
styrkinn. Einnig skal gerð grein fyr-
ir útgáfuformi og ferðaáætlun.
Styrkinn ber að nota innan árs. Um-
sóknarfrestur er til 28. apríl. Um-
sækjendum verður tilkynnt um
styrkveitinguna fyi’ir maílok.
Umsóknareyðublöð fást hjá ís-
landsdeild Norðurlandaráðs, Austur-
stræti 14, 5. hæð, 150 Reykjavík.
Vinningaskrá
45. útdráttur 8. apríl 1998.
íbúðavinningur
Kr. 2.000.000_________ Kr. 4.000.000 (tvðfaldur)
50807
Ferðavinningur
Kr. 100.000 Kr. 200.000 (tvöfaldur)
24281
46922
61235
70488
Ferðavinningur
Kr, 50.000 Kr. 100.000 (tvöfaldur)
2509 16893 40879 58558 65127 75563
5718 24656 53395 65122 72987 76812
Húsbúnaðarvinningur
Kr. 10.000 Kr, 20.000 (tvöfaldur)
1396 13568 20297 30255 43329 50946 65627 72961
1902 13875 22004 31918 43607 51477 66383 73078
2996 14860 24815 32461 44611 51639 66468 73215
5143 15219 25441 35204 46413 52335 66813 73998
5651 16346 25597 36138 47150 52451 66829 74482
7793 16614 26328 37151 47203 53213 67311 75102
7976 17060 26816 38010 48268 53834 67783 77241
9399 17101 27878 39022 48443 53940 68034 78475
10095 18031 27928 39124 48862 54388 68290 78584
10571 18901 29095 39876 49423 55274 68866
11947 19369 29585 39897 50033 57892 69071
12419 19851 29676 40625 50518 64139 71322
13426 20191 29683 43054 50542 64276 71939
Húsbúnaðarvinningur
Kr. 5.000 Kr. 10.000 (tvöfaldur)
72 8585 19708 30203 38193 47995 60374 70926
223 8593 19764 30213 38487 48232 61098 71191
414 8782 19889 30264 38504 48758 61184 71194
773 8872 20007 30281 38506 48853 61288 71325
858 8998 20220 30374 38666 49046 61334 71444
868 9033 20948 30608 38786 49221 61401 71652
886 9372 20949 30637 38913 49514 61587 72124
942 9610 21092 30644 39125 49836 61874 72228
1079 9657 21127 30683 39214 50000 62018 72446
1164 10167 21211 30703 39369 50268 62089 72814
1215 10266 21587 30825 39433 50355 62542 72918
1306 10515 21601 30895 39608 50563 62574 73430
1378 10624 22023 31057 40461 50695 62581 73626
1614 10874 22239 31067 40729 50914 62661 73681
1730 12091 22876 31109 40997 51073 62849 73993
1777 12332 23349 31132 41045 51099 63337 74177
1844 12567 23606 31226 41499 51615 63371 74222
1856 12580 23843 31546 41558 51654 63738 74753
1893 12637 24197 31576 41643 52037 63845 75340
2125 12987 24260 32019 41677 52110 63974 75647
2394 13037 24701 32048 41742 52115 64195 75711
2762 13443 24836 32058 42084 53007 64300 75772
3215 13740 24857 32161 42357 53198 64308 75808
3274 14426 25343 32271 42439 53350 64569 75966
3460 14713 25593 32636 42595 53366 64590 76400
3744 14786 25665 32902 42818 53567 64647 76481
3802 15672 25833 32992 42987 53588 64954 76818
4188 15858 25890 33075 43151 53647 65151 76833
4531 16109 26249 33301 43291 53667 65573 76875
4905 16285 26329 33458 43485 54308 65755 77037
4953 16312 26491 33589 43726 54423 65839 77157
5008 16321 26714 33675 43989 54426 65952 77217
5196 16438 26800 33973 44208 54453 66241 77284
5704 16468 27245 33986 44540 54495 66388 77749
5721 16482 27362 34438 44821 54706 66439 77830
5798 16684 27437 34693 45016 55881 66522 77964
5799 16789 27802 35473 45710 56353 66992 78072
5942 16855 27806 35546 46008 56585 67085 78153
5956 16885 27829 35922 46135 56789 67768 78189
6168 17161 27933 36172 46232 56809 68011 78331
6254 17298 28336 36368 46307 57148 68674 78348
6346 17408 28371 36392 46367 57388 68713 78593
6422 17744 28405 36688 46416 58206 68774 78611
6537 18423 28408 36707 46508 58226 69248 79568
6713 18905 28470 36791 46639 58315 69262 79635
7133 18980 28797 37053 46680 58624 69556 79679
7512 19022 28881 37302 46712 58825 69717 79752
7626 19130 29348 37590 46746 59387 70048 79763
7709 19529 29880 37879 47204 59523 70128 79902
8420 19548 29968 38150 47724 59567 70418 79903
Næsti útdráttur fer frara 16. aprfl 1998
Heimasíða á Interneti: Http://www.itn.is/das/
J
«