Morgunblaðið - 09.04.1998, Blaðsíða 56

FIMMTUDAGUR 9. APRÍL 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
JÓNAS
ÁRNASON
+ Jónas Árnason
fæddist á Vopna-
firði 28. maí 1923.
Hann lést á Sjúkra-
húsi Akraness hinn 5.
apríl síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Ragnheiður Jónas-
dóttir og Árni Jóns-
son, ritstjóri og al-
þingismaður. Systk-
ini hans eru Valgerð-
ur, Jón Múli, Guðríð-
ur (dó 1988) og Ragn-
heiður.
Eiginkona Jónasar
var Guðrún Jónsdótt-
ir, fædd 22. septem-
ber 1923. Hún lést á síðasta ári.
Börn Jónasar eru: Jón B., eigin-
kona hans er Þórdís Thoroddsen,
Ingunn Anna, eigin-
maður hennar er
Engilbert Guðmunds-
son, Ragnheiður, var
gift Unnari Þór
Böðvarssyni, Birna
Jóhanna, eiginmaður
hennar er Ilákon
Bjarnason, og Árni
Múli, eiginkona hans
er Amheiður Helga-
dóttir. Guðrún og
Jónas eiga 10 barna-
börn.
Jónas var blaða-
maður, kennari, al-
þingismaður og rit-
höfundur.
Útfór Jónasar fer fram í Reyk-
holti laugardaginn 11. apríl og
hefst athöfnin klukkan 14.
Jónas Árnason, tengdafaðir minn,
glataði að mestu lífslöngun sinni fyr-
ir tæpu ári þegar hann missti lífs-
akkeri sitt, hana Gunnu sína. Og nú
á lönguföstu féll tjaldið eftir loka-
þáttinn í hóflega löngu en afar við-
burðaríku lífsdrama.
Aðalpersónan í því drama var
stórbrotin og nokkuð öfgakennd.
___Jónas var ekki aðeins stór maður
vexti og neflangur. Lífsskoðun hans
og hugsjónir voru líka stórbrotnar.
Jónas þótti afskaplega skemmtileg-
ur maður og þegar stuð var á honum
á framboðsferðalögum heillaði hann
heilu sýslurnar upp úr skónum.
Tengdafaðir minn var athafnasamur
og lét víða til sín taka. Hann var
með bestu blaðamönnum á árunum
eftir seinna stríð. Hann þótti af-
burðagóður kennari og er minnis-
stæður nemendum sínum sem
margir vilja þakka honum fleira gott
*cn íslensku- og enskukunnáttu sína.
Hann var alþingismaður í 16 ár við
góðan orðstír. En fyrst og síðast var
Jónas rithöfundur, höfundur frá-
bærra ævisagna og vinsælla leikrita
og svo eru það auðvitað söngtext-
arnir. Jónas er nálægur á hverju
mannamóti þar sem Islendingar
taka lagið og á hverjum leikskóla
þar sem börnin vagga sér og syngja
bíum bíum bambaló, auk þess sem
rómantískt fólk hefur í heilan
mannsaldur raulað ágústkvöldið og
aðra fallega texta Jónasar við tón-
listarperlur bróður hans Jóns Múla.
Það var aldrei lognmolla í samskipt-
um og samstarfí þeirra bræðra
Jónasar og Jóns og saman sköpuðu
þeir mörg stórkostleg listaverk. Að
baki þeim stóð svo stóra systir
þeirra, Valgerður, en um hana talaði
Jónas af meiri hlýju en um flestar
aðrar manneskjur.
Þegar ég kynntist Jónasi var
hann að fara í framboð á Vestur-
landi í fyrsta sinn. Þingsætið vannst
en kosningasjóðurinn var hins vegar
neðan við núllið. Þingmaðurinn ný-
kjörni kom sér þá í pláss á skak-
bátnum Haferni, hjá karli fóður
mínum, og dró þorsk og ufsa þar til
skuldirnar voru uppgreiddar. Þessi
lausn á efnahagslegum vanda var
dæmigerð fyrir Jónas. Hann leysti
gjarnan málin á óhefðbundinn hátt.
Hann tók hagfræðina ekki alltof há-
tíðlega og taldi það ekki sérstakan
mælikvarða á gáfur „að skilja vísi-
töluna". Gróðafíkn þótti honum
flestum mannlegum tilhneigingum
lágkúrulegri. Þrátt fyrir drjúgar
tekjur af bókum, leikritum og söng-
textum safnaði Jónas aldrei verald-
legum auði. Hann lagði sig afskap-
lega lítið eftir að halda bókhald yfir
debet og kredit í tilverunni. Það get
ég, sem stundum lenti í því að ann-
ast fyrir hann skattaframtalið, stað-
fest. Hann var ekki fastheldinn á fé
t
Ástkaer eiginmaður minn, faðir okkar og
tengdafaðir og afi,
SIGURÐUR RANDVER SIGURÐSSON
kennari,
Lambhaga 19,
Selfossi,
verður jarðsunginn frá Selfosskirkju laug-
ardaginn 11. apríl 1998.
Sætaferðir verða frá Umferðarmiðstöðinni í Reykjavík kl. 12.00 á
hádegi.
Kolbrún Guðnadóttir,
Gerður Halldóra Sigurðardóttir, Benedikt Þór Axelsson,
Katrín Gróa Sigurðardóttir,
Guðbrandur Randver Sigurðsson,
Þórhildur Edda Sígurðardóttir,
Axel Benediktsson.
t
Innilegar þakkir fyrir hlýju og samúð við andlát
og útför
HJÖRDÍSAR GUÐMUNDSDÓTTUR,
Vesturgötu 50A.
Sérstakar þakkir færum við starfsfólki deildar
3 á Hrafnistu í Reykjavík.
Þórunn Gestsdóttir,
Elíza Guðmundsdóttir,
Ari Guðmundsson,
Gestur Ben Guðmundsson,
Ingi Þór Guðmundsson,
Hjördís Guðmundsdóttir,
Þórunn Hekla Ingadóttir,
Jóhanna Jóhannsdóttir,
Ásthildur E. Guðmundsdóttir,
Kristin I. Hákonardóttir,
Björgvin Finnsson,
Viktor Ben Gestsson.
og margir sem af einhverjum ástæð-
um voru tímabundið fallnir út af
launaskrá litu á það sem nokkurs
konar happdrættisvinning að rekast
á Jónas á förnum vegi. Jónas fyrir-
leit peningalegt húmbúkk og snobb.
Hann ók um á druslum af hinu fjöl-
breytilegasta tagi. Merkust þeirra
gekk undir nafninu Þrumuvagninn í
pólitíkinni á Vesturlandi, en bifreið
þessi var svo hávær að sagt var að
þegar Jónas æki upp Bröttubrekku
á leið í Dali heyrðu framsóknar-
menn á Fellsströnd hávaðann og
færu á taugum.
Ekki skyldu menn þó halda að
Jónas hafi verið einhver meinlæta-
maður, síður en svo. Hann gekk
jafnan í vönduðum fötum, jafnvel
svo að sumum pólitískum hreinlífs-
mönnum á vinstri vængnum þótti
nóg um. Og lystisemdir lífsins lét
hann ekki framhjá sér fara, var til
að mynda svo sólginn í sælgæti að
hann gat spænt í sig heila Mackin-
toshdós á augabragði. Nokkrum
dögum fyrir andlát sitt sendi hann
dótturdóttur sína út í búð eftir 10
lindubuffum.
Jónas var stjómmálamaður og
rithöfundur. Honum tókst að sam-
eina þetta tvennt. I pólitíkinni voru
það þjóðemismál og friðarmál sem
áttu hug hans. Hann var einhver
einarðasti andstæðingur hernaðar-
brölts og erlendra stóriðjufram-
kvæmda í landinu. Mörg leikrita
hans höfðu einnig þann sama boð-
skap að færa. Og ef mér leyfist að
gerast djúpur og gáfulegur, með
þeim hætti sem hvað mest fór í
taugarnar á Jónasi, þá sýnist mér að
Jónas og Jörundur hundadagakon-
ungur hafí verið sammála um að Is-
lendingar væru alltof lotnir í sam-
skiptum sínum við erlent auðvald.
Þeir áttu báðir þann draum að á ís-
landi byggju menn, sem „uppréttir
kjósa að ganga“.
Það var þó ekki stjórnmálamaður-
inn eða skáldið í Jónasi sem ég
þekkti best heldur fjölskyldumaður-
inn og heimilisfaðirinn. Það gat ver-
ið afar skemmtilegt að heimsækja
hann og Guðrúnu. Jónas var ein-
staklega fjölfróður og gat haldið
uppi innihaldsríkum umræðum um
margs konar grundvallarmálefni á
borð við hæfileika knattspyrnukapp-
anna í gullaldarliði Skagamanna,
fiskni Binna í Gröf, hernaðartækni
Gengis Khan í samanburði við
taktíska hæfíleika Kjartans Olafs-
sonar, fyrir svo utan Kiljan, Þór-
berg, Hemingway og Snorra Sturlu-
son, að ógleymdum Daríó Fó. Og
svo fylgdu þessu alls kyns sögur,
hlátur og skemmtilegheit og á góðu
kvöldi var kannski farið með nýjan
texta sem hann var að semja eða þá
limrur sem Jónas skemmti sér við
að setja saman hin seinni árin. Á
meðan Guðrún hafði enn heilsu var
þessu öllu skolað niður með lút-
sterka kaffínu hennar ásamt Mack-
intosh, ís, lakkrískonfekti eða hverju
því sem efst var á vinsældalistanum
um þær mundir. Svona kvöld með
þeim tengdaforeldrum mínum,
Jónasi og Guðrúnu, eru ógleyman-
leg og fyrir þau mun ég ævinlega
vera þakklátur.
Engilbert Guðmundsson.
Ef einhver gæti talist pólitískur
iærifaðir minn þá er það Jónas
Árnason, rihöfundur og fyrrverandi
alþingismaður sem andaðist 5. apríl
sl. Jónas var ótvírætt mikill örlaga-
valdur í mínu lífi enda með öllu óvíst
að ég hefði lent svo ungur í fremstu
víglínu stjórnmálanna ef hann hefði
ekki ýtt mér út í slaginn.
Eg kynntist Jónasi fyrst fyrir 40
ánim, haustið 1958. Þetta var
nokkrum dögum eftir að landhelgin
var færð út í 12 mflur. Jónas bað
mig að koma með sér í fundaferða-
lag um Austfirði og Norðurland
ásamt séra Rögnvaldi Finnbogasyni
sem þá var prestur í Hornafirði.
Fundarefnið var landhelgismálið og
hersetan. I þeirri ferð héldum við
átta fjölsótta fundi en tveimur vik-
um síðar fórum við Jónas um norð-
anverða Vestfírði ásamt Jóni Bald-
vin Hannibalssyni, skólabróður mín-
um.
Jónas var heillandi persónuleiki
og sannarlega til forystu fallinn.
Ræðurnar sem hann flutti á þessum
fundum voru bókmenntaverk í sjálfu
sér, meistaralegt sambland brenn-
andi predikunar og skoplegra at-
hugasemda, eins og hver og einn
getur sannfærst um sem gluggar í
ræðusafn hans, sem bar heitið
Sprengjan og pyngjan og kom út á
þessum árum. Eftir þessa ferð urð-
um við Jónas nánir félagar og
vopnabræður í stjórnmálum og sú
samvinna stóð óslitið í tvo áratugi
eða til 1979, þegar Jónas hvarf af
þingi.
I Jónasi fór saman sterk siðferðis-
kennd, róttæk þjóðfélagsgagnrýni,
einlæg samúð með fátæku alþýðu-
fólki, óbeit á fjármálabraski, aðdáun
á því óspillta, einlæga og tilgerðar-
lausa í fari fólks ásamt frjóu og sí-
kviku skopskyni sem litaði sterkum
litum flest sem frá honum kom.
Hann var skapmaður mikill og fór
ekkert dult með gremju sína og reiði
þegar honum mislíkaði. Hann hafði
meðfætt ógeð á hvers konar hé-
gómaskap, tilgerð og skrúðmælgi og
var lítt hrifinn, þegar hann fann
tómahljóð á bak við hátíðleikann.
Hann hóf sinn rithöfundarferil
sem blaðamaður á Fálkanum og
seinna Þjóðvfljanum og vakti strax
mikla athygli með skrifum sínum.
En skyndilega sárvantaði Sósíalista-
flokkinn frambjóðanda á Seyðisfirði
í þingkosningum 1949. Jónas var
sendur á vettvang til að bjarga því
sem bjargað yrði, en þar hafði hann
átt heima sem barn í nokkur ár.
Jónas fékk 66 atkvæði í þessu
minnsta kjördæmi landsins og það
nægði til að hann varð landskjörinn
þingmaður, þá 26 ára gamall. Seinna
talaði hann oft um það sjálfur, að at-
kvæðin hefðu öll rúmast í einum
strætisvagni.
Eftir fjögur ár á þingi varð hann
kennari á Norðfirði og undi sér þar
afar vel. Hann fór að senda frá sér
hverja bókina af annarri með smá-
sögum og stuttum frásagnarþáttum
og allar hlutu þær frábærar viðtök-
ur.
Jónas má tvímælalaust telja einn
helsta brautryðjanda íslenskrar
leikritunar. Hann var einnig hag-
mæltur vel, þótt aldrei færi hann
reyndar með kveðskap í þingveisl-
um og setti sjaldan saman vísu í
þinginu. Hann var söngmaður ágæt-
ur eins og faðir hans hafði verið, og
með Jón Múla bróður sinn sér við
hlið kom það af sjálfu sér, að flest
hans sviðsverk urðu leikrit með
söngvum.
Jónasi þótti skemmtilegast að
semja söngvana og samdi þá oft
fyrst, áður en hann byrjaði á
leiktextanum. Söngvarnir í mörgum
þessara verka eru tvímælalaust það
besta sem fínna má í íslenskum
söngleikjum. Frumraun þeirra
bræðra, Deleríum Búbónis, kom
strax upp um snilld þeirra, og brátt
fylgdi hvert sviðsverkið af öðru, sem
hann ýmist samdi einn eða í sam-
vinnu við aðra. Persónulega fínnst
mér, að Skjaldhamrar hafi verið
hans besta verk. Jónas var ekki mik-
ill aðdáandi skandinavískra höfunda,
en þeim mun hrifnari af breskum og
írskum höfundum. Honum fannst
norræni arfurinn þungur og húmor-
lítill en arfurinn frá Bretlandseyjum
þeim mun líflegri. Bernard Shaw og
Oscar Wilde voru hans menn, einnig
írsku höfundarnir, Behan og Synge,
og þýddi hann leikverk eftir báða þá
seinastnefndu af einstakri snilld.
Jónas var einn helsti forystumað-
ur herstöðvaandstæðinga um langt
árabil og sat á þingi fyrir Alþýðu-
bandalagið 1967-79. í landhelgis-
deilunni við Breta á tímum vinstrist-
jórnarinnar 1971-74 fór hann marg-
ar ferðir til Bretlands að kynna mál-
stað okkar og vakti mikla athygli
hvar sem hann fór.
Jónas var kvæntur Guðrúnu Jóns-
dóttur sem lést fyrir hálfu ári og
áttu þau fimm börn. Um leið og við
Hallveig færum þeim og fjölskyld-
unni allri samúðarkveðjur okkar,
kveðjum við Jónas með þakklæti
fyrir ógleymanlegar ánægjustundir
sem við áttum með þeim Guðrúnu.
Ragnar Arnalds.
Um tvítugsaldur hafa kynni af
fólki mótandi áhrif á opinn huga og
minningar frá því æviskeiði eru lit-
ríkar og ljóslifandi eins og kvikmynd
sem rennur fyrir hugskotssjónir.
Kynni okkar af Jónasi Árnasyni
ollu straumhvörfum í lífi okkar og
starfi. Hann var skemmtilegasta og
unglegasta „gamalmenni" sem við
höfðum kynnst. Hann var reyndar
aðeins 45 ára, en okkur þóttu þau ár
mörg.
Minningin um þennan hávaxna,
raddsterka alþingismann sem stökk
yfir götuna til að fylgjast með æf-
ingum á leikriti sínu um Jörund
hundadagakonung gleymist ekki.
Hann hló hátt, sagði skemmtisögur
og lýsti því yfir að ætti hann að velja
í hvoru leikhúsinu hann starfaði,
t
Innilegar þakkir færum við öllum, sem sýndu
okkur samúð og hlýhug vegna andláts og út-
farar
JÓRUNNARJÓNSDÓTTUR,
Háholti 10,
Akranesi.
Sérstakar þakkir færum við starfsfólki E-deildar
Sjúkrahúss Akraness fyrir frábæra umönnun.
Guðríður Sigurjónsdóttir, Ragnar G. Gunnarsson,
Halldór Sigurjónsson, Hrönn Jónsdóttir,
Sigurborg Sigurjónsdóttir, Ómar Blöndal Siggeirsson,
Gunnar Jón Sigurjónsson, Þorbjörg Skúladóttir,
Kristjana Jónsdóttir
og barnabörn.
t
Innilegar þakkir færum við öllum þeim, sem
sýndu okkur samúð og hlýhug við andlát og
útför móður okkar, tengdamóður, ömmu og
langömmu,
KRISTJÖNU J. JÓNSDÓTTUR,
Sólvangi,
áður Fjóluhvammi 1,
Hafnarfirði.
Sérstakar þakkir til starfsfólks Sólvangs.
Guð blessi ykkur öll.
Jón Gunnar Jóhannsson, Unnur Jóhannsdóttir,
Guðjón Jóhannsson, Helga Ólafsdóttir,
Hjalti Jóhannsson, Helga Bjarnadóttir,
Edda Jóhannsdóttir, Kristinn Friðrik Jónsson,
barnabörn, barnabarnabörn
og barnabarnabarnabarn.