Morgunblaðið - 28.04.1998, Qupperneq 12

12 ÞRIÐJUDAGUR 28. APRÍL 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Fyrsti almenni fundur Samtaka eldri sjálfstæðismanna
Athuguð verði skatt-
lagning á eftirlaunum
Morgunblaðið/Golli
FORMAÐUR Samtaka eldri sjálfstæðismanna, Guðmundur H.
Garðarsson, í ræðustóli á fundinum, sem yfir 100 manns sóttu.
RÚMLEGA 100 manns sóttu
fund Samtaka eldri sjálfstæðis-
manna, sem haldinn var í Valhöll
í Reykjavík. Var þar samþykkt
ályktun þar sem því er beint til
Sjálfstæðisflokksins að hann taki
frumkvæði um úrbætur í hags-
muna- og velferðarmálum aldr-
aðra.
Guðmundur H. Garðarsson,
foi-maður Samtaka eldri sjálf-
stæðismanna, segir þetta hafa
verið fyrsta fund samtakanna
eftir stofnfundinn. Hann sagði
stjórnina hafa unnið ýmsa mál-
efnavinnu á þeim sviðum sem
snerta eldra fólk og að ætlunin
væri að efna til ráðstefnu í haust
þar sem þessi mál yrðu rædd
frekar. Á fundinum sagði for-
maðurinn að hann hefði rætt við
Davíð Oddsson, formann Sjálf-
stæðisflokksins, um skattlagn-
ingu eftirlauna. Sagði hann farið
fram á það við flokkinn að kann-
að verði hvort tveir þriðju eftir-
launa umfram skattleysismörk
falli ekki undir ákvæði laga um
skattlagningu fjármagnstekna,
þ.e. 10% skatt í stað 39,02%
skatts.
I ályktun fundarins segir enn-
fremur: „Nú þegar verði hafin
heildarendurskoðun á gildándi
lögum um almannatryggingar
með sérstakri áherslu á að bæta
og tryggja stöðu aldraðra. Viður-
kenna þarf gildi þriðju kynslóðar-
innar og auka samheldni í þjóðfé-
laginu. Ný ímynd um eftirlaun
verði til, niðurlægjandi ölmusu-
hugsun um bótaþegann verði af-
máð. Fundurinn lýsir yfir stuðn-
ingi við eldri borgara og þýðing-
armikil störf þeirra. Fundurínn
hvetur Sjálfstæðisflokkinn, þing-
menn hans, borgarfulltrúa og
sveitarstjórnarmenn til samstöðu
og forystu í máli þessu og til sam-
ráðs við Samtök eldri sjálfstæðis-
manna.“
Stutt við kosninga-
undirbúning
Á fundinum íluttu ræður þau
Árni Sigfússon borgarfulltrúi,
Guðmundur Hallvarðsson alþing-
ismaður og Ásdís Halla Braga-
dóttir, formaður Sambands
ungra sjálfstæðismanna. Ræddi
Árni um öldrunarþjónustu, Guð-
mundur um framtíðarsýn og gat
m.a. um áform DAS varðandi
framkvæmdir við Hrafnistu í
Hafnarfirði og Ásdís Halla um
nauðsyn þess að kynslóðimar
ynnu vel saman. í kjölfarið voru
síðan fyrirspurnir og umræður.
Guðmundur sagði einróma
skoðun fundarmanna sem tóku til
máls að breyta beri skattlagn-
ingu eftirlauna og yrði því máli
fylgt eftir. Einnig var á fundinum
rætt um væntanlegar sveitar-
stjórnarkosningar og hvernig
samtökin gætu stutt við kosn-
ingabaráttu flokksins.
Um 600 félagar era í Samtök-
um eldri sjálfstæðismanna.
12 punda birt-
ingur úr Hörgsá
MENN hafa aðeins verið að fá’ann
í Eldvatni í Fljótshverfi og Hörgsá
á Síðu síðustu daga. 12 punda birt-
ingur veiddist t.d. á flugu í Hörgsá
og menn hafa verið að fá góð skot
af 2-4 punda geldfiski neðarlega í
Eldvatninu.
„Mér er sagt að 12 pundarinn
hafi verið ægileg skepna og ekki
ólíklegt að hann hafi verið hátt í 18
pund nýgenginn í fyrra. Þetta var
víst horaður hrygningarfiskur.
Hann veiddist á litla ílugu, eina af
þessum púpum með kúluhausa, og
glíman var hörð og tvísýn enda
stór fiskur á smárri flugu,“ sagði
Jón Marteinsson, leigutaki Hörgs-
ár, í samtali við Morgunblaðið í
gærdag.
Enn hefur ekki frést af stærri
birtingi í vorveiðinni að þessu
sinni, en 11 punda fískar hafa
veiðst bæði í Hörgsá, Geirlandsá
og Vatnamótum og um síðustu
helgi veiddist 10 punda fiskur í
Tungulæk.
Merkingar undirbúnar
Undirbúningur að merkingum á
sjóbirtingi era hafnar bæði við Ytri
Rangá og Fitjaflóð í Landbroti og
hefst veiðiskapur upp úr næstu
mánaðamótum. Merkingar þessar
og rannsóknir í kjölfar þeiri'a hafa
staðið yfir síðustu árin og standa
að þeim sem fyrri daginn viðkom-
andi veiðifélög ásamt fiskifræðing-
unum Magnúsi Jóhannssyni og Jó-
hannesi Sturlaugssyni.
JÖRUNDUR Guðmundsson og
Guðmundur Kjartansson með
2-3 punda sjóbirtinga úr Eld-
vatni á dögunum.
Magnús sér um þátt almennra
merkinga og úrvinnslu gagna sem
þeim tengjast. Jóhannes er hins
vegar með mælimerkin frá
Stjörnu-Odda sem mæla seltustig,
hitastig, dýpt og birtu á ferðum
birtinganna. Tilraunir hófust fyrir
nokkru við Ytri Rangá, en ísrek í
ánni tafði verkefnið. Þó veiddust
fjórir fiskar, þar af einn 7-8 punda.
Fleiri sýni úr mat sem olli matareitrun í fermingarveislum send utan til greiningar
E-kólígerlar
fínnast í fleiri
tegundum matar
Talið er að kostnaður vegna matareitrunarinnar
sem upp kom hérlendis fyrir páska geti hlaupið
á tugum milljóna króna að mati forstöðumanns
rannsóknarstofu Hollustuverndar.
SAURKÓLÍGERLAR hafa fundist í mörg-
um gerðum matvæla sem á boðstólum voru í
fermingarveislum á dögunum og ollu matar-
eitrun hjá um 150 gestum. Er verið að senda
sýni til Danmerkur til ræktunar þar sem
fæst úr því skorið hvort þeir séu sömu gerð-
ar og þeir sem ollu matareitruninni.
Franklín Georgsson forstöðumaður rann-
sóknarstofu Hollustuvemdar áætlar að tjón
af völdum matareitranarinnar sem kom upp
í fermingarveislum hér á landi fyrir páska
geti hlaupið á tugum milljóna króna. Þá er
hugsanlegt talið að kostnaður vegna matar-
eitranar hérlendis geti numið um 500 millj-
ónum króna á hverju ári.
Þetta er í fyrsta sinn sem vitað er til þess
að komið hafi upp sýking af ETEC stofni e-
kólígerla hérlendis. Danir greindu einnig
fyrstu hópsýkinguna í Danmörku af völdum
bakteríunnar fyrir nokkram vikum. Á Vest-
urlöndum hefur aðeins örfáum hópsýkingum
verið lýst af völdum ETEC stofns e-
kólígerla. Þetta afbrigði bakteríunnar hefur
aðeins verið þekkt í um 20 ár og á þeim tíma
hafa ekki verið staðfestar nema 5-6 hópsýk-
ingar í BandaiTkjunum af völdum hennar.
Allir bera í sér
e-kólígerla
Karl Kristinsson, sýklafræðingur hjá
Landspítala Islands, segir að aðferðir við að
greina þessa sýkingu séu mjög erfiðar og
þær hafa ekki verið framkvæmdar hérlendis
þar sem talið hefur verið mjög ólíklegt að
sýking af þessu tagi kæmi upp hér.
Karl segir að allir menn beri í sér e-
kólígerla í þörmunum og þeir séu ein af al-
gengari tegundum í þarmaflórunni. Til era
sjúkdómsvaldandi e-kólígerlar sem eru með
önnur gen sem segja fyrir um ákveðna mein-
virkniþætti. Þar er t.d. EHECK, sem er ger-
ill sem veldur blæðingum í görnum. Hann
hefur valdið hópsýkingum víða um heim.
ETEC gerillinn, sem olli matareitraninni
hérlendis, er þarmaeitursmyndandi baktería.
Hún myndar eiturefni sem veldur vatns-
kenndum niðurgangi með kviðverkjum og
stundum ógleði og hita. Eiturefninu svipar
mjög til kólera-eiturefnisins en veldur þó
ekki nærri því eins alvarlegum sjúkdómi.
ETEC gerillinn er sjaldgæfur í þarma-
flóra heilbrigðra manna í Norður-Evrópu en
hann finnst mun oftar, jafnvel í heilbrigðu
fólki, í suðrænum löndum og vanþróuðum
löndum. Þar er sýkillinn það algengur að
þarlendir hafa komið sér upp ónæmi fyrir
honum. Þegar Vesturlandabúar ferðast til
suðrænna landa hættir þeim til að sýkjast og
fá svokallaðan ferðamannaniðurgang. Eina
leiðin til að verjast sýkingu er að vera varkár
í vali á mat og drykk, drekka helst ekki ann-
að vatn en úr flöskum og forðast lítið elduð
matvæli og hrá salöt.
Karl segir afar ólíklegt að ETEC gerillinn
sé orðinn landlægur í mönnum hérlendis.
„Annars verður að segjast að vísindamenn
vita ekki hve algeng þessi baktería er á Vest-
urlöndum vegna þess hve erfitt og dýrt er að
greina hana. En þær rannsóknir sem hafa
verið gerðar benda til þess að hún sé afar
sjaldgæf á Vesturlöndum," sagði Karl.
Hann telur því einsýnt að bakterían sem
olli hópsýkingunni hérlendis sé innflutt en
óvíst sé hvort það hafi verið með hráefni,
starfsmanni eða eftir öðrum leiðum. E-
kólígerlar hafa fundist í fleiri réttum en „ro-
ast beef“ og brúnni sósu og er rannsóknin
því ekki einskorðuð við þau matvæli. Karl
segir að það þurfi eitthvað veralega að
bregða út af við meðhöndlun á matvælum til
þess að hópsýking af þessu tagi verði.
„Það þarf stóran skammt af bakteríunni til
þess að sýkja. Það hefur ekki verið reiknað
jafn nákvæmlega út og með salmonellu en
það þarf 100 þúsund salmonellugerla í
hverju grammi af mat til að valda sýkingu.
Líklega er það eitthvað svipað með e-
kólígerilinn," segir Karl.
Aðeins brot af
tilfellum skráð
Franklín Georgsson, forstöðumaður rann-
sóknastofu Hollustuverndar ríkisins, sagði
að búið væri að rannsaka mörg sýni bæði úr
veislunum og af veitingastaðnum Ái'bergi,
þaðan sem maturinn kom. „Við erum að
finna e-kólígerla í sýnunum. Núna liggur fyr-
ir að senda sýnin til Danmerkur og sjá hvort
þarna sé um að ræða sömu gerð og greindist
í saursýnunum," sagði Franklín.
Búist er við að niðurstöður úr matvæla-
sýnunum geti borist um miðja næstu viku.
Tekin vora sýni úr afgöngum ýmissa rétta,
eins og svínasteikur, hrísgrjóna, „roast beef ‘
o.fl. E-kólígerlar hafa því ftmdist í nokkrum
tegundum matvæla og hugsanlegt að kross-
mengun hafi orðið við vinnslu eða flutning.
„Þetta virðist vera í ýmsum réttum. Bakt-
eríurnar eru allar eins að gerð, þ.e.a.s. svo-
nefnd biotýpugreining er eins, og því mai'gt
sem bendir til þess að þær eigi sameiginleg-
an upprana sem styður enn frekar að þetta
sé sama tegund af bakteríunni og greinst
hefur í saursýnunum," segir Franklín.
Franklín telur líklegt að það eigi eftir að
leggja mat á þann kostnað sem matarsýking
af þessu tagi veldur þjóðfélaginu. Rann-
sóknahlutinn kosti sitt og tjón vegna veik-
inda, þ.m.t. vinnutap og tap framleiðsluaðil-
ans, þ.e. veitingahússins, sé einnig stór hluti.
„Eg tel að kostnaðurinn hlaupi á tugum
milljóna króna,“ segir Franklín.
Hann segir að það sé viðurkennd stað-
reynd að langt undir 10% af tilfellum komi
fram og séu tilkynnt þegar matarsýkingar
eru annars vegar. Þegar um einstaklings-
bundnar sýkingar er að ræða sé yfirleitt ekki
leitað læknis. Staðfestar matarsýkingar séu
því aðeins örlítið brot af því sem í raun á sér
stað. Fyrir fáum árum gerðu Svíar síma-
könnun á útbreiðslu matarsýkinga. Þetta
sama ár vora skráðir 2.000 einstaklingar sem
höfðu fengið matarsjúkdóma en niðurstöður
símakönnunarinnar bentu til þess að 500
þúsund Svíar hefðu fengið matarsjúkdóma
þetta ár.
„Þess vegna er það mjög mikilvægt að að-
ilar sem bera ábyrgð á heilbrigðisþjónustu,
eftirliti og forvarnarstarfsemi sjái hve gífur-
lega háar kostnaðartölur er hér um að
ræða,“ segir Franklín.
Hann segir að ef kostnaður vegna matar-
sjúkdóma í Bandaríkjunum yrði yfirfærður á
ísland, með tilliti til fólksfjölda, megi reikna
með að kostnaðurinn hérlendis vegna matar-
sjúkdóma sé 400-500 milljónir kr. á ári.