Morgunblaðið - 04.11.1998, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 4. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Islendingurinn Grímur Valdimarsson er yfírmaður fískiðnaðarsviðs fískideildar FAO
Fiskveiði-
stj órnun
helzta
vandamálið
Grímur Valdimarsson veitir forstöðu físk-
iðnaðarsviði fískideildar FAO í Róm. Hann
------7—----------------------
er eini Islendingurinn sem þar starfar, en
—7—---------------------------
Islendingar hafa verið nokkuð fjölmennir
þar áður fyrr. Hjörtur Gislason ræddi við
Grím og komst að því að fískideildin vinnur
að mörgum mikilvægum verkefnum, eink-
um í þágu þróunarlandanna.
HJÓNIN Grímur Valdimarsson og Kristín Jónsdóttir búa í útjaðri Rómaborgar í rólegu hverfi. Útsýnið er
mjög fallegt og veðrið gott, en nauðsynlegt er að skýla sér fyrir sólinni yfir hásumarið, þegar hitinn fer upp
í 40 stig eða meira á daginn.
GRIMUR Valdimarsson er líffræðingur frá Háskóla íslands og doktor
í örverufræði frá University of Strathclyde í Skotlandi og hefur
starfað á Rannsóknastofnun fískiðnaðarins frá 1977, forstjóri frá
1984. Hann er kvæntur Kristínu Jónsdóttur líffræðingi og eiga þau
þijú börn, Margréti, Jón Þór og Hrafnhildi Völu.
Fiskideild fao,
Matvæla- og landbún-
aðarstofnunar Samein-
uðu þjóðanna, er með
um 170 starfsmenn, en
hún er ákaflega mikilvæg fyiir sjáv-
arútveg í heiminum, einkum í þró-
unarlöndunum. Deildinni er skipt í
þrjú meginsvið og veitir íslending-
urinn Grímur Valdimarsson einu
þeirra forstöðu. Morgunblaðið leit
við hjá Grími til að kynna sér starf-
semina og það sem efst er á baugi
um þessar mundir.
„Eg veiti forstöðu því sem kallað
er fiskiðnaðarsvið. Þar starfa 40
manns allt í allt. Helztu verkefnin
lúta að veiðarfærum, vinnslu á fiski,
gæðastjórnun og upplýsingum um
viðskipti með fisk. Einnig eru á okk-
ar könnu verkefni sem miða að
beinni aðstoð við þróunarlönd, verk-
efni sem eru fjármögnuð af sjóðum
og þróunarstofnunum einstakra
ríkja. Þar hefur til dæmis danska
þróunarstofnunin, DANIDA, verið
afar hjálpleg og hefur fjármagnað
verkefni sem staðið hefur í um 10 ár
og miðar að því að að koma á gæða-
stjórnun og þjálfa fólk til starfa í
sjávarútvegi víða um heim.“
Sjófugladauði og hákarlar
„Það sem brennur einna heitast á
okkur núna eru málefni varðandi
veiðar, til dæmis hvernig megi forð-
ast sjófugladauða við línuveiðar,
draga úr drápi á hákörlum og ýmis-
legt fleira. Einnig er veríð að vinna
að því að kanna veiðigetu heimsflot-
ans, en því hefur verið haldið fram
að hann sé alltof stór og njóti gríð-
arlegra ríkisstyrkja. Það dregur
vissulega upp nokkuð dökka mynd
af fiskiðnaðinum í augum neytenda.
Þá má nefna endurskipulagningu
Globefish-gagnabankans sem er
eins konar miðstöð til aðstoðar við
markaðssetningu fiskafurða og
beinist starfsemin aðallega að þró-
unarlöndunum, en þó nýta vestræn
lönd sér þennan gagnabanka í vax-
andi mæli, meðal annarra ísland.
Globefish hefur náið samstarf við
sex upplýsinga- og þróunarmið-
stöðvar víða um heim og myndar
þannig net sem miðlar upplýsingum
um verðþróun, gæðakröfur og fleira
í þeim dúr.“
títflutningur mikilvægur fyrir
þróunarlöndin
„Ég er ekki viss um að allir átti
sig á því hve gífurleg breyting hefur
orðið á útflutningi á fiski í heimin-
um og þá aðallega frá þróunarlönd-
unum. A síðustu 13 árum hafa þró-
unarlöndin aukið nettó útflutning
sinn á fiskafurðum úr um 5,2 millj-
örðum bandaríkjadollara á ári í um
17,2 milljarða og er hann til saman-
burðar orðinn mun meiri en á bön-
unum, kaffi, tei og kjöti samanlagt.
Fiskútflutningur er því orðinn gíf-
urlega mikilvægur fyrir þróunar-
löndin. Þetta felur að sjálfsögðu í
sér að þessi lönd þurfa ýmsa tækni-
lega aðstoð, hvað varðar reglugerð-
ir um gæðamál og tollamál og kem-
ur FAO þar verulega við sögu, bæði
í þjálfun og miðlun upplýsinga."
Upplýsingar oft ófullkomnar
- Hvernig er staða helztu fiski-
stofna?
„Staðan er sú, að séu teknir 200
mikilvægustu fiskistofnar í heimin-
um, er talið að 35% þeirra hafi sýnt
minnkandi afla á síðustu 10 árum
eða svo, það er séu ofnýttir, um 25%
eru taldir fullnýttir og afgangurinn,
eða um 40%, hefur einhverja mögu-
leika á auknum afla. Menn eru þó
sammála um að úr höfunum fáist
ekki mikið meira en það sem nú
þegar veiðist. Aukningin verði því
að koma úr fiskeldi eins og verið
hefur síðustu ár.“
- Er fiskiskipaflotinn of stór og
hvernig er afkoma hans?
„FAO hefur áætlað mjög lauslega
að heimsflotinn sé um þriðjungi of
stór. Hins vegar eru upplýsingar
um flotastærð og afkomu víða mjög
ófullkomnar. Verið er að vinna að
greiningu á stærð og aldri fiskiskipa
yfir 100 tonn og er sú skýrsla vænt-
anleg fyrir jól.
Hvað rekstrarafkomu fiskiskipa-
flotans áhrærir þá hefur margt ver-
ið fullyrt. Fyrir nokkrum árum gaf
FAO út skýrslu þar sem áætlað var
að það væri um 54 milljarða dollara
árlegur halli á útgerðinni. Þessi nið-
urstaða var síðan tulkuð þannig að
bilið væri brúað með ríkisstyrkjum.
Þessu hefur verið býsna mikið verið
haldið á lofti, þrátt fyrir að stofnun-
in hafi tekið það fram að niðurstað-
an byggðist á mörgum gefnum for-
sendum.
Nú er verið að vinna skýrslu sem
byggist á rauntölum frá útgerðum
helztu fiskveiðiþjóðanna. Sú skýrsla
er væntanleg í haust, en ég held ég
geti sagt að útkoman muni vera
mun jákvæðari en áður var talið.
Margar útgerðir skila góðum hagn-
aði.
Aðferðafræðin við að meta veiði-
getu skipa og heilla flota er flókin.
Mín skoðun er sú, að þetta sé ákaf-
lega erfitt að mæla nema með mikl-
um skekkjumörkum. Því verði ein-
faldlega að skoða aðstæður á hverj-
um stað fyrir sig, aðstæður eru það
ólíkar. Við vitum það líka að tækni-
þróunin er mjög ör. Stöðugt koma
fram ný og fullkomnari leitartæki
og tölvubúnaður, sem eykur veiði-
getuna. Það er því erfitt að alhæfa
um það hvað sé hæfilega stór floti.“
Slök fiskveiðistjórnun vandamál
„Ég held að helzta vandamál fisk-
veiðiþjóðanna sé slök fiskveiði-
stjórnun. Þá vantar víða mikið á að
aflaskráning sé í lagi. Jafnvel í þró-
uðum löndum viðurkenna stjórn-
völd að þau treysti einfaldlega sjó-
mönnum fyrir því að gefa upp rétt-
ar tölur og hafa enga tilburði til að
sannreyna þær. Ég held að þetta
skipti miklu máli, því nú er lögð
áherzla á að verið sé að nýta villta
dýrastofna. Því fylgir að sjálfsögðu
mikil ábyrgð. Það er ekki lengur
einkamál fiskveiðiþjóðanna hvernig
þær gera þetta. Það er orðin áþreif-
anleg krafa almennings að fiskveið-
ar séu stundaðar með sjálfbærum
hætti og þannig sé staðið að veiðun-
um að hvorki lífríkið né umhverfið
skaðist. Þetta ættu að vera sameig-
inlegir hagsmunir. Fiskveiðiþjóð-
Skipting útflutnings á fiski og fiskafurðum
milli þróunarríkja og þróaðra ríkja 1976-96
30
25
20
15
10
5
o-í
Utflutningur í milljörðum dollara
I- Þróuð ríki
l“Þróunarríki
76 '78 '80 '82 '84 '86 '88 '90 '92 '94 '96
Nettó útflutningur þróunarríkja
á nokkrum vörutegundum 1996
Milljarðar dollara
0 2 4 6 8 10 12 14 16
Hrísgrjón
Kjöt
Te
Bananar
Gúmmí
Kaffi
Fiskur
0 2 4 6 8 10 12 14 16